چند ایرانی در سال گذشته به سل مبتلا شدند؟
دکتر مهشید ناصحی با بیان اینکه ۲۳ مهرماه سالروز درگذشت حکیم زکریای رازی، به عنوان «روز ملی مبارزه با سل» نامگذاری شده، اظهار کرد: ۲۳ مهر ماه به پاس قدردانی از فعالیت‌های حکیم زکریای رازی در زمینه سل به عنوان روز ملی مبارزه با این بیماری نامگذاری شده است.
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران با بیان اینکه سل یک بیماری عفونی واگیردار است گفت: باکتری این بیماری می‌تواند به هر قسمت از بدن مانند ریه‌ها، مغز، مفاصل، کلیه، استخوان‌ها، پوست، دستگاه گوارش، دستگاه تناسلی و سایر قسمت‌های دیگر بدن حمله و آن عضو را درگیر بیماری کند؛ اما از آنجایی که بسیار اکسیژن دوست است در ۸۰ الی ۸۵ درصد موارد ابتلا به این بیماری، ریه‌ها را مورد حمله قرار می‌دهد.
تنفس؛ راه اصلی انتقال بیماری سل
این استاد دانشگاه با بیان اینکه راه اصلی انتقال بیماری سل تنفسی است، خاطرنشان کرد: قطرات و ذرات ریز تنفسی حاوی میکروب به هنگام عطسه، سرفه، خندیدن و حرف زدن بیماران مبتلا به سل ریوی در هوا پخش می‌شوند و می‌توانند برای چندین ساعت به صورت معلق در هوا باقی بمانند.
مدیر کشوری برنامه کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: اگر یک فرد سالم هوای آلوده به این ذرات تنفسی را تنفس کند، میکروب سل وارد ریه‌های وی می‌شود.
وی با بیان اینکه تماس طولانی و نزدیک با بیمار مسلول درمان نشده نیز سبب انتقال میکروب سل به سایرین می‌شود، گفت: برخی شرایط محیطی مانند محیط‌های شلوغ، کوچک، بدون تهویه مناسب، کم‌نور و مرطوب برای انتقال این میکروب مناسب‌تر است. این بیماری در چنین شرایطی بیشتر منتقل می‌شود. حشرات، ظروف غذاخوری، لباس و ملحفه بیماران نمی‌توانند بیماری سل را منتقل کنند.
کدام نوع سل قابلیت سرایت دارد
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران با بیان اینکه افراد مبتلا به سل ریوی «عفونت‌زا» هستند، تصریح کرد: تمام انواع بیماری سل قابلیت سرایت به دیگران را ندارند. بیمارانی که به سل ریوی و یا سل حنجره مبتلا شده‌اند، عفونت‌زا محسوب می‌شوند؛ چرا که می توانند با هر سرفه قطرات تنفسی آلوده به میکروب را در هوا پخش کرده و در نتیجه بیماری را به دیگران منتقل کنند.
عملکرد سیستم دفاعی بدن مقابل میکروب سل
ناصحی با بیان اینکه افرادی که مبتلا به سل ریوی می‌شوند در صورت عدم درمان می‌توانند ۱۰ تا ۱۵ نفر را در سال آلوده کنند، افزود: ۹۰ تا ۹۵ درصد افرادی که میکروب سل وارد بدن آنها می شود، سیستم دفاعی بدن موفق می‌شود، میکروب سل را مهار کند و لذا این افراد به بیماری سل مبتلا نمی شوند؛ در چنین شرایطی، میکروب سل به حالت نهفته و غیرفعال در بدن باقی می‌ماند. هنگامی که میکروب به صورت نهفته در بدن باقی‌می‌ماند به دیگران منتقل نمی‌شود.
ابتلای یک نفر به بیماری سل از هر ۱۰ نفر
مدیر کشوری برنامه کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره احتمال ابتلا به بیماری سل توضیح‌داد: بررسی‌ها بیانگر این است به طور معمول یک نفر از هر ۱۰ نفری که میکروب سل وارد بدنشان می‌شود به این بیماری مبتلا می‌شود. در واقع ابتلا به بیماری سل به ضعف سیستم دفاعی بدن وابسته است. ضعف سیستم دفاعی بدن و به دنبال آن فعالیت و تکثیر میکروب ییماری سل می‌تواند سبب ابتلای یک فرد به این بیماری شود.
گروه‌های پرخطر بیماری سل
وی با بیان اینکه تمام افراد از پتانسیل ابتلا به بیماری سل برخوردار هستند، خاطرنشان کرد: کودکان، سالمندان، افراد مبتلا به دیابت، نارسایی‌کلیوی، ایدز، سوءتغذیه، سرطان‌ها، افراد مصرف کننده داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی نسبت به سایر افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سل قرار دارند.
