تاثیر قطعی‌های برق شهریور بر وضعیت شامخ

اکوایران : روند شاخص مدیران خرید (شامخ کل) در شهریور، از کاهش فعالیت کسب‌وکارها و رکود در بخش‌های مختلف اقتصاد حکایت دارد؛ روندی که فعالان اقتصادی آن را به قطعی مکرر قطعی برق نسبت داده و به این نکته اشاره می‌کنند که این مشکل تعطیلی برخی از خطوط تولید را به همراه داشته است.

کاهش فعالیت‌ کسب‌‌وکارها در بازه زمانی مورد بررسی در بخش صنعت هم نمود داشته و بررسی‌ها نشان می‌دهد برای این بخش هم پای کبود انرژی در میان است، بطوریکه فعالان اقتصادی استمرار قطعی برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان را غامل مخل مزمن فعالیت صنعتی عنوان کردند.

اما از دیگر مشکلات واحدهای اقتصادی می توان به «عدم تخصیص ارز به واردات مواد اولیه و نوسانات قیمتی نهاده‌ها»، «تقاضای ضعیف مشتریان»، «کمبود نقدینگی»، «عدم تسویه بدهی در سمت تقاضا» و «تعطیلات شهریورماه» اشاره کرد که باعث شده تا شرکت‌ها در تامین مالی نهاده‌های خود با مشکل روبرو شوند.

عدد شاخص کل و صنعت

بررسی گزارش شامخ مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نشان می‌دهد عدد شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در مرداد ۱۴۰۳، معادل ۴۹.۸ محاسبه شد و پس از تعدیل‌فصلی، این شاخص برای شهریور معادل ۴۷.۱ برآورد شده است که حاکی از رکود برای پنجمین ماه پیاپی است.

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد شاخص مدیران خرید برای بخش صنعت هم روند کاهشی داشته است. براساس داده‌های به دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در شهریور ۱۴۰۳، معادل ۴۹.۸ محاسبه شده است. این شاخص نشان می‌دهد که سطح فعالیت‌های اقتصادی در این ماه همچنان کاهشی است، البته با شدت کمتری نسبت به ماه قبل و همچنین پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای شهریور معادل ۴۷.۱ و کمتر از محدوده مرزی ۵۰ برآورد شده است که حاکی از رکود برای پنجمین ماه متوالی است.

تعدیل فصلی یا قصل زدایی یک روش آماری برای حذف مولفه‌های فصلی یک سری زمانی است و معمولا زمانی صورت می‌گیرد که بخواهیم روند و انحرافات چرخه‌ای از روند یک سری زمانی را مستقل از مولفه‌های فصلی آن تحلیل کنیم. مولفه فصلی بخشی از یک سری زمانی است که در آن داده‌ها تغییرات منظم و قابل پیش‌بینی را که منطبق بر فواصل زمانی تقویمی منظم و الگوی تکراری (مانند ماه‌ها یا سال مالی) است، تجربه می کنند.

شاخص مدیران خرید کل اقتصاد

با توجه به داده‌های به دست آمده از وضعیت شاخص‌ مدیران خرید کل اقتصاد این سوال مطرح می‌شود که وضعیت عوامل اثرگذار در این بخش چگونه بوده است؟

براساس ارزیابی‌ها می‌توان گفت عدد شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» بعد از تعدیل فصلی 46 به‌دست‌آمده است که برای ششمین ماه متوالی کاهشی بوده است. در تابستان برای سومین ماه پیاپی، تداوم قطعی برق در کسب‌وکارها باعث شده تا روند کاهشی فعالیت‌ها در شهریورماه ادامه داشته باشد. از سوی دیگر مشکل عدم تخصیص ارز و کمبود منابع مالی در بسیاری از شرکت‌ها به‌خصوص در بخش صنعت همچنان پابرجاست و تأمین مواد اولیه را با مشکل روبرو کرده است.

یکی دیگر شاخص‌های اثرگذار «میزان سفارشات جدید مشتریان» در شهریور است. این شاخص پس از حذف اثر فصلی، معادل 43.1 برآورد شده است و برای پنجمین ماه متوالی از اردیبهشت‌ماه کاهش داشته است که در مقایسه با ماه قبل با سرعت بیشتری کاهش یافته به‌طوری‌که دومین کمترین مقدار را طی 20 ماه اخیر به ثبت رسانده است. درواقع کمبود نقدینگی در طرف تقاضا منجر به تداوم در کاهش سفارشات شده است. در همین حال تقاضای خارجی نیز همچنان برای پنجمین ماه پیاپی (البته ملایم‌تر نسبت به ماه قبل) کاهش داشته است به‌طوری‌که شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات در شهریورماه عدد 48.6 را به ثبت رسانده است.

وضعیت شاخص «موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده» هم پس از حذف اثر فصلی با مقدار 46.5 در شهریورماه، کمترین مقدار سه‌ماهه را ثبت کرد. این در حالی است که به دلیل مشکل عدم تخصیص ارز و با توجه به نوسانات قیمتی نهاده‌ها و کمبود نقدینگی شرکت‌ها همچنان با مشکل تامین نهاده‌های موردنیاز روبرو هستند. درعین‌حال «قیمت مواد اولیه یا لوازم خریداری شده»، در شهریورماه 73.2 ثبت شده است و درحالی‌که با شدت بیشتری نسبت به ماه گذشته افزایش داشته است، افزایش نرخ تورم قیمت نهاده‌ها بیشترین میزان 11 ماهه از آبان ماه را به ثبت رسانده است.

