برجام به تنهایی مشکلات اقتصادی کشور را برطرف می‌کند؟/پاسخ یک اقتصاددان
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: لغو تحریم‌ها شرط لازم برای حل مشکلات اقتصادی کشور است اما شرط کافی نیست و بقیه موارد به حاکمیت برمی‌گردد و نه فقط دولت.
سیدمرتضی افقه در خصوص پیش‌بینی وضعیت اقتصادی کشور با احیاء برجام اظهار کرد: متغیرهای اقتصادی هر کشور و به تبع آن متغیرهای غیر اقتصادی هر کشور به شدت به تجارت خارجی آن کشور وابسته است. تجارت خارجی یک بخش مکمل در اقتصاد همه جوامع است. بنابراین همه کشورها اگر بخواهند به حداکثر رفاه جامعه برسند، باید تجارت خارجی روانی داشته باشد.
وی با بیان اینکه تجارت خارجی ایران متفاوت است، افزود: کشور ما قبل از انقلاب به صادرات نفت و واردات کالاهای واسطه‌ای و مصرفی وابسته بود. در این راستا یکی از شعارهای زمان انقلاب این بود که ما می‌خواهیم خود را از وابستگی به فروش نفت به صورت خام برهانیم تا کالاهای غیرنفتی صادر کنیم و اقتصاد را از وابستگی به نفت برهانیم.
افقه بیان کرد: صادرات نفت به صورت خام، این مشکل را دارد که تک محصولی است و اقتصاد کشور را دچار بی‌ثباتی می‌کند و اقتصاد تحت تاثیر تغییرات و فرآیندهایی که بر سر نفت اتفاق می‌افتد، قرار می‌گیرد؛ یعنی هنگامی که قیمت آن بالا و پایین می‌رود اقتصاد کشور تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
وی با اشاره به فروش نفت و تاثیر آن بر اقتصاد عنوان کرد: فروش نفت تابع مدیریت داخلی نیست و مدیران اقتصادی نمی‌توانند تاثیری بر آن داشته باشند. فروش نفت و قیمت آن بستگی به اقتصادهای جهانی و میزان نیاز کشورهای دیگر به نفت است.
افقه اظهار کرد: از اول انقلاب بنا بود که وابستگی خود به فروش نفت به صورت خام را کم کنیم و کالاهای غیرنفتی را افزایش دهیم و آن‌ها را جایگزین نفت کنیم تا آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از محل فروش نفت کم شود اما متاسفانه به دلیل بی‌تدبیری‌ها و بی‌کفایتی‌ها و شاید در بسیاری از مواقع بی‌اعتنایی به آنچه که باید انجام می‌شد تا به امروز نه تنها نتوانستیم وابستگی‌هایمان را از فروش نفت و واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای کم کنیم بلکه بنظر می‌رسد این وابستگی بیشتر هم شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: اقتصاد ایران مثل تمام اقتصادهای دنیا نمی‌تواند همه کالاها را تامین یا در داخل تولید کند. بنابراین لزوم تجارت خارجی در هر اقتصادی وجود دارد. به همین دلیل نیاز به واردات داریم اما تامین ارز لازم برای واردات مستلزم صادرات است.
وی افزود: وابستگی به فروش نفت، بودجه کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چون مالکیت نفت در اختیار دولت است بنابراین بخش قابل توجهی از درآمدهای بودجه دولت با فروش نفت تامین می‌شود و برخلاف بسیاری از کشورها، درآمد اصلی و اولیه دولت، فروش نفت و بعد از آن مالیات و سایر درآمدها است.
این اقتصاددان ادامه داد: قطع درآمدهای نفتی علاوه بر دولت به بقیه بخش‌های اقتصادی از جمله بخش خصوصی، بنگاه‌های اقتصادی کوچک، متوسط و بزرگ نیز لطمه زده است. چون آن‌ها بسیاری از مواد لازم خود چه کالاهای سرمایه‌ای و چه واسطه‌ای را از خارج تامین می‌کنند و وقتی ارز نفتی نباشد آن‌ها نمی‌توانند نیازهایشان را تامین کنند.
افقه در خصوص وضعیت اقتصاد ایران پس از لغو تحریم‌ها و احیاء برجام بیان کرد: به دلیل اینکه هنوز اقتصاد کشور و متغیرهای آن به شدت به فروش نفت وابسته است، بنابراین ما در هر صورت باید به سمت توافق برویم تا فروش نفت را به جریان بیندازیم. پیش‌بینی می‌کنم که این اتفاق خواهد افتاد منتها با توجه به شرایط سیاسی دنیا و دیپلماسی تلاش می‌کنیم که این توافق با حداکثر امتیاز انجام شود.