سل ریوی؛ شایع‌ترین نوع این بیماری
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران درباره شایع‌ترین نوع بیماری سل توضیح داد: باز هم تاکید می‌کنم که میکروب سل به اکسیژن بسیار علاقه دارد و با توجه به علاقه این میکروب به اکسیژن، سل ریوی به عنوان شایع‌ترین نوع این بیماری گزارش شده است. سرفه طولانی (به مدت ۲هفته یا بیشتر)، سرفه‌های همراه با خلط، تب، کاهش وزن، تعرق شبانه، بی‌اشتهایی، ضعف عمومی و خستگی زودرس جزو علائم بیماری سل هستند.
ناصحی ادامه داد: اگر سل به موقع تشخیص داده نشود، بیمار ممکن است دچار علائم پیشرفته‌تری مانند درد قفسه سینه، تنگس نفس و خلط خونی نیز شود.
طول درمان بیماری سل
مدیر کشوری برنامه کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه سل یک بیماری قابل درمان است، افزود: سل، یک بیماری درمان‌پذیر است. اگر فرد مبتلا به سل به طور کامل و منظم داروهای تجویزی را مصرف کند، بهبودی کامل خود را به دست می‌آورد. طول مدت درمان بیماری سل حدود شش ماه است و بیمار باید داروهای خود را طی این مدت به طور کامل و دقیق مصرف کند؛ حتی اگر بیمار قبل از اتمام این مدت احساس بهبودی کرده باشد، به هیچ‌وجه نباید دوره درمانی را خودسرانه قطع کند.
سل مقاوم به درمان و اهمیت مصرف کامل داروها
وی درباره بروز شرایط خطرناک به دلیل مصرف نکردن داروها و عدم تکمیل درمان گفت: اگر بیمار داروهای تجویزی را به طور کامل و دقیق مصرف نکند، میکروب‌های سل می‌توانند به ابر میکروب‌های مقاوم به درمان و خطرناک تبدیل شوند و در این صورت بیمار دیگر قابل درمان با داروهای رایج سل نخواهد بود و اطرافیان خود را نیز به میکروب مقاوم به درمان آلوده و مبتلا می‌کند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: تداوم انتقال بیماری به دیگران، مقاوم‌شدن میکروب‌های سل نسبت به داروهای موجود، پیشرفت بیماری و مرگ از دیگر عوارض عدم مصرف دقیق داروها و طی دوره درمانی سل هستند.
وضعیت ابتلا به سل در کشور
مدیر کشوری برنامه کنترل سل و جذام مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره میزان ابتلا به بیماری سل گفت: بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، میزان بروز سالانه سل در کشور، ۱۱ مورد به ازای ۱۰۰هزار نفر جمعیت است.
وی با اشاره به آمار بروز سل در کشور گفت: مواجهه با آمار مربوط به بیماری سل بیانگر دو نکته است. نخست اینکه ایران در مقایسه با کشورهای همسایه خود توانسته است علیه سل عملکرد بهتری داشته باشد. همچنین نکته دوم این است که دستاوردهای نظام بهداشتی کشور در زمینه کنترل سل به راحتی می‌تواند تحت تاثیر کشورهای همسایه قرار گیرد. به طور مثال، بررسی‌ها بیانگر این است که ۲۵۸ مورد به ازای ۱۰۰هزار نفر در کشور پاکستان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: میزان بروز سل در کشور پاکستان ۲۵۸ مورد به ازای ۱۰۰هزار نفر جمعیت و در کشور افغانستان ۱۸۵ مورد به ازای ۱۰۰ هزار نفر جمعیت در سال است.
وی درباره ابتلا به بیماری سل در کشور گفت: سال ۱۴۰۲، ۷هزار و ۲۶۱نفر به بیماری سل مبتلا شدند که از این تعداد ۴۴ درصد را زنان و ۲۵ درصد را بیماران غیرایرانی تشکیل می دادند.
پراکندگی ابتلا به سل در استان‌های کشور
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: استان‌های سیستان‌وبلوچستان، گلستان، گیلان، خوزستان، خراسان رضوی، قم و یزد به ترتیب بیشترین تعداد ابتلا به سل را دارند. متاسفانه، ابتلا به بیماری سل در تمام استان‌های کشور گزارش شده است. بررسی‌ها بیانگر این است میزان بروز سل در استان تهران نسبت به جمعیت، از متوسط کشوری بالاتر است.
