افشای نگرانی ابوظبی از چرخش عربستان به سمت عمان
به نظر می‌رسد تلاش‌های محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی برای کنترل عملکرد محمد بن سلمان، ولیعهد هیجانی و کم تجربه عربستان بیهوده نبوده، اختلاف‌نظرها میان بن سلمان و بن زاید که تلاش‌هایش نقش بسزایی در به قدرت رسیدن او در عربستان داشت، پس از سال‌ها ائتلاف ساختگی به یکباره آشکار شده و با نزدیک شدن عربستان به عمان، خطر عربستان برای امارات بیشتر شده و حکام ابوظبی، عمان را خطری استراتژیک برای ماهیت خود می‌دانند.
به گزارش ایسنا، به نوشته روزنامه الاخبار چاپ لبنان، امارات که از ساحل عمان رانده شده، کشوری با وظیفه‌ای مشخص است که از ماهیتش جدا نیست، این کشور از زمانی که سکویی برای منافع انگلیس در موسم صید مروارید و تجارت ادویه بود و پس از دوره رونق بازار نفت به پایگاه نظامی آمریکا تبدیل شد و ماجراجویی‌های زیادی را برایش به دنبال داشت از جمله جنگ‌های منطقه خلیج فارس و دخالت‌های نظامی مستمر تا امروز در برخی میدان‌های موسوم به بهار عربی تا اینکه اخیرا به مرکزی برای موساد اسرائیل تبدیل شده، هر روز بر خطراتش افزوده می‌شود، اما ویژگی منطقه خلیج فارس در دشمنی و رقابت و توطئه و نیز دوستی و ائتلاف این است که هر دو کشور همسایه دلایل بی‌شماری برای همکاری با یکدیگر داشته و همان دلایل را برای اختلاف‌نظر هم دارند و تنها شرایط است که تعیین می‌کند ائتلاف‌ها به شکلی باشند و یا اختلاف‌ها چه زمانی آغاز شوند و انگیزه بقای حاکمیت همواره بر این روابط حاکم است.
همگرایی که به تازگی میان عربستان و عمان ایجاد شده، بزرگترین خطر برای نقش سیاسی و اقتصادی امارات است. رقابت میان عمان و امارات داستانی قدیمی است، امارات از قدرت پولی خود و نقش کاربردی‌اش استفاده می‌کند و عمان با تکیه بر قدمت و موقعیت استراتژیکش، در تمامی درگیری‌های اطرافش سیاست بی‌طرفی مثبت را در پیش می‌گیرد و نقش یک میانجی سازنده را ایفا می‌کند.
در آن سوی شبه‌جزیره عربی مشرف به دریای سرخ، درگیری پنهان دیگری میان عربستان و مصر بر سر ذخایر گاز وجود دارد که خطر آن کمتر از درگیری قبلی نیست. این نگرانی وجود دارد که ریاض با استخراج گاز و بازی با قیمت‌های آن در بازارهای جهانی همانند بازارهای نفت، خسارات سنگینی را به منافع قدرت‌های بزرگ جهان وارد کند و کمترین هزینه این بازی سرنگونی حاکمیت عربستان است و در این میان امارات فرصت بزرگی برای تحریک دو کشور علیه یکدیگر و ایفای نقش "حامی صلح" میان دو طرف می‌یابد.
روزنامه الاخبار در ادامه با استفاده از سایت افشاگر "امارات لیکس" اسناد محرمانه‌ای از دو مطالعه و اسناد توجیهی صادر شده از برخی منابع رسمی امارات را ارائه می‌کند. در مطالعه اول که توسط وزارت خارجه امارات خطاب به بن زاید تهیه شده، آمده است: راه زمینی که به تازگی میان عربستان و عمان افتتاح شده، افق‌های هماهنگی را میان دو کشور ایجاد کرده و در صورتی که تنشی میان ابوظبی و مسقط ایجاد شود، عمان را جایگزین امارات می‌کند، و عمان را به عنوان مقصد توریستی عربستانی‌ها معرفی می‌کند و چه بسا از اهمیت بندر جبل علی در مقایسه با بندر الدقم عمان و نیز اعتماد به مرزهای زمینی عربستان-امارات می‌کاهد. همچنین این راه زمینی جایگاه عمان در میانجیگری میان عربستان و ایران را ارتقا داده و تلاش‌های عربستان برای مهار حاکمیت بدون بروز اختلافی میان کشورهای حوزه خلیج فارس را که منجر به دو ائتلاف یکی عمان، کویت و قطر و دیگری امارات، عربستان و بحرین شود، تقویت می‌کند. از جمله اهداف اولیه احداث این مسیر در سال ۲۰۱۹ جبران کمبود صادرات عربستان به دلیل محاصره قطر و تقویت همکاری‌های امنیتی عربستان-عمان بود. اما راهکارهای امارات در واکنش به این تحول نزدیک شدن به عمان، توقف انتقادها از این کشور در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، افزایش سرمایه‌گذاری‌های اماراتی در این کشور، تقویت رایزنی‌ها با مسقط همزمان با بهبود روابط با ریاض و توسعه خدمات ارائه شده به این کشور با افزایش جابه‌جایی مسافران و کالاها، تقویت ایست‌های مرزهای زمینی، توسعه بندر الفجیره و اتمام پروژه تراموا بین دو کشور در سال جاری میلادی بودند.