وی افزود: شرایط اقتصادی بدتر از این نمی‌شود اما بهتر شدن شرایط به سیاست‌های داخلی برمی‌گردد و اینکه ما چگونه درآمدهای نفتی را مدیریت کنیم و چگونه آن‌ها را در فرایندهای تولیدی و رشد و پیشرفت اقتصادی به کار بگیریم. در این زمینه می‌توان گفت که احیاء برجام باعث می‌شود که وضع بدتر از این نشود.
افقه در خصوص تاثیرات برجام بر صادرات کالاهای نفتی و غیرنفتی اظهار کرد: بعد از احیاء برجام یک درآمد ناگهانی نصیب دولت می‌شود. پول‌های بلوکه‌شده که از قبل از طریق فروش نفت به دست آورده بودیم و تحریم‌ها مانع ورود این پول‌ها به کشور شده بود، می‌توانند بخشی از کسری بودجه دولت را تامین کنند و بخشی از بدهی‌های دولت به پیمانکارها، کارکنان و بازنشستگان تامین شود.
وی افزود: بعد از احیاء برجام حداقل روزی دو و نیم میلیون بشکه نفت را می‌توانیم بفروشیم که درآمد خوبی برای دولت است و می‌تواند بسیاری از خلاءهای بودجه دولت را تامین کند. رفع تحریم‌ها یا احیاء برجام شرط لازم برای فروش نفت است اما شرط لازم برای نظام بانکی یا مراودات مالی از طریق سیستم بانکی با کشورهای طرف تجارت،FAFT است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص افزایش مبادلات تجاری پس از رفع تحریم‌ها گفت: پس از رفع تحریم‌ها باید مذاکرات مربوط به FAFT انجام شود تا کشور بتواند از مزایای رفع تحریم‌ها استفاده کند. یعنی اگر نفت خود را فروخت، بتواند ارزهای حاصل را از طریق سیستم بانکی وارد کند یا اگر بخش خصوصی یا دولت بخواهد کالاهای دیگری را وارد کند بتواند از طریق سیستم بانکی ارز را به خارج انتقال بدهد.
افقه ادامه داد: در غیر اینصورت حتی اگر تحریم‌ها برداشته شوند ولی سیستم بانکی نتواند ارتباط خود را با جهان خارج برقرار کند، مبادلات تجاری ما با هزینه بسیار بالا انجام می‌شود. در این شرایط چون نمی‌توانیم مستقیم با بانک‌های دیگر مراودات مالی داشته باشیم و ناچار هستیم از طریق واسطه‌ها کالاهای مورد نیاز را تامین کنیم، این کار باعث می‌شود کالاهای واردشده گران‌تر باشند.
وی در خصوص تاثیر احیاء برجام بر افزایش درآمدهای ارزی بیان کرد: صادرات و واردات در کل، درآمدهای ارزی را افزایش می‌دهد. یعنی وقتی ما بتوانیم کالاهای داخلی نفتی و غیر نفتی را صادر کنیم طبیعتاً مراودات بانکی(FAFT) برقرار و باعث می‌شود مبادلات تجاری و درآمدهای ارزی زیاد شود اما مهم این است که درآمدهای ارزی در جهت پیشرفت کشور، رفاه جامعه و حل مشکلات معیشتی به خوبی استفاده شود.
افقه در خصوص تاثیر احیاء برجام بر تورم و قیمت کالاها اظهار کرد: تورم به معنای کاهش سرعت افزایش قیمت‌ها است. بنابراین احیا برجام می‌تواند مانع افزایشِ بیشتر تورم شود. بنابراین کاهش تورم به این معنا نیست که قیمت‌ها کاهش پیدا کنند بلکه به این معنا است که هنوز افزایش قیمت داریم اما با سرعت کمتری است. اینکه احیاء برجام موجب کاهش تورم می‌شود، بستگی به مدیریت اقتصادی کشور دارد و در این زمینه می‌توان گفت احیاء برجام، ترمزی برای جلوگیری از افزایش تورم در کشور است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در پاسخ به سوال آیا لغو تحریم‌ها و احیاء برجام به تنهایی قادر به حل مشکلات اقتصادی کشور خواهد بود؟ گفت: لغو تحریم‌ها به تنهایی نمی‌تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل کند اما می‌تواند شرط لازم برای حل مشکلات اقتصادی باشد و شرط کافی برای حل این مشکلات این است که باید یکسری تحولات عمیق ساختاری در کشور انجام شود و به دلیل نبود این ساختارها ما وابسته به فروش نفت ماندیم. بنابراین لغو تحریم‌ها شرط لازم برای حل مشکلات اقتصادی کشور است و بقیه آن به حاکمیت برمی‌گردد و نه فقط دولت.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
