میانگین هزینه‌ها

در سال ١٣٩٨ خانوارهای شهری ایران سالانه به‌طور میانگین ۴۷ میلیون و ۴۳۷ هزار تومان برای خرید و بهره‌مندی از کالاها و خدمات مصرفی هزینه (خالص) کرده‌اند که این مبلغ، ۶/ ۲۰ درصد افزایش را نسبت به نتایج به‌دست آمده از این طرح در سال گذشته نشان می‌دهد. به گفته رئیس مرکز آمار، در بین خانوارهای شهری،‌ سهم هزینه‌های خوراکی و دخانی ۲۵ درصد از کل هزینه‌های خانوار و سهم هزینه‌های غیرخوراکی، از کل هزینه‌های خانوار را تشکیل می‌دهد. هزینه‌های مربوط به گوشت با سهم ٢٢ درصد بیشترین سهم از کل هزینه‌های خوراکی خانوارهای شهری را شامل می‌شود. همچنین هزینه‌های مربوط به مسکن، سوخت و روشنایی با سهم ۴۸ درصد بیشترین سهم از کل هزینه‌های غیرخوراکی را در برگرفته است.

عمق شکاف فقیر و غنی

آخرین نتایج ارائه شده از سوی رئیس مرکز آمار نشان می‌دهد که در سال گذشته، در مناطق شهری متوسط هزینه کل یک خانوار در دهک اول معادل ۱۰ میلیون و ۴۸۳ هزار تومان در سال بوده است. درحالی‌که این عدد برای دهک دهم معادل ۱۳۲ میلیون و ۵۸۰ هزار تومان گزارش شده است. داده‌های ارائه شده از سوی رئیس مرکز آمار حاکی از آن است که در سال ٩٧، سهم هزینه ۱۰ درصد ثروتمندترین به ۱۰ درصد فقیرترین معادل ۴۵/ ۱۴ بوده و در سال ٩٨ به ۶۹/ ۱۳ درصد کاهش یافته است که نشان‌دهنده‌ این است که ۱۰ درصد ثروتمند جامعه در سال گذشته ۶۹/ ۱۳ برابر ۱۰ درصد فقیرترین هزینه می‌کنند. این روند در سهم هزینه ۲۰ و ۴۰ درصد ثروتمندترین به ۲۰ و ۴۰ درصد فقیرترین نیز خود را نشان می‌دهد. سهم هزینه ۲۰ درصد ثروتمندترین به بیست درصد فقیرترین در سال ٩٧، برابر با ۳۶/ ۸ گزارش شده که در سال ۹۸ با کمی کاهش به ۹۷/ ۷ برابر رسیده است.همچنین سهم هزینه ۱۰ درصد ثروتمندترین به ۴۰ درصد فقیرترین در سال ٩٧ معادل ۴۱/ ۴ بوده و با کاهش نسبی به ۲۵/ ۴ برابر در سال ٩٨ رسیده است. مشابه روند تغییرات ضریب جینی و سهم هزینه در دهک‌های بالا نسبت به دهک‌های پایین در کل کشور در مناطق شهری و روستایی نیز مشاهده می‌شود.

دلیل افت ضریب جینی

در سال ١٣٩٨ ضریب جینی در سطح کل کشور، به ۳۹۹۲/ ۰ رسید که نسبت به سال١٣٩٧، معادل ۰۱۰۱/ ۰ کاهش پیدا کرده است. رئیس مرکز آمار در توضیح علت افت ضریب جینی در سال گذشته، ۲ دلیل را برشمرد: «افزایش درآمد دهک‌های پایین» و «کاهش درآمد دهک‌های بالا.» به گفته حسین‌زاده، از دلایل عمده این بهبود در دهک‌های پایین درآمدی می‌توان به کمک سازمان‌ها و نهادهای دولتی به دهک‌های پایین درآمدی اشاره کرد.او توضیح داد: کمک سالانه این سازمان‌ها به خانوارها در سه دهک پایین در سال ٩٨، در مناطق شهری ۸/ ۲ برابر و در مناطق روستایی ۵/ ۳ برابر این کمک‌ها در سه دهک مشابه سال ١٣٩٥ بوده است. اما عامل دیگری که باعث نزدیکی وضعیت هزینه‌ای دهک‌ها شد، کاهش درآمد دهک‌های بالای هزینه‌ای بوده است. به گفته حسین‌زاده، باتوجه به محاسبات شاخص قیمت مصرف‌کننده به تفکیک دهک‌های درآمدی در سال ١٣٩٨ دهک‌های بالای درآمدی با متوسط تورم ماهانه بالاتری در مقایسه با دهک‌های پایین مواجه بوده‌اند، بنابراین این موضوع نشان می‌دهد که دهک‌های بالای درآمدی به‌طور نسبی با کاهش قدرت خرید بیشتری مواجه شده‌اند.

رئیس مرکز آمار ادامه داد: تورم دهکی شاهدی بر کاهش قدرت خرید خانوارها در دهک‌های بالا است. به‌طوری‌که تورم در دهک اول ۹/ ۳۳ درصد و در دهک دهم ۶/ ۳۶ درصد است. در سال ١٣٩٨دهک اول به‌طور میانگین با تورم ماهانه ۵/ ۱درصد و دهک دهم با میانگین تورم ماهانه ۸/ ۱ درصد مواجه بوده است که این گواهی بر کاهش نسبی قدرت خرید دهک‌های بالای درآمدی در سال ١٣٩٨ است. اطلاعات کامل‌تر در این خصوص در درگاه ملی آمار قابل دستیابی است. به گفته او، هر دو حالت بالا در سال ٩٨ رخ داده است و نتیجه آن کاهش ضریب جینی در سال ٩٨ شده است. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که صرفا کاهش یا افزایش ضریب جینی نشان‌دهنده بهبود یا افول وضعیت معیشت خانوارها نیست بلکه نشان‌دهنده نحوه توزیع درآمدها در بین خانوارهای کشور در یک دوره مشخص است و برای ارزیابی وضعیت معیشت خانوار در کنار شاخص ضریب جینی باید از سایر شاخص‌های مکمل هم استفاده کرد.