مطالعه دوم درباره گاز دریای سرخ حاکی از اختلاف‌نظر پنهان مصر و عربستان درباره چگونگی استفاده از مخازن این منطقه با وجود تعیین مرزهای دریایی میان دو کشور است، طبق برآوردهای اطلاعاتی در صورتی که استخراج گاز از دریای سرخ توسط عربستان به افزایش عرضه گاز منجر شود و بر توافقنامه‌ها میان کشورهای تولید کننده و صادرکننده گاز تاثیر بگذارد، این کشورها سیاست‌هایی را با هدف براندازی حاکمیت در عربستان در پیش می‌گیرند. در این مطالعه تاکید شده که استفاده عربستان از گاز دریای سرخ باعث می‌شود مخازن گازی عربستان-مصر-اردن در مقابل مخازن ایران و هم‌پیمانانش در عراق-سوریه و لبنان قرار بگیرد و این به معنای احتمال احیای طرح ایران برای انتقال گاز به بازار اروپا از طریق دریای مدیترانه است. توصیه‌های امارات در مورد عربستان بر وجود فرصتی برای احداث یک شهر ویژه اقدامات پژوهشی و توسعه صنایع انرژی در شهر نیوم با احتمال امضای قراردادهایی در آینده با شرکت‌ها و دانشگاه‌های اسرائیلی متمرکز است. همچنین این توصیه‌ها حامل رویکرد تحریک عربستان علیه مصر است که خلاصه آن تشویق شرکت آرامکو به انجام حفاری‌هایی در مناطقی اعلام شده از سوی دولت مصر و تحت فشار گذاشتن عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهوری مصر برای پایان دادن به کار دستگاه قضایی در پرونده تعیین مرزهای دریایی و نیز حفظ رایزنی‌های امارات با مصر در عالی‌ترین سطوح برای تعادل قدرت‌ها در دریای سرخ به نفع امارات است.
مطالعه تهیه شده توسط وزارت خارجه امارات برای محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی در آوریل ۲۰۱۹ نگرانی از پروژه مسیر بطحاء-شیبة-ام الزمول، گذرگاه مرزی عمان با عربستان را نشان می‌دهد. قرار بود این پروژه که عربستان و عمان را از طریق زمینی به یکدیگر وصل می‌کند با هزینه یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال عربستان (بیش از ۴۲۰ میلیون دلار) در اواخر ۲۰۱۹ تکمیل شود.
کار اجرای این پروژه در بحبوحه بحران قطر با چهار کشور عربی و در شرایطی آغاز شد که مسقط به دنبال جذب سرمایه‌گذارهای عربستانی برای حمایت از اقتصاد خود بود و ریاض نیز قصد داشت زیان‌های تجاری ناشی از تحریم دوحه را جبران کرده، یک تفرجگاه توریستی جدید یافته و مهمتر از آن عمان را در قالب ساختاری در منطقه خلیج فارس به رهبری خود مهار کند.
با وجود تاخیر در اجرای این پروژه به دلیل ویژگی جغرافیایی مناطق واقع در عربستان، اما طبق اظهارات ریاض در آن مقطع که به نظر می‌رسد نمی‌خواسته حساسیت امارات را برانگیزد و موجب نگرانی آن شود، بخش عمده این طرح به اتمام رسیده و رفت‌وآمدها در آن آغاز شد.
در این مطالعه اماراتی دستاوردهای اقتصادی عربستان و عمان از این مسیر زمینی اینگونه خلاصه شد: تبدیل عمان به مقصدی برای گردشگران عربستانی، کاهش هزینه‌های واردات و صادرات و حمل‌ونقل و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و معاملات تجاری میان دو کشور، بهره‌مندی عمان از صنایع پتروشیمی عربستان و مصالح برای اتمام پروژه بندر الدقم و بهره‌مندی عربستان از فروش این محصولات به یک همسایه نزدیک، جبران کاهش صادرات عربستان ناشی از تحریم قطر با افزایش صادرات به عمان، افزایش سرمایه‌گذاری‌های عربستان در بخش‌های مختلف عمان همانند انرژی، معدن، گردشگری و ماهیگیری و استفاده از موقعیت جغرافیایی دو کشور برای ایجاد یک شبکه لجستیک بزرگتر برای حمل ونقل و استفاده عربستان از بندر الدقم عمان و مسیر زمینی دو کشور برای حمایت از صادرات و واردات از بنادرشان در دریای سرخ.
