محمدصادق جنان‌صفت

عدم تعادل هفته‌های اخیر در بازار ارز، چگونگی اجرا و پیامدهای اجرای قانون هدفمندسازی و تحریم اقتصادی ایران با استناد به قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل متحد و به دنبال آن تحریم مضاعف کشورهای غربی و متحدان آنها، ... ... سه موضوع مهم و اثرگذار بر کسب و کار شهروندان ایرانی است که در کانون توجه قرار دارند. روزگذشته، رییس‌جمهور در اردبیل و در جمع کسانی که در سخنرانی او حاضر بودند، درباره دو موضوع از ۳ مساله یادشده صحبت کرد. وی سرانجام خبر داد که قرار است اولین قسط یارانه نقدی از فردا واریز شود و اعلام کرد تحریم‌ها موجب شده است انگیزه ایرانیان برای تولید کالاهای تحریم شده افزایش یابد و البته درباره جزئیات هدفمند کردن یارانه‌ها چیزی نگفت و آن را به هفته آینده موکول کرد. روز گذشته از طرف دیگر، رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران نیز درباره تحریم‌ها و یارانه‌ها در جمع فعالان بخش خصوصی صحبت کرد. نکته‌ای که رییس‌جمهور تشخیص داد که درباره آن صحبت نکند؛ اما رییس اتاق ایران به آن اشاره کرد، سیاست‌های ارزی بود. دخالت بانک مرکزی در عرضه ارز به میزانی که تقاضای خرده‌فروشی آن را بپوشاند در روزهای اخیر با تحول مواجه شده است و آن ایجاد محدودیت‌ برای متقاضیان و میزان تقاضا است. به این معنی که بانک مرکزی تاکید دارد، کسانی که بلیت مسافرت به خارج دارند می‌توانند در حد ۲ هزار دلار خریداری کنند. پرسش این است که اگر فردی نیازمند بیش از ۲ هزار دلار باشد، باید به کجا مراجعه کند؟ آیا این کار بانک مرکزی به معنای هدایت متقاضیان ارز به بازار آزاد نیست؟ فاصله قیمت دلار عرضه شده توسط بانک مرکزی و بازار آزاد که البته کاهش یافته است؛ اما آیا ایجاد محدودیت در میزان خرید و متقاضیان این استنباط را ایجاد نمی‌کند که بانک مرکزی تمایل دارد ارز را دونرخی کند؟

بدیهی است که دو نرخی کردن ارز و پذیرش ضمنی بانک مرکزی حتی به صورت غیرآشکار، پیامدهای اقتصادی نامساعدی دارد که در ایران بارها تجربه شده است و برگشت به آن از سوی هیچ کارشناسی توصیه نمی‌شود. به نظر می‌رسد، همان‌طور که اقتصاددانان و فعالان صنعتی و اقتصادی تاکید دارند و رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن نیز به‌عنوان رییس پارلمان بخش خصوصی بر آن تاکید دارد، زمان تغییر «سیاست‌های ارزی» رسیده است. مدیران بانک مرکزی توجه داشته باشند که توصیه‌ها و گزارش‌های کارشناسی و حتی هشدارگونه آنها و دولتمردان، موجب کاهش معنادار تقاضا برای ارز نشده است که در دل خود، مفهوم ارزان بودن نرخ‌های فعلی برای ارز را در بر دارد. بانک مرکزی حرکت اشتباه به سمت دو نرخی کردن ارز را حتی اگر در ذهن دارد، باید با احتیاط کامل نگاه کرده و تجدیدنظر کند.