سیدمحمد عاملی

هفته پیش‌رو در کنش دیپلماتیک کشورمان، مقطع تعیین‌کننده و مهمی است. از امروز به مدت دو روز نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین آغاز به کار می‌کند. بررسی گزارش محمد البرادعی دبیرکل آژانس که هفته پیش در اختیار کشورهای عضو شورای حکام و رسانه‌ها قرار گرفت، در دستور کار این نشست قرار دارد. البته از آنجا که پرونده فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی به شورای امنیت سازمان ملل‌متحد احاله شده است، انتظار نمی‌رود شورای حکام در این موضوع تصمیم‌گیری کند؛ اما به طور قطع نمایندگان کشورها، نظرات دول متبوع خود را ارائه می‌کنند که می‌تواند به تقویت موقعیت ایران در این مناقشه منجر شود.

از سوی دیگر، نشست سه‌جانبه ایران، آمریکا و عراق روز شنبه در بغداد برگزار می‌شود.

پس از چندماه وقفه، این آمریکایی‌ها بودند که خواهان از سرگیری مذاکرات شدند. این در حالی است که طی این مدت از اظهارات خصمانه مقام‌های آمریکایی علیه ایران مبنی‌بر متهم کردن ایران به دامن زدن به ناآرامی‌های عراق کاسته شده است؛ همچنین عراق شاهد شرایط آرام‌تری است که به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، این تحول ناشی از توجه واشنگتن به راهکارهای ارائه‌شده از جانب تهران در مذاکرات سه‌جانبه پیشین است. ایران همواره تاکید کرده است که در صورت تقویت دولت عراق، آرامش به این کشور جنگ‌زده باز خواهد گشت. به هر روی اصرار زیاد واشنگتن به از سرگیری مذاکرات در حالی که تدریجا از دشواری شرایط عراق کاسته می‌شود، نشان از آن دارد که آمریکا به نقش‌آفرینی سازنده ایران در عراق نیازمند است.

در تحولی دیگر دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان هفته آینده با مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی که نماینده کشورهای ۱+۵ در مذاکرات هسته‌ای نیز هست، دیدار و گفت‌و‌گو می‌کند. خاویر سولانا، طی ده روز آینده گزارش خود را از نتایج مذاکره با نمایندگان ایران در اختیار پنج کشور عضو دائم شورای‌امنیت سازمان ملل و آلمان قرار خواهد داد. نماینده کشورهای ۱+۵ در مذاکرات هسته‌ای بسیار مصر است که پیش از ارائه این گزارش، ملاقاتی با سعید جلیلی داشته باشد. به دنبال اصرار سولانا قرار است این دیدار هفته آینده برگزار شود. گزارش سولانا در کنار گزارش البرادعی مبنای عمل کشورهای ۱+۵ و اقدام بعدی شورای امنیت قرار خواهد گرفت.

در گزارش البرادعی که هفته پیش منتشر شد، روند همکاری ایران با آژانس تشریح شده است که خود ثابت می‌کند ایران آماده همکاری کامل، فعال و صادقانه با آژانس است.

از سوی دیگر این گزارش نشان می‌دهد تلاش ایران برای دستیابی به فناوری سانتریفیوژهای ۱ P و ۲ P (که بهانه اصلی ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت بود) عاری از هر گونه انحرافی بوده است.

ارائه چنین گزارشی البته موفقیتی حائز اهمیت برای دستگاه دیپلماسی کشورمان محسوب می‌شود؛ با این حال ناگفته پیدا است این گزارش را نمی‌توان «هدف غایی» تلقی کرد، بلکه می‌توان از آن به عنوان ابزار و اهرمی قدرتمند در نیل به «دستاوردی عینی» بهره برد.

آن‌گونه که بزرگان عرصه تصمیم‌سازی مطرح کرده‌اند، به نظر می‌رسد در پی ارائه گزارش مثبت البرادعی، هدفی عینی برای دیپلماسی کشورمان ترسیم شده است. کمال خرازی، رییس‌شورای راهبردی روابط خارجی اخیرا گفته است که باید تلاش کنیم پرونده فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان از شورای‌امنیت به آژانس بازگردانده شود. احمد توکلی، رییس‌مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نیز عنوان کرده است که باید جلوی صدور قطعنامه تحریم بعدی را بگیریم.

نکته قابل‌توجه آنکه در عرصه دیپلماسی، هدف‌گذاری البته با توجه به واقعیات موجود صورت می‌گیرد. این واقعیات خود شامل «موانع» و «بضاعت‌ها» است. اکنون باتوجه به گزارش البرادعی، رویکرد مثبت سولانا به ادامه همکاری‌ها و حمایت‌های در حال گسترش کشورهای دیگر، بضاعت ما در دستیابی به هدف عینی، افزایش یافته است. حال آنکه اگر از موانع کاسته نشده باشد، بر آن افزوده نشده است.

آشکار است که آمریکا همچنان به مواضع خصمانه خود پای می‌فشارد که البته با ابزار دیپلماسی می‌توان از موانع گذشت و اهداف عینی را محقق ساخت.