از سوی دیگر شاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» پس از حذف اثر فصلی مقدار 51.1 را پس از سه ماه متوالی کاهش، ثبت کرده و در شهریورماه اندکی افزایش داشته است.

در بین شاخص‌های مورد بررسی «میزان فروش کالاها یا خدمات» در شهریورماه پس از حذف اثر فصلی، مقدار 45.3 محاسبه شده است که کمترین مقدار در تابستان سال جاری بوده و برای پنجمین ماه پیاپی کاهشی است. در همین حال شاخص مذکور طی 23 ماه گذشته دومین کمترین مقدار را به ثبت رسانده است. فروش در شهریورماه با شدت بیشتری در مقایسه با ماه قبل کاهش داشته است. تداوم ضعف در سطح تقاضای داخلی متأثر از کمبود نقدینگی باعث شده تا همچنان فروش شرکت‌ها با رکود همراه باشد.

شاخص بخش صنعت

از سوی دیگر بر اساس رفتار گذشته شاخص، انتظار می‌رفت که در شهریور سال جاری همانند سال‌های قبل، شاخص مدیران خرید بخش صنعت بالاتر از ۵۰ باشد، اما به دلیل تداوم قطعی‌های برق طی تابستان امسال که در شهریورماه نیز همچنان ادامه داشته و منجر به تعطیلی بسیاری از خطوط تولید کارخانه‌ها شده‌اند، پس از حذف اثر فصلی شامخ صنعت با افت بیشتری همراه بوده است.

شاخص «مقدار تولید محصولات» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی مقدار ۴۴.۴ محاسبه شده است و در مقایسه با ماه قبل با شدت بیشتری کاهش داشته است به‌طوری‌که در سری تعدیل شده دومین کمترین مقدار ۲۰ ماه اخیر را به ثبت رسانده است. به عقیده فعالان بخش تولید، قطعی‌های برق (بیش از دو روز در هفته) و تعطیلات شهریورماه، از یک‌سو منجر به تعطیلی خطوط تولید و از سوی دیگر باعث آسیب به مواد اولیه و دستگاه‌ها شده و شرکت‌ها را متضرر کرده است. درعین‌حال مشکلات زنجیره تأمین مواد اولیه و همچنین کاهش تقاضا و کمبود نقدینگی مشتریان نیز بر تداوم کاهش تولید بنگاه‌ها افزوده است که درنهایت منجر به تولید در سطوح بسیار پایین ظرفیت کارخانه‌ها شده است.

در میان شاخص‌‌های اثرگذار در بخش صنعت «میزان سفارشات جدید مشتریان» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی، معادل ۴۷.۱، برآورد شده است که نشان‌دهنده تداوم رکود در تقاضای مشتریان ناشی از کمبود نقدینگی طرف تقاضا است. این در حالی است که برخی از شرکت‌ها به دلیل کمبود نقدینگی طرف تقاضا در وصول مطالبات از مشتریان با مشکل روبرو هستند.

از سوی دیگر شاخص «موجودی مواد اولیه» در شهریورماه، پس از تعدیل فصلی، معادل ۴۸.۲ برآورد شده است و برای هفتمین ماه پیاپی کاهشی بوده است. همچنان تداوم عدم تخصیص ارز به بخش تولید و کمبود منابع مالی برای تأمین مواد اولیه، کارخانه‌ها را در زنجیره تأمین نهاده با مشکل روبرو کرده است.

یکی دیگر از شاخص‌های اثرگذار در بخص صنعت به شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار»  بازمی‌گردد.  در شهریورماه، پس از تعدیل فصلی، معادل ۴۵.۶ برآورد شده است، شاخص مذکور برای چهارمین ماه متوالی کاهش داشته و کاهش آن با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل همراه بوده، به‌طوری‌که طی ۴۷ دوره از آبان ۹۹ تاکنون، کمترین مقدار را در سری تعدیل شده به ثبت رسانده است. به نظر می‌رسد، با توجه به تداوم قطعی برق، مشکلات تأمین مواد اولیه و به طبع آن کاهش تولید، شرکت‌ها برای تأمین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌اند.

از سوی دیگر شاخص «میزان فروش محصولات» در شهریور، پس از حذف اثر فصلی معادل، ۴۲.۹ برآورد شده است و نشان‌دهنده این موضوع است که برای هفتمین ماه پیاپی، فروش کارخانه‌ها در وضعیت رکودی قرار دارد و فروش با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل کاهش داشته است به‌طوری‌که طی ۲۰ ماه گذشته از بهمن ۱۴۰۱ تاکنون، دومین کمترین مقدار خود را به ثبت رسانده است. از یک‌سو تقاضای ضعیف مشتریان و از سوی دیگر اختلال در زنجیره تأمین مواد اولیه و خطوط تولید کاهش فروش را در اکثر رشته فعالیت‌ها به دنبال داشته است.