علی میرزاخانی

به نظر می‌رسد درباب فضیلت سهمیه‌بندی بنزین نسبت به شیوه سابق و اینکه اقدام جسورانه‌ای بوده است، آنچه می‌بایست گفته شود به اندازه کافی در این چند روز گفته شد. تردید نباید کرد که این اقدام بزرگ به عنوان یکی از بزرگ‌ترین گام‌های اصلاح اقتصادی در تاریخ ایران ماندگار خواهد بود. اما آنچه نباید فراموش شود، این است که سهمیه‌بندی بنزین شروع یک فرآیند و حرکت بزرگ است و توقف در آن بی‌معنا است. این سخن به اندازه‌ای واضح است که شاید هیچ‌کس مدافع ماندن در سهمیه‌بندی نباشد.

برای عبور از سهمیه‌بندی دو پیشنهاد تاکنون مطرح شده است، پیشنهاد اول عبارت از فروش بنزین آزاد در کنار بنزین سهمیه‌ای و سپس افزایش سالانه قیمت سهمیه‌ای به صورتی است که بعد از چند سال این دو قیمت بر هم منطبق شوند.این حرکت همان حرکتی است که قبلا هم طی می‌شد.

ضمن اینکه حسن روند سابق این بود که بحث سهمیه‌بندی در آن موضوعیت نداشت ولی معایب بسیاری داشت که به هر حال کنار گذاشته شد و شایسته نیست که دوباره در این دام گرفتار شویم.

پیشنهاد دیگر که برای اولین بار از سوی دنیای اقتصاد ارائه شده است، غربال تدریجی دریافت‌کنندگان سهمیه‌ بنزین یارانه‌ای به نحوی است که در انتهای کار فقط تاکسی‌ها و موارد کاملا مشابه عمومی مشمول دریافت سهمیه بنزین یارانه‌ای باقی بمانند و تا همین مرحله در قیمت ۱۰۰تومانی بنزین یارانه‌ای هیچ تغییری ایجاد نشود، چرا که تجربه نشان داده است تغییرات چند درصدی نه تنها هیچ فایده‌ای ندارد بلکه باعث برخی شوک‌های روانی و سوء‌استفاده‌ها نیز می‌شود. در مرحله آخر، با اطمینان از ظرفیت حمل‌ونقل عمومی، تاکسی‌ها نیز از فرآیند دریافت بنزین سهمیه‌ای حذف شوند.

پیشنهاد مشخص آن است که برای تداوم حرکت و عدم توقف در سهمیه‌بندی، دولت محترم به عنوان اولین مرحله عبور از سهمیه‌بندی در اسرع‌وقت اعلام کند که دیگر به خودروهای لوکس وارداتی و نیز خودروهای لوکس مونتاژ داخل، سهمیه بنزین یارانه‌ای تعلق نخواهد گرفت، اما این خودروها می‌توانند از بنزین آزاد که به نحو مقتضی در جایگاه‌های فعلی و یا از طریق بخش‌خصوصی در اختیارشان قرار خواهد گرفت استفاده کنند و قیمت این بنزین هم نباید از قیمت تمام شده واردات کمتر باشد.

در مرحله دوم می‌توان سهمیه خودروهای نیمه لوکس را کاهش داد و سپس با روش‌هایی که به هر حال پیچیده‌تر خواهد شد همزمان با توسعه حمل‌ونقل عمومی، خودروهای معمولی را نیز به تدریج در یک زمان‌بندی معقول حداکثر سه‌ساله از سهمیه یارانه بنزینی که به هر حال متعلق به عموم مردم است خط زد.حسن این روش آن است که از روش اول که این امکان را در اختیار اقشار مرفه می‌گذارد که هم از بنزین یارانه‌ای و هم بنزین آزاد استفاده کنند برای افکار عمومی قابل‌قبول‌تر است، ضمن اینکه فرآیند عبور از سهمیه‌بندی را بدون شوک و نارضایتی میسر می‌سازد. همچنین این روش علاوه بر این امتیازات بسیار مهم، تمام امتیازات روش اول را نیز دارد. چرا که با آغاز فروش بنزین آزاد به اولین سری از خودروهای محروم از سهمیه، همه خودرو‌دارانی که به بنزین اضطراری نیاز پیدا می‌کنند خواهند توانست از این امکان با قیمت آزاد استفاده کنند، اما عارضه خاصی اضافه بر روش اول در این روش وجود ندارد.

این دو روش پیش روی دولت است و اکنون که دولت بزرگ‌ترین گام اصلاحی را در این زمینه برداشته است باید مواظب باشد که با توقف و برنداشتن گام‌های تکمیلی، خود را گرفتار پیامدهای پرریسکی که به هر حال ظاهر خواهند شد، نکند. آن روز شاید راه پیش‌رو پرمانع شده باشد و عده زیادی رای به بازگشت بدهند که نه به صلاح دولت است و نه به صلاح این ملک، پس آیا تردید روا است؟