دو پیشنهاد برای بهره‌گیری از سرمایه‌ عظیم اجتماعی

دکتر محمدمهدی بهکیش برندگان واقعی روز ۲۴ خرداد (انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم) بدون تردید جوانان این مرز و ‌بوم‌اند که به‌رغم شرایط بد اقتصادی و احتمالا بیکار بودن، ثابت کردند که از نظر اجتماعی- سیاسی رشد فوق‌العاده‌ای پیدا کرده‌اند و به همگان ثابت کردند که دنیای متکی بر قواعد مدنی امروز را به درستی شناخته‌اند و به جای قهر با صندوق‌های رای با حضور پرشور خود به اراده خود عینیت بخشیدند. آنان ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ را به نقطه عطف دیگری در فرآیند پرنشیب و فراز صد ساله آزادی‌خواهی ایرانیان تبدیل کردند که نظیر آن حداقل در منطقه یافت نمی‌شود. این سرمایه عظیم پشتوانه‌ای است استوار برای رییس‌‍‌جمهور جدید که از آن بهره فراوان خواهد برد و البته مسوولیتی بزرگ- در مقابل- برای او و همکارانش به وجود آورده است. اینک بر رییس‌جمهور منتخب است که از این نیروی عظیم عقلانیت بهره گیرد و راه را آن‌چنان هموار سازد که اشتیاق و امید شکل گرفته و به حرکت درآمده در جهت سازندگی کشور به کار گرفته شود. رییس‌جمهور منتخب که اکنون رییس‌جمهور همه مردم ایران است و خود مجهز به پشتوانه علم و تجربه است در ادامه راه محتاج به حضور جوانان در صحنه‌های اقتصادی نیز هست؛ ولی طبیعی است که چگونگی حضور جوانان باید سازماندهی شود؛ زیرا تبدیل این نیروی عظیم به تلاش و کوشش و در نتیجه بهره‌مندی از مواهب زندگی، نیاز به سازماندهی جدیدی دارد که به دلیل مشکلات گذشته جای آن خالی است. خوب است به تفکر بنشینیم که چگونه می‌توان از این نیرو در جهت سازندگی کشور استفاده کرد و چون دوره انتخابات، در فراسوی دوره چهار ساله، رییس‌جمهور پیروز میدان فعالیت‌های اقتصادی نیز باشد. در این یادداشت دو پیشنهاد را به محک آزمون و بحث و گفت‌وگو می‌گذارم: ۱- اولین پیشنهاد، تاسیس انجمن‌های حرفه‌ای جوانان است؛ به ترتیبی که مرتبط با سازمان‌های کارفرمایی (مانند اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی) باشند. این انجمن‌ها (مثلا انجمن متخصصان جوان الکترونیک) از یک طرف امکانات رشد و تعالی اعضای خود را فراهم می‌کنند و دانش آکادمیک آنان را به دانش کاربردی در انطباق با نیازهای محیط کار تبدیل می‌کنند و از طرف دیگر اطلاعات بازار کار را در اختیار اعضای خود قرار می‌دهند. به عبارت دیگر این‌گونه انجمن‌ها حلقه مفقود بین محیط آموزشی و بازار کار را به وجود می‌آورند. طبیعی است که چنین انجمن‌های حرفه‌ای، سرمایه لازم برای شروع فعالیت و پرداخت حق عضویت‌هایی که بتواند هزینه‌ها را جبران کند، ندارند. بنابراین باید در زمان تشکیل در ارتباط با سازمان‌هایی قرار گیرند که امکانات اولیه را در اختیارشان قرار دهد. مزیت همجواری این‌گونه انجمن‌ها برای اتاق‌ها یا مجموعه‌ای از صنایع این است که صنایع می‌توانند نیازهای نیروی انسانی خود را به آنان منتقل کنند و انجمن‌ها در آماده‌سازی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در انطباق با نیازها کوشا شوند. همچنین این انجمن‌ها می‌توانند به عنوان محیطی برای کاریابی مورد استفاده قرار گیرد. فعالیت این‌گونه انجمن‌ها