درمان رایگان سل در شبکه بهداشتی درمانی
وی با بیان اینکه خدمات تشخیصی و درمانی سل در شبکه بهداشتی و درمانی کشور به صورت رایگان ارائه می‌شود، افزود: به دلیل اینکه تشخیص و درمان بیماران مبتلا به سل، اصلی‌ترین راه پیشگیری از این بیماری در جامعه محسوب می‌شود، خدمات تشخیصی و درمانی این بیماری در شبکه بهداشتی و درمانی کشور رایگان است. اما وزارت بهداشت به‌طور متوسط برای تشخیص و درمان هر بیمار مبتلا به سل معمولی (حساس به دارو) یک میلیون تومان و برای هر مورد سل مقاوم ۵۰۰ میلیون تومان هزینه می‌کند.
این استاد دانشگاه درباره وضعیت دارو درمانی مبتلایان سل، اظهار کرد: داروهای مورد استفاده در درمان بیماران مبتلا به سل توسط سیستم بهداشت کشور تامین و به صورت رایگان از طریق نزدیکترین مرکز یا پایگاه یا خانه بهداشت نسبت به محل سکونت یا کار بیماران در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
وضعیت شبکه آزمایشگاهی کشور برای بیماری سل
وی درباره مراکز تشخیص بیماری سل در کشور نیز گفت: حداقل یک آزمایشگاه تشخیص میکروسکوپی سل با خدمات رایگان در هر استان کشور وجود دارد. همچنین تعداد آزمایشگاه‌ها در برخی شهرستان‌ها و مراکز استان‌ها از یک مورد بیشتر است و این مراکز نسبت به کشت سل اقدام می‌کنند. در حال حاضر، ۴۲۳ آزمایشگاه میکروسکوپی و ۵۱ آزمایشگاه کشت سل در کشور خدمات تشخیصی رایگان ارائه می‌دهند. علاوه بر این موارد، یک قطب کشوری و ۹ قطب مرجع منطقه‌ای آزمایشگاهی نیز داریم که علاوه بر آزمایشات میکروسکوپی و کشت، آزمایشات پیچیده‌تر میکروب‌شناسی سل نظیر روش‌های مولکولی و تعیین مقاومت دارویی را نیز به صورت رایگان ارائه می‌دهند.
مدیر کشوری برنامه کنترل سل و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه داد: با شناسایی هر مورد مبتلا به سل ریوی، افراد خانواده فرد مبتلا، به صورت فعال توسط همکاران بهداشتی بررسی می‌شوند و اگر موردی از بیماری در آنها شناسایی شود، اقدامات تشخیصی و درمانی رایگان برایشان انجام می‌شود و اگر بیماریِ سل فعال نداشته باشند، اما مشخص شود میکروب سل در بدنشان وجود دارد، درمان پیشگیری هم برایشان به صورت رایگان تجویز می‌شود.
ضرورت مشارکت همگانی علیه بیماری سل
ناصحی با بیان اینکه حرکت به سمت حذف این بیماری کهن بدون عزم ملی و مشارکت همگانی تحقق ناپذیر است، گفت: اگر سرمایه‌گذاری ملی و مشارکت همگانی را فقط به مسائل مالی محدود کنیم، دچار خطای بزرگی شده ایم. در واقع اگر بخواهیم یک سرمایه‌گذاری جدی، مطمئن و ماندگار برای تحقق هدف حذف بیماری سل در کشور داشته باشیم، ساده‌ترین، موثرترین و کم هزینه‌ترین راهکاری که به سرعت می‌تواند اجرایی و در مقیاس وسیع گسترش یابد و ما را به نتیجه دلخواه برساند، "جلب مشارکت مردم در انتقال پیام‌های آموزشی" است. پیام‌هایی کوتاه و مختصری که برآیند و بازتاب انتشارشان در ابعاد وسیع، فراتر از یک افزایش آگاهی و اطلاعات عمومی است و به شکل‌گیری یک مطالبه جدی سلامت محور در بطن جامعه منتهی می‌شود و بدیهی است که وقتی این موضوع به یک مطالبه مردمی بدل شود، به خوبی و به خودی خود نقش موتور محرکه لازم را برای جلب حداکثری توجهات و منابع مورد نیاز برای این برنامه استراتژیک و مهم بهداشتی را بازی خواهد کرد.
وی با بیان اینکه کافی است مردم چهار نکته را درباره بیماری سل بدانند، توضیح داد: بیماری سل همچنان در تمام استان‌های کشور ما وجود دارد و یک مشکل و اولویت بهداشتی محسوب می‌شود. نکته دوم، این بیماری برخلاف تصور دیرینه مردم، چندین دهه است که به یک بیماری کاملا قابل درمان تبدیل شده است. نکته سوم، از آنجایی که شاه‌علامت ابتلا به سل ریوی، داشتن سرفه طول کشیده بیش از ۲ هفته است، در صورت داشتن این علامت، باید به سل هم فکر شود. نکته آخر اینکه تشخیص و درمان سل در شبکه بهداشتی کشور رایگان است.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
