رمزگشایی از «راز سر به مهر» ظریف؛ تبعات گفتگوی بدون دیدار دو رئیس جمهور!

اخیرا کتاب با «راز سر به مهر» به قلم محمدجواد ظریف، علی اکبر صالحی، سید عباس عراقچی و مجید تخت روانچی با موضوع برجام در 6 جلد به نگارش درآمد و توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده است.

این مجموعه گزارشی است توصیفی و مستند درباره روند یکی از مهمترین پرونده های تاریخی ایران که می کوشد قرائت ایرانی از برهه ای مهم در سرنوشت معاصر را به تصویر بکشد.

جماران هر شب بخش هایی جذاب از این کتاب را منتشر می کند:

«جان» و «جواد»

  • نخستین ملاقات در سطح وزرای خارجۀ دو کشور در 4/7/1392ش، تنها چند دقیقه پس از پایان دیدار یک‌ساعته با اعضای «پنج به‌اضافۀ یک» به درخواست طرف آمریکایی انجام شد.
  • اولین جملۀ دکتر ظریف به کری این بود: «چرا اینجا؟»؛ و او پاسخ داد این اتاق تنها جایی بود که توانستیم تحت پوشش امنیتی و عدم شنود مکالمات قرار دهیم. در فاصلۀ این گفتگوی چند دقیقه‌ای، بقیۀ اعضای دو هیئت در همان اتاق مذاکرات «پنج به‌اضافۀ یک» ایستاده و با یکدیگر گفتگو می‌کردند، درحالی‌که سایر هیئت‌های «پنج به‌اضافۀ یک» سالن را‌ ترک کرده بودند. تعداد بی‌شماری از خبرنگاران نیز بیرون از آن فضا در آستانۀ خروجی مجموعۀ شورای امنیت منتظر شکار لحظه و مواضع بودند. دکتر عراقچی و خانم شرمن پشت درِ اتاق محل دیدار دو وزیر به انتظار ایستاده بودند. با گذشت حدود یک ربع، نوعی احساس نگرانی به‌صورت طبیعی در هر دوی آنها بروز کرد. بنای هیئت ایرانی آن بود که ملاقات آن اندازه طولانی نشود که جنبۀ حاشیه‌ای بودن خود را از دست بدهد. با ابراز نگرانی از ناحیۀ دکتر عراقچی که خانم شرمن بی‌درنگ متوجه آن شد، او هم نگرانی خود را چنین ابراز داشت: «اگر ملاقات طولانی شود بقیۀ هیئت‌ها و خبرنگاران چگونه برداشت خواهند کرد؟». در آن لحظه به طور کامل غلبۀ ‌ترس بر نگرانی خانم شرمن هویدا بود، بیم اینکه مبادا تصور تبانی در ذهن سایر شرکای پنج‌گانۀ آنها بروز پیدا کند، و این البته نشانۀ بسیار جالبی برای همتای ایرانی او بود. بنابراین اگرچه در آن لحظه دکتر عراقچی مصمم بود درِ اتاق را گشوده و زمان دیدار را یادآور شود، اما عامداً چند دقیقۀ دیگر تأمل کرد تا بر آستانۀ صبر و تحمل طرف اصلی مذاکرات وقوف یابد. هنگامی که عقربۀ ساعت گذشت 25 دقیقه از زمان طرح پیشنهاد برای یک دیدار توسط آقای کری را نشان داد، تحمل خانم شرمن پایان یافت و پرسید: «موافقی زمان را به آنها یادآوری کنیم؟» و دکتر عراقچی پاسخ داد: البته. او آهسته اندکی در را گشود و از همان شیار میان در و دیوار محترمانه یادآوری کرد که تا الان 25 دقیقه شده است.
  • آقای کری کمی می‌اندیشد و به طور کاملاً روشن می‌پرسد: «آیا می‌توانید اقدامات اعتمادساز و شفافیت بیشتری نشان دهید؟ آیا می‌توانید فردو را ببندید یا اراک را تبدیل به آب سبک کنید؟». دکتر ظریف با ملاحظۀ اینکه طرف مقابل را تحت تأثیر قرار داده و به تأمل واداشته است، صریح و روشن پاسخ می‌دهد: در مورد فردو، اندیشۀ بستن این تأسیسات را اصلاً مطرح نکنید. حتی طرح این موضوع هم موجب بدگمانی می‌شود چون تمایل شما به حمله به بقیۀ تأسیسات هسته‌ای ما را نشان می‌دهد.

تبعات گفتگوی بدون دیدار دو رئیس جمهور

  • این طراحی در خارج از جمع هیئت مذاکراتی و بدون حضور وزیر امور خارجه انجام شده و پس از رایزنی میان خود به رئیس جمهور پیشنهاد شده بود. ظاهراً بدون هماهنگی رئیس جمهور، تماس‌های مقدماتی نیز گرفته شده بود. گروه مذاکره‌کننده که این ابتکار را ناکارآمد و برهم زنندۀ طراحی‌های شکلی و محتوایی طرف ایرانی می‌دید، به‌رغم مقاومت شدید طرفداران این اندیشۀ خلق‌الساعه، به شدت با آن مخالفت ورزید.
  • تماس تلفنی بعداً اسباب گلایۀ مقام معظم رهبری را ایجاد کرد و ایشان از «انجام مذاکرۀ تلفنی میان دو رئیس جمهور» و نیز از «طولانی شدن زمان» ملاقات میان دو وزیر با واژۀ رویدادهای «نابجا» یاد کردند.

  • از نیویورک (۱) تا مسقط (۴): فعالیت در چند جبهه

  • ورود مذاکره‌کنندگان آمریکایی به موضوعاتی مهم با قید عباراتی چون «برنامۀ ایران در چشم‌انداز 15ـ20ساله» یا «برنامۀ ساخت رآکتورها»، استمرار همان ادبیات مسقط (3) در شهریور 1392ش، بود که غنی‌سازی برای ایران را تنها در «چهارچوب نیازها» پذیرفتنی می‌دانستند و سپس می کوشیدند با اشاره به فقدان نیازهای عملیاتی، غنی‌سازی ایران را در حد یک امر نمایشی و نمادین محدود نگاهدارند. به همین دلیل وجود یک برنامۀ جامع به همراه هدف‌گذاری زمانیِ قابل توجیه، از سوی جمهوری اسلامی ایران ضروری بود.
  • در این مذاکرات، هیئت مذاکره‌کنندۀ ایرانی پس از تأمل و دقت نظر در مفاد طرح پیشنهادی آمریکا با ارائۀ پیش‌نویسی جدید از تفاهم‌نامۀ مورد نظر، بر مبنای حفظ دستاوردهای خود در دور قبلی مذاکرات، کوشید ابتکار عمل را به‌دست گیرد و تا حد ممکن فضای روانی ناشی از ناهماهنگی‌هایی که موجب عدم دیدار دکتر روحانی با رئیس جمهور آمریکا شد و عمیقاً اسباب ناخرسندی طرف مقابل را سبب ساخته بود، کنترل و خنثی کند.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.