پشت پرده مساله ژئوپلتیکی تهران و باکو/ جنگ قره باغ چگونه معادلات جغرافیایی قفقاز را برهم زد؟

سال ۲۰۲۴ ایران و آذربایجان در باب ایجاد مسیر ترانزیتی به نام «کریدور ارس» به توافق رسیدند؛ کریدوری که قرار است از استان آذربایجان شرقی ایران عبور کرده و روستای آقبند در گوشه جنوب غربی بخش زنگیلان را به شهرستان اردوباد در جنوب نخجوان متصل کند. کریدور ارس با دور زدن ارمنستان می‌تواند جایگزینی برای کریدور زنگزور با پتانسیل کاهش نگرانی‌های ایران برای مرز مشترکش با ارمنستان باشد. با این حال گفته می‌شود اگر ارمنستان و آذربایجان معاهده صلح امضا کنند و ایروان و آنکارا روابط دیپلماتیک برقرار نمایند، از مزایای کنونی کریدور ارس کاسته خواهد شد. این معادلات تنها در صورتی تغییر می‌کند که دولت تحت ریاست نیکول پاشینیان سقوط کند و جنبش‌های ملی گرا و محافظه کار مخالف صلح با آذربایجان و عادی سازی روابط با ترکیه در ارمنستان به قدرت برسند.

کریدور ارس؛ گزینه جایگزین زنگزور؟

به نوشته مرکز تحقیقات آسیا - قفقازدر نتیجه جنگ اول قره باغ کوهستانی، ارتباط مستقیم ریلی و همچنین جاده‌ای بین سرزمین اصلی آذربایجان و منطقه اقلیم نخجوان قطع شد. در این شرایط با دور زدن ارمنستان از طریق ایران، مسیر زمینی بیله سوار در شمال استان اردبیل در نزدیکی مرز ایران و در ۲۲۰ کیلومتری باکو به اصلی‌ترین مسیر ترانزیتی بین سرزمین اصلی آذربایجان و نخجوان و همچنین ترکیه تبدیل شد. این مسیر ترانزیتی که بخشی از جاده ۱۲ ایران است برای آذربایجان اهمیت راهبردی دارد و کوتاه‌ترین راه ارتباطی زمینی است که آذربایجان غربی را از طریق بخش بیله سوار-جلفا به نخجوان متصل می‌کند. با این حال، در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰، توافق آتش‌بس سه جانبه منعقد کننده جنگ دوم قره باغ اعلام کرد که «همه راه‌های ارتباطی اقتصادی و حمل‌ونقل در منطقه باز خواهد شد» و این گمانه زنی‌ها را افزایش داد که پس از سه دهه، بن‌بست‌هایی در سیستم حمل‌ونقل منطقه ایجاد شود. با این وجود، به دلیل تنش‌های مداوم مرزی بین ارمنستان و آذربایجان، شرایط شکننده قره‌باغ کوهستانی و مخالفت ایران و ارمنستان با کریدور زنگزور، پیشرفت چندانی در زمینه بازگشایی راه‌های مواصلاتی صورت نگرفته است.

مشروح این گزارش را در اقتصادنیوز با تیتر «کریدور ارس؛ کارت برنده ایران/ تهران زنگزور را رها کرد؟» بخوانید. 

 

 

 

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.