مهدی نصرتی

تعداد بسیار زیاد نامزدهای انتخابات شوراها، یکی از دلایل اصلی طولانی شدن روند شمارش آرا به ویژه در تهران و سایر شهرهای بزرگ است.علاوه بر این، تعداد بیش از حد کاندیداها، در بسیاری موارد موجب سر درگمی رای دهندگان، ... ... صرف وقت زیاد برای پیدا کردن افراد مورد نظر و طولانی شدن روند رای‌گیری نیز می‌شود.

البته کثرت و تنوع نامزدها به خودی خود امر ناپسندی نیست ولی وقتی می‌بینیم که عده زیادی از نامزدها حائز رای بسیار پائینی شده‌اند که از قبل برای خود آنها هم قابل پیش‌بینی بوده است و بنابر این هیچ امیدی به پیروزی در انتخابات نداشته‌اند، لازم به نظر می‌رسد که از علم اقتصاد کمک بگیریم و به تحلیل هزینه- فایده نامزد شدن این افراد بپردازیم. تاکید می‌کنیم که تحلیل ما در اینجا معطوف به افرادی است که نه شانسی برای پیروزی در انتخابات داشته‌اند و نه حرفی برای گفتن و نه حتی تبلیغات خاصی انجام داده‌اند. از دیدگاه ملی، فایده نامزد شدن این افراد، برخورداری از حداکثر تنوع افراد است. در حالی‌که هزینه آن صرف وقت و هزینه زیاد در مراحل رسیدگی به صلاحیت، رای‌گیری، شمارش آرا و همچنین مسائلی همچون سر درگمی رای‌دهندگان است.

از نظر این افراد، فایده نامزد شدن می‌تواند مطرح شدن در سطح محله، فامیل، محیط کار و یا یک نوع سرگرمی و تنوع باشد، اما هزینه آن محدود به ارائه مدارکی مانند عکس و کپی شناسنامه است.

به واقع در اینجا با یک منحنی تقاضای کاندیداتوری مواجه هستیم که هرچه هزینه آن پایین‌تر باشد تقاضا برای نامزدشدن نیز بیشتر خواهد بود. بنابراین باید کاندیدا شدن برای این افراد قدری پرهزینه‌تر گردد.راه‌حلی که در برخی کشورها نیز اعمال می‌شود این است که از هر یک از نامزدها مبلغی به عنوان ودیعه در هنگام ثبت‌نام اخذ شود. پس از انتخابات این ودیعه در صورتی پس داده خواهد شد که نامزد مورد نظر حد نصابی از آرا (مثلا یک در هزار آرا) را کسب کند. یعنی به طور مثال فرد مورد نظر در تهران حداقل باید ۲هزار رای کسب کند تا بتواند ودیعه خود را پس بگیرد. واضح است که این کار پولی کردن انتخابات نیست بلکه فیلتری است که تنها کسانی را تشویق به نامزدشدن در انتخابات می‌کند که دارای حداقلی از پشتوانه مردمی باشند. بدین‌ترتیب تعداد نامزدها بسیار کمتر (و البته منطقی‌تر) می‌شود با این حال اگر کسی بدون کمترین پشتوانه مردمی، باز هم اصرار به نامزد شدن داشته باشد چه باک که کمکی هم به خزانه دولت شود!