مهدی نصرتی
بالاخره بعد از مدت‌ها، دولت پذیرفت که برای مدت محدودی بنزین را به صورت آزاد عرضه کند که مقدمه‌ای برای عرضه دائمی‌ آن تلقی می‌شود.

این اقدام دولت - هرچند دیر هنگام- جای تقدیر دارد. شاید یکی از دلایل عدم تمایل دولت به عرضه بنزین آزاد، مساله قیمت‌گذاری آن بوده باشد که دارای ابعاد پیچیده‌ای است. به طوری که اگر با قیمتی کمتر از قیمت تمام شده عرضه شود (مثلا دویست تومان)، تمامی ‌اشکالات سیستم قبلی عرضه بنزین ارزان را در بردارد. در تضاد با عدالت است، چون یارانه‌ای است که عمدتا به اغنیا اختصاص می‌یابد؛ موجب افزایش هزینه‌های دولت می‌شود؛ اثر کمتری بر تقاضا دارد و...
از طرف دیگر در صورت عرضه با قیمتی بیش از قیمت تمام شده- مثلا ۸۰۰تومان - نیز دولت متهم به گرانفروشی خواهد شد. اتهامی‌که چندان هم دور از واقع و غیرمحتمل نیست و حداقل در تعرفه پیام کوتاه مردم شاهد آن بوده‌اند. زیرا این گونه عرضه انحصاری کالا و خدمات، سود شیرینی را برای دولت به همراه دارد و یک منبع درآمدی جدید برای دولت به شمار می‌رود و هرقدر هم که دولت‌ها مدعی حمایت از حقوق مصرف‌کننده باشند، نمی‌توانند از چنین منابع درآمدی به سادگی بگذرند.
عرضه بنزین به قیمت تمام شده نیز انگیزه‌ای را برای دولت برای تداوم این روند ایجاد نمی‌کند.
ضمن اینکه قیمت تمام شده نیز کاملا بستگی به عملکرد دولت خواهد داشت و چه بسا ناکارآیی و عملکرد سیستم‌های حجیم دولتی موجب افزایش قیمت تمام شده گردد.
بنابراین باید بستری فراهم شود تا عرضه بنزین توسط بخش خصوصی و در یک فضای رقابتی عرضه گردد. در این فضا نقش دولت، تنظیم بازار (regulation) خواهد بود که نقشی بسیار مهم و حیاتی خواهد بود.
عرضه بنزین آزاد توسط بخش‌خصوصی دارای مزایای زیر خواهد بود:
1 -عرضه بلند مدت و دائمی‌ بنزین تضمین خواهد شد؛ زیرا مهم‌ترین انگیزه تداوم یک فعالیت-یعنی سودآوری- تضمین‌کننده عرضه بنزین توسط بخش‌خصوصی است. در حالی که اگر دولت این نقش را به عهده گیرد، این انگیزه وجود ندارد و ممکن است این توهم پیش بیاید که دولت از سر لطف در حق مردم این کار را انجام می‌دهد و هر وقت بخواهد می‌تواند از ابراز این لطف دریغ ورزد! 2 -عرضه در یک فضای رقابتی و توسط بخش‌خصوصی، همراه با تنظیم بازار توسط دولت موجب کاهش قیمت تمام شده بنزین می‌شود. 3 -کسی از بخش‌خصوصی توقع عرضه بنزین ارزان و مجانی را نخواهد داشت. این مساله به ویژه در مورد نهادهای دولتی و گروه‌های ذی‌نفع حایز اهمیت است و در نهایت موجب شفافیت بیشتر در هزینه‌های دولت می‌شود. 4 -مساله قیمت تمام شده به طور خودکار و همراه با بازار جهانی در قیمت بنزین منعکس می‌شود. با نوسان قیمت‌های جهانی، قیمت‌ها تغییر خواهد کرد. در این شرایط تصور کنید اگر عرضه بنزین آزاد، دولتی باشد، با هر تغییر در قیمت نفت، ستاد تبصره 13 باید تشکیل جلسه دهد و قیمت بنزین را تعیین کند وتا نتایج جلسه ابلاغ و اجرایی شود، مجددا قیمت‌ها تغییر کرده است! ضمن این که در این شرایط تمام فشار اجتماعی و سیاسی نوسان قیمت‌ها به دولت منتقل می‌شود. 5-سودآور بودن عرضه بنزین، موجب خواهد شد که بخش‌خصوصی برای تاسیس پالایشگاه بنزین پیش قدم شود و نیازی به دخالت دولت وجود نخواهد داشت.