عربستان و امارات و معمای نبود همصدایی بن سلمان و بن زاید با ترامپ
بازگشت ترامپ به کاخ سفید در شرایطی محقق می‌شود که معادلات امنیتی خاورمیانه و ایران در قیاس با چهار سال گذشته به شدت تغییر کرده است. در همین راستا تحلیل‌ها حول توافق یا تقابل میان تهران و واشنگتن در رفت و آمد است. گروهی از بازگشت کمپین فشار حداکثری می‌گویند و گروهی دیگر از رایزنی و حصول به توافق. در این میان تغییر پویایی‌های منطقه‌ای و جهانی نیز می‌توانند به متغیرهایی تاثیر گذار تبدیل شوند.
اوراسیا ریویو با انتشار یادداشتی مدعی شد، در جریان دیدارهای اخیر، مقامات ارشد ایرانی در حال لابی گری در پایتخت‌های منطقه بوده‌اند. به موازات آن مقام‌های رسمی ایران با دقت در سیستم عامل‌های رسانه‌های اجتماعی، از جمله حساب ایکس (توئیتر سابق) پست‌هایی را منتشر کرده‌اند.
به باور ناظران، دیپلماسی عمومی و رسمی در ایران به موازات هم در جریان است و ترکیبی از جسارت و ابهام را تعریف کرده است.
پلن ترامپ برای ایران
اوراسیا ریویو در باب فعل و انفعال‌های اخیر دیپلماتیک ایران به چند مولفه اشاره دارد. به ادعای این نشریه، بازگشت ترامپ به کاخ سفید به یکی از دغدغه‌های ایران تبدیل شده است. در شرایط کنونی بازیگران اصلی که وظیفه هدایت سیاست خارجی دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب را برعهده دارند، معرفی شده‌اند؛ چهره‌هایی که رویکرد و کارنامه فعالیت‌هایشان چشم اندازی از اولویت‌های سیاسی و ترجیحی دوره دوم ترامپ را ارائه می‌دهد.
همه گزینه‌های پیشنهادی ترامپ برای تصدی پست‌های حساس تعریف شده در عرصه سیاست خارجی نشان از آن دارد که سیاست حمایت از مواضع اسرائیل در دوره دوم ریاست ترامپ نیز ادامه خواهد داشت. از همین رو می‌توان گفت بازگشت رویکرد عضلانی نسبت به ایران مطمئناً در راه است. همزمان مواضع رسانه‌ای شده مقام‌های رسمی ایران نیز نشان از آن دارد که تهران این گزاره را درک کرده و همزمان خود را برای پیروی از الگوی تقابل جویانه آماده می‌کند.
از همین رو شاهد دو گفتمان در ایران هستیم، گفتمانی که بر تعامل و توافق براساس خطوط قرمز تاکید دارد و گفتمان دیگر که از تغییر دکترین هسته‌ای ایران در برابر افزایش فشارهای تحمیلی غرب می‌گوید.
اوراسیا ریویو در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، با توجه به اولویت پرفراز و نشیب کابینه ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری‌اش، -مراد مانور منظم عزل و استعفاها-، انتصابات ترامپ باید با لحاظ کردن طول عمر ریاستشان و در نتیجه ثبات سیاست‌ها با احتیاط مورد بررسی قرار گیرد.
با این همه، مولفه‌ای که باید لحاظ کرد آن است که ترامپ چهره‌ای است غیرقابل پیش بینی و سیاست‌های او نیز به واسطه همین متغیر مبهم است. از منظری دیگر باید گفت، براساس شواهد موجود، اولویت‌های سیاست خارجی ترامپ شامل پایان دادن به جنگ در اوکراین و بازگرداندن فشار حداکثری بر ایران است؛ سیاستی که در دوره اول ریاستش شاهد بودیم.