می‌تواند به گسترش نوآوری و تبدیل آنان به فعالیت‌های سودآور اقتصادی برای جوانان نیز کمک کند؛ زیرا این‌گونه انجمن‌ها می‌توانند با ترتیب دادن مسابقات، برگزاری نمایشگاه‌های نوآوری و ... به طرح ایده‌های نو یاری رسانند و در مقابل سرمایه‌گذاران را به عطف توجه به این‌گونه نوآوری‌ها تشویق کنند که قطعا این فعالیت به یک فرآیند رشد نوآوری و تبدیل آن به منبعی برای کسب درآمد کمک خواهد کرد. دولت در این میان منتفع خواهد شد؛ زیرا از یک طرف زمینه رشد اشتغال فراهم می‌آید و از طرف دیگر فرآیند مطرح شدن ایده‌های نو و کاربردی برای نوسازی خطوط تولید از طریق رشد تکنولوژی به وجود می‌آید؛ زیرا زمانی که نیازها به انجمن و اعضای آن منتقل شد، متخصصین جوان در پی پیدا کردن جواب، فعالیت می‌کنند و در صورت نیاز به دانشگاه‌های محل تحصیل (و استادان) خود مراجعت می‌نمایند تا از این مسیر درآمدی کسب کنند. ۲- دومین پیشنهاد راه‌اندازی انجمن‌های حرفه‌ای متخصصین بازنشسته است که حتی می‌تواند متخصصین مشغول کار با سال‌های مشخصی از سابقه کار را به عضویت درآورد. فعال کردن چنین انجمن‌هایی می‌تواند به تجهیز سرمایه علمی و تجربی کشور بینجامد و آن را در اختیار بازار کار قرار دهد. سازمان‌های بین‌المللی از این نوع انجمن‌های متخصصین در کنار خود دارند و در صورت تقاضای کشورهای در حال توسعه از افرادی متخصص که عضو این‌گونه انجمن‌ها هستند دعوت می‌کنند و برای مدتی به کشورهای متقاضی اعزام می‌دارند. معمولا هزینه استفاده از این گونه متخصصین پایین است؛ زیرا برخی اوقات متخصصین بازنشسته فقط برای سرگرم شدن وارد این انجمن‌های حرفه‌ای می‌شوند. مشخصه مهم بهره‌گیری از این متخصصین ماهیت نیاز کوتاه‌مدت به آنان است. مثلا مشکلی در یک خط تولید به وجود آمده که متخصصی ممکن است طی دو هفته آن را ساماندهی کند. مهم‌تر آنکه فعالیت این‌گونه انجمن‌ها- علاوه‌بر ابعاد اقتصادی- دارای ابعاد اجتماعی نیز می‌باشد؛ زیرا افراد متخصص مورد استفاده قرار می‌گیرند و در نتیجه امید به زندگی در آنان افزایش می‌یابد و حضور آنان در جامعه به نشاط بیشتر تبدیل می‌شود. انجمن‌های حرفه‌ای دوگانه جوانان و افراد با‌تجربه باید با کمک و هدایت دولت از نظر ایجاد مقررات و ضوابط مورد نیاز راه‌اندازی شوند و برای کسانی که به آنان کمک می‌رسانند مشوق‌های مناسب به وجود آیند؛ ولی باید دقت کرد که دولت نباید در اداره آنان نقشی داشته باشد، البته دولت می‌تواند با به رسمیت شناختن آنان و محول نمودن یکسری وظایف مشورتی یا نظارتی به آنان- در حیطه وظایفشان- به رشد و تعالی آنها کمک کند و از این مسیر به رشد حرفه‌ و ‌فن و نوآوری در اتصال با فضاهای آموزشی و تجربی از یک طرف و فضای کسب ‌و‌ کار و نوسازی صنایع از طرف دیگر یاری رساند. قطعا راه‌اندازی این‌گونه انجمن‌ها به کاربردی شدن دانشگاه‌ها نیز کمک خواهد رساند؛ زیرا با انتقال نیازهای صنعتی و خدماتی به آنان از طریق انجمن‌ها، فضاهای آموزشی و تحقیقی در جهت انطباق با نیازهای جامعه شکل خواهد گرفت. نمونه یا مشابه انجمن‌های حرفه‌ای برای جوانان و همچنین افراد با‌تجربه در کشورهای پیشرفته سابقه طولانی دارد و حتی سازمان‌های بین‌المللی از موسسات حرفه‌ای بهره فراوان می‌گیرند.