پایانه فروشگاهی (نامی که در بند (ی) تبصره (۶) قانون بودجه سال ۱۳۹۸ به میان آمد) یا صندوق مکانیزه فروش (طبق تعریف تبصره (۲) ماده (۱۶۹) قانون مالیات‌های مستقیم) و کارت‌خوان بانکی (تعریف جدید) همگی دارای یک مفهوم هستند. سازمان امور مالیاتی همان‌گونه که بیان نمود در راستای عمل به بند (ی) تبصره (۶) قانون بودجه سال ۱۳۹۸ در فراخوانی اعلام کرد کلیه صاحبان حرفه‌ها و مشاغل پزشکی، پیراپزشکی، داروسازی و دامپزشکی که مجوز فعالیت آنها توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان نظام پزشکی ایران یا سازمان نظام دامپزشکی و سازمان دامپزشکی ایران صادر می‌شود، در چارچوب آیین‌نامه تبصره(٢) ماده (١٦٩) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ٤/ ١٢/ ١٣٦٦ و اصلاحات و الحاقات بعدی آن مکلفند از پایانه فروشگاهی (کارت‌خوان ثبت شده در سامانه امور مالیاتی کشور) استفاده کنند. قابل ذکر است قانون بودجه سال ۱۳۹۸ تاریخ استفاده را ابتدای سال ۱۳۹۸ عنوان کرده است. درحالی‌که سازمان امور مالیاتی تاریخ شروع استفاده را ۲۳ مرداد عنوان کرد و این تاریخ نیز تمدید شد. مباحث مطرح و چالش‌های به‌کارگیری پایانه فروشگاهی به‌صورت زیر قابل بررسی است.

دلایل سازمان امور مالیاتی برای فراخوان

الزام قانونی: سازمان امور مالیاتی کشور عنوان کرد مکلف است قانون مصوب مجلس یا همان بند (ی) تبصره (۶) قانون بودجه را اجرا کند.

وظیفه ذاتی: یکی از مهم‌ترین وظایف سازمان امور مالیاتی کشور دریافت مالیات متناسب با درآمد هر کسب‌وکار است.

مبارزه با فرار مالیاتی: باید قبول کرد مدتی است که پزشکان از سوی جامعه به فرار مالیاتی متهم شده‌اند و اتفاقا مهم‌ترین مبنای این اتهام اصرار پزشکان به عدم استفاده از کارت‌خوان در مطب‌هاست. در واقع تا قبل از فراخوان اخیر، کارت‌خوان‌ها منبع کامل ممیزان مالیاتی برای کشف درآمد واقعی پزشکان نبوده و درحال‌حاضر کسب‌وکارهای زیادی در محل فعالیت خود از کارت‌خوان استفاده می‌کنند که برخی از آنها در ادارات امور مالیاتی ثبت نام کرده و دارای پرونده هستند و برخی دیگر اصلا اقدام به ثبت نام و تشکیل پرونده نکرده‌اند. درآمد مشمول مالیات این دو طیف نیز معمولا ارتباط چندانی با کارت‌خوان آنها ندارد. در مشاغلی که عمده مشتریان آنها مصرف‌کننده نهایی هستند، تشخیص میزان درآمد مشمول مالیات برای ماموران مالیاتی به‌دلیل عدم ثبت هزینه توسط مشتری در سامانه جامع مالیاتی دشوارتر است. در این سامانه اطلاعات کسب شده از مشتریان و دریافت‌کننده خدمت که دارای پرونده مالیاتی هستند، منبع قابل اتکایی برای شفافیت درآمد مشاغل مختلف بوده. درحالی‌که در مشاغل پزشکی به‌دلیل ذکر شده، مثلا اطلاعات دریافت شده از شرکت‌های بیمه می‌تواند منبع اطلاعاتی کشف درآمد مشمول مالیات باشد.

ایرادات جامعه پزشکی

تبعیض: جامعه پزشکی اذعان می‌کند هیچ مشکلی با نصب کارت‌خوان ندارد. اما اینکه تنها پزشکان ملزم به این کار شوند، این امر منافی عدالت و تبعیض است. در پاسخ به این ادعا باید گفت از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ هر سال ۱۰ کسب‌وکار مشمول استفاده از سیستم مکانیزه فروش شده‌اند. انتظار می‌رود مشاغل دیگر نیز با هدف شفافیت درآمدها و اخذ مالیات مشمول این طرح شوند.