با توجه به روابط مبادلاتی که روسیه و ایران در سال‌های اخیر برقرار کرده‌اند، هر نتیجه‌ای در مورد اولی احتمالاً بر موضوع دوم نیز تأثیر خواهد گذاشت. توقف خصومت‌ها در اوکراین به ایالات متحده فرصت می‌دهد تا هم‌صدا با روسیه و با حمایت بالقوه مسکو در شورای امنیت سازمان ملل و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تهران را به سان گذشته تحت فشار قرار دهد.
اهرم‌های تهران
اوراسیا ریویو در ادامه گزارش ادعایی‌اش آورد، اسرائیل پس از هدف قرار دادن هدفمند فرماندهان ارشد مقاومت، برای از میان بردن خطوط تدارکاتی تعریف شده در سوریه میان ایران و مقاومت خیز جدی برداشته است. از همین رو گروهی مدعی‌اند تداوم چنین استراتژی ممکن است میدان را برای مانور تل‌آویو هموار کند.
با این حال، فعل و انفعال‌های حوثی‌ها در یمن، گروهی که موشک‌هایشان قادر است عمق خاک اسرائیل را هدف قرار دهد کماکان برای تل‌آویو تهدید است؛ بالاخص آن که این گروه با هدف قرار دادن خطوط کشتیرانی، فرایند تجارت در دریای سرخ و کانال سوئز را مختل کرده است؛ رخدادی که زنجیره تامین را تحت تاثیر قرار داده و هزینه حمل و نقل و بیمه را افزایش داده است.
در کنار گزاره فوق، رویارویی محتمل تهران و تل‌آویو گزینه‌ای هولناک است. دو بازیگری که پیش‌تر جنگ در سایه را تجربه کرده و حالا با خروج از منطقه خاکستری دو بار رویارویی مستقیم را تجربه کرده‌اند.
اوراسیا ریویو در ادامه ادعا کرد، در میانه فعل و انفعال‌های منطقه‌ای آخرین و یکی از با اهمیت‌ترین گزاره‌ها، پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران است. تهران بعد از خروج ترامپ از برجام در پاسخ به رویکرد غرب، سطح غنی سازی را فراتر از محدودیت‌های تعریف شده در برجام افزایش داد و 164 کیلوگرم اورانیوم U-235 را به میزان 60 درصد غنی کرده است. (به ادعای گزارش سه ماهه آژانس بین المللی انرژی اتمی این ارزیابی برای اوت 2024 است).
به ادعای این نشریه، میزان غنی سازی اورانیوم در ایران موجب شده تا این کشور در آستانه گریز هسته‌ای قرار بگیرد. به بیانی دیگر این سطح از غنی سازی موجب شده تا به ادعای غرب ایران به تنها کشور غیرهسته‌ای تبدیل شود که اورانیوم را در سطحی بالا غنی سازی می‌کند.
در چنین شرایطی به نظر می‌رسد ایران و خاورمیانه در قیاس با معادلات امنیتی چهار سال پیش به شدت تغییر کرده‌اند. ترامپ امروز با پویایی تازه‌ای در خاورمیانه و در ارتباط با ایران روبرو است و باید سیاست‌های خود را براساس عدم قطعیت‌های حاکم بازتعریف کند.
تکرار استراتژی دوره نسخت ترامپ غیر ممکن است!
در کنار متغیرهایی که در بالا بدان‌ها اشاره شد، رویکرد ایران در ارتباط با همسایگانش نیز قابل تامل است. ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید ایران که در آگوست 2021 به ریاست جمهوری رسید، تثبیت تعاملات با همسایگان و پیروی از سیاست آشکار ضدغربی و نگاه به شرق را در اولویت قرار داد. بنابراین، ایران به واسطه تعامل با شورای همکاری خلیج فارس زمینه را برای تعامل نزدیک میان تهران و همسایگانش بالاخص عربستان و امارات هموار کرد.
