علیرضا کدیور

زمانی‌که بورس تهران در فروردین ماه ۹۰، بازدهی خیره‌کننده ۱۴ درصدی را برای سرمایه‌گذاران رقم می‌زد، ... ... برخی کارشناسان نسبت به رشد حباب‌گونه قیمت سهام در بورس هشدار می‌دادند و مسوولان بورس نیز این دیدگاه را قویا نفی می‌کردند. حال پس از گذشت بیش از ۱۰ ماه از آن تاریخ و عقب نشینی ۷ درصدی شاخص بورس (معادل افت ۷ درصدی میانگین بازدهی بازار سهام) به نظر می‌رسد صحت دیدگاه کارشناسان در آن زمان در حال تایید شدن است. در عین حال، این دیدگاه زمانی تایید نهایی کسب می‌کند که بازدهی منفی ۷ درصدی بورس تهران در ۱۰ ماه گذشته با تورم ۲۰ درصدی سال جاری و میانگین بازدهی ۱۰۰ درصدی بازار سکه، بازدهی ۷۰ درصدی ارز در بازار آزاد، بازدهی بخش مسکن، بازدهی ۱۵ درصدی اوراق مشارکت (طی مدت ۱۰ ماه) و حتی بازدهی ۲۰ درصدی نرخ ارز مرجع مقایسه شود. به بیان دیگر منفی‌تر بودن بازدهی نسبی بورس طی ۱۰ ماه گذشته تا حد زیادی معلول بالا بودن سطح عمومی قیمت سهام در پایان فروردین ماه بوده است.

حال در شرایطی که بورس تهران پس از کسب عنوان پربازده‌ترین بازار کشور طی سال‌های ۸۸ و ۸۹، در سال جاری عملا پایین‌ترین بازدهی را نصیب فعالان خود کرده است، به نظر می‌رسد اکنون سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌ها در بورس در محدوده کف قیمتی قرار گرفته است. دلیل این ادعا نیز افت شدید میانگین واقعی نسبت قیمت به درآمد (P/E) اکثر شرکت‌های بورسی و نبود توجیه برای رشد سایر بازارهای رقیب است. منظور از میانگین واقعی نسبت(P/E) لحاظ کردن سود واقعی قابل دستیابی شرکت‌ها در سال ۹۱ و کسر سودهای تقسیمی شرکت‌ها در مجامع سالانه سال آینده است. بر این اساس میانگین این نسبت مهم در بورس تهران در حال حاضر در سطحی کمتر از ۵/۴ مرتبه قرار دارد که در مقایسه با بازده بدون ریسک (سود اوراق مشارکت و حتی نرخ تورم) در سطح پایینی قرار دارد. در واقع سرمایه‌گذاران و خریداران فعلی سهام بورسی با فرض کسب سود تقسیمی شرکت‌ها در مجامع آتی و تحقق سود سال ۹۱، در عمل قادر به کسب بازدهی بالاتری نسبت به سایر بازارهای رقیب خواهند بود.

در این میان، تحقق بازدهی بورس مرهون یک شرط اساسی؛ یعنی همان آرامش است. در حقیقت بورس برای رسیدن به ساحل سود نیازمند وجود آرامش همه‌جانبه به ویژه ثبات در متغیرهای کلان اقتصادی و آرامش در سایر حوزه‌های تاثیرگذار بر بازار است. اما در صورت نبود آرامش به ویژه ثبات در متغیرهای اقتصادی به نظر می‌رسد بورس تهران در مسیر هفته‌های قبل خود حرکت کند؛ مسیری که در آن سهام شرکت‌های پرپتانسیل و حائز ارزندگی بنیادی پس از چند روز رشد، سیر نزولی در پیش می‌گیرند و در سوی مقابل سهام شرکت‌های غیر ارزنده بدون توجیه بنیادی در سایه حضور گسترده سفته‌بازان روز به روز بر دارایی سرمایه‌گذاران خود می‌افزایند.