علیرضا کدیور

بررسی روند معاملات سهام در فروردین‌ماه ۸۹ نشان می‌دهد، بورس تهران طی این ماه یکی از طلایی‌ترین روزهای خود را سپری کرده است. ثبت میانگین بازدهی ۲/۱۳ درصدی در سال جاری در مقایسه با ۸/۵ درصد بازدهی در فروردین ۸۸ و رشد ۷ برابری ارزش معاملات از ۱۵۵ به ۱۰۶۸ میلیارد تومان، جملگی حکایت از تغییر محسوس فضای حاکم بر بازار سهام در سال جاری نسبت به پارسال دارد. اما علاوه بر روند صعودی شاخص و ارزش معاملات، نگاهی به ترکیب خریداران و فروشندگان سهام نیز می‌تواند تا حد زیادی تشریح‌کننده دلایل هیجان حاکم بر بورس باشد.

طی فروردین‌ماه امسال حقوقی‌ها در حالی ۳۹۳ میلیارد تومان سهام خریداری کردند که در مقابل ۴۸۰ میلیارد تومان فروش داشته‌اند؛ در حالی که حقیقی‌ها در مقابل خرید ۵۱۵ میلیارد تومان سهم، تنها ۴۲۸ میلیارد تومان سهم فروخته‌اند.

وضعیتی که از یک سو نشان‌دهنده فعالیت بیشتر حقیقی‌ها نسبت به حقوقی‌ها در هر دو جبهه خرید و فروش است و از سوی دیگر بیانگر ورود ۸۷ میلیارد تومان نقدینگی خالص از سوی حقیقی‌ها در مقابل خروج همین میزان پول از سوی حقوقی‌ها است.

به بیان دیگر حقیقی‌ها در فروردین‌ماه امسال هم در زمینه خرید و فروش سهام فعال‌تر بوده‌اند و هم به صورت خالص نقدینگی به بورس تهران تزریق کرده‌اند. وضعیتی که با توجه به پیشینه هیجانی و غیرعقلایی‌تر بودن رفتار حقیقی‌ها نسبت به حقوقی‌ها می‌تواند علت اصلی هیجان زایدالوصف حاکم بر بورس تهران طی ماه نخست امسال را تفسیر کند.

باید توجه داشت علت اصلی رشد شتابان و هیجانی شاخص در سال جاری، مرهون رکود بازارهای رقیب بورس و جهت‌گیری ناگزیر نقدینگی به این بازار و محدود بودن عرضه سهام در مقابل تقاضای روزافزون برای خرید سهام بوده است. هرچند طی فروردین امسال، سازمان خصوصی‌سازی به وکالت از برخی شرکت‌های مادر تخصصی اقدام به عرضه سهام کرده‌ است، اما روند حرکت معاملات سهام نشان می‌دهد حجم عرضه‌ها تطابق چندانی با نقدینگی ورودی به بورس نداشته است.

حال در این شرایط وزیر اقتصاد در اظهارنظری قابل توجه، از افزایش حجم عرضه سهام دولتی برای پاسخگویی به نقدینگی تازه وارد به بورس خبرداده است. اقدامی که با توجه به نبود گزینه مناسب برای سرمایه‌گذاری در کشور، تبلیغات گسترده برای حضور سرمایه‌گذاران در بورس، سابقه رشد قیمت سهام در فصول بهار و تابستان و دورنمای مثبت بورس در کوتاه‌مدت پیش از هدفمندسازی یارانه‌ها، می‌تواند سیل نقدینگی سرازیر شده به سمت بازار سرمایه را تا حد زیادی جذب کند.

باید توجه داشت هر چند تبلیغ برای حضور سرمایه‌گذاران در بورس و حمایت از بازار سهام اقدامی ارزشمند در جهت رشد و بهبود شاخص‌های اقتصادی تلقی می‌شود، اما آشنا کردن سرمایه‌گذاران با فلسفه وجودی بازار سرمایه به عنوان بازاری جهت جذب سرمایه‌های خرد و راکد برای هدایت به سمت بخش‌های تولیدی از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است.در حال حاضر سرمایه‌گذاران حقیقی به بورس به عنوان محلی برای سوداگری (Speculation) صرف در کوتاه مدت نگاه می‌کنند.شرایطی که به هیچ وجه متضمن حضور مستمر سرمایه سهامداران در بورس نیست و تنها در کوتاه مدت می‌تواند همانند یک سیل مخرب، بورس را با رشد هیجانی قیمت‌ها روبه‌رو سازد؛ سیلی که به طور قطع می‌تواند با سدی همچون عرضه سهام شرکت‌های دولتی (درصورت مدیریت مناسب عرضه) تا حد زیادی مهار شده و تبدیل به فرصت شود.