مهران دبیرسپهری

بحث ناتمام بنزین به زودی پس از اتمام انتخابات پیش رو و نیز مطرح شدن بودجه سال آینده مجددا به بحث روز تبدیل خواهد شد که به نظر می‌رسد در شرایط کنونی تنها راه‌حل اجماعی ممکن برای عبور از وضعیت فعلی سهمیه بندی خواهد بود. سهمیه‌بندی در شرایط فعلی بهترین روش برای کنترل مصرف است و نتایج بسیار مفیدی همچون کاهش ترافیک و آلودگی هوا و حذف قاچاق و شاید از همه مهم‌تر آزاد شدن بخش عظیمی از درآمد تولیدات نفتی برای تامین نیازهای آتی کشور خواهد داشت، زیرا ادامه روند کنونی در آینده ای نزدیک و قابل پیش‌بینی منجر‌به قطع منبع اصلی تامین ارز کشور خواهد شد (برای تامین بنزین مورد نیاز) که در آن صورت دیگر حق انتخاب از بین می‌رود، به این معنا که برای تامین نیازهای مهم‌تر و فوری‌تر، دولت مجبور به کاهش مصرف بنزین (صرف نظر از روش کاهش مصرف) خواهد شد. حسن دیگر سهمیه‌بندی آن است که اثر تورمی ندارد اما برخی از مسوولان به دلیل عدم وجود ظرفیت اضافی در حمل و نقل مسافر درون شهری نسبت به عواقب طرح سهمیه‌بندی بنزین نگران هستند، در صورتی که نگرانی مزبور بی‌مورد است، با این توضیح که در حال حاضر میانگین مصرف بنزین هر اتومبیل بیش از یازده لیتر در روز است و چنانچه این میزان مثلا به سه لیتر تقلیل یابد، با کاهش هشت لیتری مصرف، تعداد اتومبیل‌های در حال تردد به میزان هشت یازدهم یا ۷۲‌درصد کاهش خواهد یافت.

به تعبیر دیگر از هر ده اتومبیل روشن در سطح خیابان‌ها بیش از هفت تای آنها به پارکینگ‌های خود بر‌می‌گردند و خارج نخواهند شد. نتیجه‌ای که از این اتفاق حاصل می‌شود، این است که سرعت حرکت اتوبوس‌های شرکت واحد به بیش از دو برابر و سرعت حرکت تاکسی‌ها بیش از سه برابر افزایش خواهد یافت و این به معنی افزایش در حدود سه برابری ظرفیت ناوگان حمل مسافر شهری در کشور، بدون هر گونه سرمایه‌گذاری است. به عبارت دیگر می‌توان پیش‌بینی کرد که با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین حتی از ازدحام و تراکم مسافران درون شهری کاسته نیز خواهد شد. البته ممکن است در چند سال آینده با افزایش تعداد اتومبیل‌ها، مشکل ترافیک مجددا پدیدار شود اما مهم این است که در این چند سال فرصت مناسبی برای افزایش اتومبیل‌های گاز سوز و گسترش حمل‌ونقل عمومی وجود خواهد داشت.

حسن دیگر طرح سهمیه‌بندی بنزین آن است که با کاهش اتکای شهروندان به مصرف بنزین، زمینه برای منطقی شدن قیمت این فرآورده مهم مهیا می‌گردد که در این صورت بخش خصوصی نیز می‌تواند در تامین بنزین کشور نقش ایفا کند. نکته‌ای که در طرح سهمیه‌بندی بنزین حائز اهمیت است، اختصاص سهمیه منطقی به خودرو‌های سواری است، با این توضیح که اگر این سهمیه بیشتر از حداقل مصرف خودروها در حال حاضر باشد، کم مصرف‌کنندگان را به مصرف بیشتر تشویق می‌کند که آن هم نقض غرض خواهد بود. به نظر می‌رسد این حداقل مصرف در حال حاضر باید کمتر از سه لیتر در روز باشد، یعنی میزان سهمیه نباید بیش از این مقدار در نظر گرفته شود.