زیرساخت و آموزش: در نامه مورخ ۲۶/ ۰۵/ ۱۳۹۸ سازمان نظام پزشکی به نبود زیرساخت مناسب جهت ثبت کارت‌خوان بانکی در سامانه جامع مالیاتی اشاره شده است، از قضا در این نامه درخواست به تعویق افتادن زمان اجرای فراخوان به‌دلیل لزوم آشنایی اولیه مودیان با روند ثبت کارت‌خوان و استفاده از آن شده است. ذکر کلمه آشنایی با استفاده از آن در این نامه موجی از انتقادات و تمسخر را به‌خصوص در فضای مجازی به راه انداخت. در توضیحات متعاقب نامه عنوان شد مقایسه کارت‌خوان دستفروشان و فروشندگان دوره‌گرد و سایرین با کارت‌خوان مدنظر سازمان امور مالیاتی کار درستی نیست. چراکه کارت‌خوان‌های ذکر شده اصولا در سامانه مالیاتی ثبت نشده و صاحبان آنها دارای پرونده مالیاتی هم نیستند و منظور این سازمان آموزش ثبت کارت‌خوان در سامانه بوده است که برداشت اشتباهی از آن شده است. از این حیث به‌نظر می‌رسد حق با پزشکان باشد. سختی این کار به‌دلایلی همچون در دسترس نبودن سریال کارت‌خوان، عدم مشاهده شرکت تامین‌کننده کارت‌خوان در سامانه و... مشاهده شده است.

اثرات به‌کارگیری یا عدم به‌کارگیری کارت‌خوان

اما حال بعد از این همه جنجال، استفاده یا عدم استفاده از کارت‌خوان چه اثری برای مشاغل پزشکی دارد؟ در حالت عادی در صورت عدم به‌کارگیری سامانه فروشگاهی طبق آیین‌نامه تبصره (۲) ماده (۱۶۹) قانون مالیات‌های مستقیم، به غیر از محرومیت از جوایز مالیاتی در نظر گرفته شده مانند کسر مبلغ هزینه نصب از درآمد مشمول مالیات، مودی مشمول جریمه‌ای معادل ۱۰ درصد مبلغ فروش انجام شده طبق بند (ب) ماده ۲۲ لایحه نحوه استفاده، نگهداری و نظارت بر پایانه فروشگاهی (صندوق مکانیزه فروش) مصوب ۰۲/ ۱۰/ ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی خواهد شد. البته در اواخر اخباری مبنی بر پلمب واحدهای متخلف از این قانون هم به گوش رسیده است.  استفاده از کارت‌خوان می‌تواند باعث شفاف‌تر شدن درآمد پزشکان شود. مبالغ واریز شده به حساب متصل به دستگاه به‌عنوان درآمد شناسایی خواهد شد. البته در صورتی که واحد پزشکی دارای کارت‌خوان دیگری باشد که در سامانه ثبت نشده، این امر نیز راه دیگری جهت فرار مالیاتی محسوب می‌شود.

در رابطه با شناسایی درآمد با استفاده از مبالغ واریزی به حساب متصل به کارت، از زبان یکی از منتقدان صحبتی بیان شد، مبنی بر اینکه در صورتی که مبلغ واریز شده به حساب متصل به کارت‌خوان، به‌دلایلی به بیمار عودت داده شد، تکلیف چیست؟ معمولا در رسیدگی مالیاتی، این‌گونه موارد در صورتی که مستندات کافی داشته باشد مورد قبول ماموران مالیاتی قرار می‌گیرد، البته به پزشکان پیشنهاد می‌شود از حسابداران آشنا، مشاوره گرفته تا حقی از آنان ضایع نشود. در پایان ضمن قبول اعتراض جامعه پزشکی به فراخوان اخیر به‌دلایلی همچون ضعف زیرساخت‌ها و همچین اعتراض آنان به اتهامات سنگین فرار مالیاتی به‌خصوص توسط افکار عمومی، به این عزیزان پیشنهاد می‌شود این امر را به فال‌نیک گرفته و آن را اجرا کنند. شفاف‌سازی درآمد‌ها به منظور پرداخت مالیات متناسب با سود خالص می‌تواند مبنای توسعه هر کشوری باشد. درحال‌حاضر مالیات مهم‌ترین منبع بودجه‌ای کشورهای توسعه یافته است، عدالت هم ایجاب می‌کند افراد با درآمد بالاتر مالیات بیشتری پرداخت کنند. حرفه‌های محترم پزشکی نیز طبق آمارهای رسمی از طبقات بالای درآمدی محسوب می‌شود. همچنین این انتظار از سازمان امور مالیاتی می‌رود که با تنظیم سیاست‌های اجرایی برای اخذ مالیات در کشور (بند ج وظایف و اختیارات این سازمان) دیگر مشاغل را مشمول وظایفی کند تا عدالت دریافت مالیات بیش از پیش مشاهده و انجام شود.