به ادعای اوراسیا ریویو، در اینجا، دو دینامیک مرتبط با یکدیگر در تعامل هستند. به ادعای گروهی از ناظران از منظر ایران، عادی سازی روابط با شورای همکاری خلیج فارس این کشور را قادر می‌سازد تا به تهدید نهفته‌ای که توافق آبراهام برای اهداف منطقه‌ای‌اش ایجاد می‌کند، بپردازد.
از دیدگاه شورای همکاری خلیج فارس، کنار گذاشتن اختلافات تاریخی و فرقه‌ای این گروه از بازیگران با تهران، آنها را از خطر حملات بالقوه متحدان ایران در امان نگاه می‌دارد. در سال 2019، گروهی ادعاهایی را در باب تهدیدهای ادعایی ایران در تنگه هرمز مطرح کردند و در همان بازه زمانی و همزمان با حملات پهپادی و موشکی حوثی‌ها به تاسیسات نفتی آرامکو، ریاض مدعی شد که تهران در این حمله ادعایی نقش داشته است. با این همه در سال‌های بعد، شورای همکاری خلیج فارس براساس ارزیابی‌های خود به این نتیجه رسید که به جای رویارویی با ایران که هزینه بالایی به این کشورها تحمیل می‌کند، زمینه را برای تعامل با ایران هموار کند، چنین سیاستی که برای پادشاهی‌های خلیج فارس که به دنبال تنوع بخشیدن به اقتصاد خود هستند با اهمیت بود؛ بالاخص برای بن سلمان، ولیعهد سعودی که چشم انداز 2030 و اصلاحات بلندپروازانه را در اولویت خود قرار داده است.
بن زاید، حاکم امارات نیز به سان شاهزاده سعودیف تعامل اقتصادی با ایران را با اهمیت‌تر قلمداد کرد. همانطور که آورون اوشتاور، کارشناس علوم سیاسی، معتقد است: «وضعیت مطلوب ایران در منطقه و تقویت روابط این کشور با عربستان سعودی و به ویژه امارات متحده عربی، موجب خواهد شد تا ترامپ به سختی بتواند استراتژی پیشین خود در ارتباط با ایران را تکرار کند. گرچه واشنگتن ممکن است در مسیر تنش زایی میان تهران و همسایگانس گام بردارد، اما به راحتی قادر نخواهد بود ایران را در انزوا قرار دهد، چرا که متحدان عرب آمریکا با این کشور جهت تحریم ایران هم صدا نخواهند شد.
به ادعای اوراسیا ریویو، در مورد برنامه هسته‌ای ایران، ترامپ باید با پیامدهای تصمیم فاجعه‌بار خود در ماه می ۲۰۱۸ برای خروج از توافق هسته‌ای ایران یا برجام مقابله کند. در این میان ترامپ دارای اهرم‌هایی است. نخست چراغ سبز ایران برای تعامل است. مواضع عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران و دیگر مقام‌های رسمی این کشور نشان از آن دارد که تهران حاضر است پشت میز مذاکره بازگردد.
سفر اخیر رافائل گروسی به ایران و بازدیدش از سایت‌های نطنز و فردو و پس از آن بیانیه ارسالی ایران که در قابش بر تمایل تهران جهت تعامل با نهاد پادمانی تاکید شد؛ گزاره‌هایی است که می‌تواند به ترامپ برای مهار تنش‌ها کمک کند. برجام از نظر حقوقی در اکتبر سال آینده منقضی می‌شود و عراقچی وزیر امور خارجه ایران و و گروهی دیگر از مقام‌های رسمی این کشور تمایل خود را مذاکره بر سر یک توافق جدید بر اساس برجام اما با در نظر گرفتن واقعیت‌های تغییر یافته اعلام کرده‌اند.
ترامپ، معامله‌گر کهن کار، با رویکرد غیرمتعارف منحصر به فرد خود در روابط بین‌الملل، می‌تواند زمینه را برای حصول به این توافق هموار سازد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
