مبادله ثروت با توسعه

دکتر سید احمد میرمطهری

در خبرها به نقل از بانک مرکزی آمده که درآمد ارزی کشور در سال جاری ۱۲۰ میلیارد دلار خواهد شد و همچنین برخی تخمین‌ها حاکی است که در ۵ سال گذشته متجاوز از ۴۰۰ میلیارد دلار درآمد ارزی عاید کشور شده است. می‌توان حدس زد که فروش نفت سهم بزرگی در‌ ایجاد‌ این درآمد داشته است.‌ این ثروت بزرگی است که نصیب کشور شده و می‌شود. اگرچه دستاورد آن با‌ این حجم از ثروت همخوانی ندارد ولی علی‌القاعده ‌این مقدار از درآمد باید نقش تعیین‌کننده‌ای در تجهیز و تدارک منابع مالی و ارزی برای توسعه داشته باشد. از آنجا که برخی بررسی‌های علمی‌ حاکی است که منابع نفتی ‌ایران حداکثر نیم قرن دیگر بیشتر دوام نداشته و به اتمام خواهد رسید سرعت مبادله ثروت با توسعه اهمیت بیشتری می‌یابد.

وضعیت امروزی صنعت نفت گویای نقش مسلطی است که ‌این صنعت در ساختار اقتصاد ایران دارد که البته این حرف تازه‌ای نیست ولی برآیند آن طی دهه‌های گذشته موجب شکل‌گیری رشدی القایی و وابسته به نفت شده است که استمرار آن نوعی‌شکنندگی و آسیب‌پذیری را بر اقتصاد ملی تحمیل خواهد کرد. برای گریز از ‌این شرایط چاره‌ای جز تجدید ساختار و باز آرایی اقتصاد ملی و صنعت نفت و گاز نیست.

صنعت نفت و گاز باید بتواند همگام با صنایع مشابه در کشورهای منطقه و جهان به گونه‌ای طبیعی رشد و گسترش یابد، قدرت جلب و جذب سرمایه و تکنولوژی خارجی را پیدا کند، به نحوی فزاینده با بازارهای بین‌المللی ارتباط نزدیک و مستقیم برقرار سازد و موانع موجود بر سر راه تنوع تولید فرآورده‌ها و محصولات مربوط به صنایع پایین دستی و بالا دستی آن برطرف شود و نهایتا قدرت رقابت‌پذیری ‌این صنعت افزایش یابد.

در رویکرد ملی، صنعت نفت باید موجبات تجهیز پس‌اندازهای لازم برای تامین منابع مالی جهت سرمایه‌گذاری به منظور افزایش اشتغال و رشد را فراهم نماید. تمامی ‌سیاست‌های پولی و مالی همگی باید با نگاه بر مدیریت ثروت نفت جهت‌گیری شود. مازاد درآمدهای نفتی در صندوق توسعه ملی باید به نوعی سرمایه‌گذاری شود که خود درآمدی برابر فروش نفت عاید کشور نماید.

قبل از آنکه ثروت نفت به پایان برسد آثار مبادله آن با توسعه می‌باید از طریق تغییر چشمگیر در سطح رفاه جامعه خود را نشان دهد. با ثروتی که کشور از نفت در اختیار دارد مبادله آن با توسعه، انتظاری ملی است.