همچنین در این مطالعه درباره نگرانی‌های امارات از تاثیرات این مسیر زمینی بر منافعش آمده است: رهبران امارات از این نگران هستند که ایجاد چنین مسیر مواصلاتی میان عربستان و عمان حاکی از تمایل دو کشور برای ازسرگیری روابط دوجانبه‌شان و آغاز هماهنگی‌ها و گفت‌وگوها بدون حضور امارات، توسعه گذرگاه‌های زمینی برای اجتناب از هرگونه بحران اقتصادی در صورت بروز تنش سیاسی در آینده با امارات، تقویت جایگاه عمان در میانجیگری میان عربستان و ایران در آینده همزمان با تلاش ریاض برای تعدیل موضعگیری عمان نسبت به ایران و نزدیک کردن آن به ریاض، تلاش عربستان برای مهار عمان برای جلوگیری از بروز اختلاف در میان کشورهای حوزه خلیج فارس و دو دسته شدن آنها، ایجاد افقی جهت تقویت همکاری‌های امنیتی میان ریاض و مسقط است و همچنین از نظر امارات مسیر زمینی عمان-عربستان می‌تواند بر مسیر زمینی موجود میان امارات و عربستان تاثیر بگذارد و از اهمیت بندر جبل علی در دبی بکاهد و افق‌هایی برای گفت‌وگو و همکاری میان عربستان و عمان بدون نیاز به امارات را ایجاد کند.
مطالعه دوم: عربستان به فرصت‌های خود برای سرمایه‌گذاری انرژی در دریای سرخ چگونه نگاه می‌کند؟
در بهار ۲۰۱۹، امارات متوجه شد وزارت انرژی، صنعت و معدن عربستان پس از آنکه آژانس پژوهش‌های ژئولوژیک آمریکا در سال ۲۰۰۹ از وجود ذخایر گازی در حوزه دریای سرخ خبر داد، شروع به ارزیابی ذخایر میدان‌های گازی سواحل دریای سرخ کرده است. در این مطالعه که توسط وزارت خارجه امارات انجام شد، این سوال مطرح شده که مشتری گاز استخراج شده توسط عربستان کیست؟ بازار داخلی، آسیایی، اردن، مصر، اسرائیل و یا آفریقا تا بر اساس آن طرح‌های توسعه زیرساخت‌های مناطق غرب عربستان تدوین شوند.
در این مطالعه درباره اختلاف‌نظر پنهان مصر و عربستان بر سر چگونگی بهره‌وری از ذخایر گازی دریای سرخ با وجود تعیین مرزهای دریایی میان دو کشور آمده است: از نظر سیاسی تردیدی نیست که عبدالفتاح سیسی قصد داشت پس از اتمام تعیین مرزهای دریایی و پیش از تصویب توافقنامه تاسیس نهاد دریای سرخ، عربستان را در عمل انجام شده قرار داده و پروژه‌های گاز را ادامه دهد. همزمان با اظهارات دو طرف، نشست مسؤولان کشورهای حوزه دریای سرخ در قاهره نتیجه‌ای نداشت و تاریخی برای نشست بعدی تعیین نشد و مصر نیز با رویکرد عربستان در مورد طرح دریای سرخ مخالف بوده و تلاش می‌کند از این طرح به عنوان اهرم فشاری بر اتیوپی و حمایت از نفوذ خود در شرق آفریقا استفاده کند.
در ادامه متن این مطالعه آمده است: با شروع فعالیت‌های تولیدی مصر در دریای سرخ پیش از تصویب نهاد آن، رقابتی بر سر انرژی در این منطقه مشابه وضعیت شرق دریای مدیترانه ایجاد می‌شود. این اقدام قاهره احتمالا خارطوم، جیبوتی، شمال سومالی و اسمره را به توسعه تولیداتشان تشویق کرده و این دریای سرخ را به منطقه درگیری تبدیل می‌کند.
در این مطالعه با اشاره به نظامی شدن این منطقه و حضور بازیگرانی جدید از خارج منطقه آمده است: برآوردهای عربستان این است که اقتصادهای انرژی و خدمات آن در دریای سرخ شامل بازیگران جدیدی که از خارج اقلیم آمده‌اند، می‌شود و حضور پایگاه‌های نظامی کشورهایی که مشرف به دریای سرخ نیستند (همانند ترکیه و امارات) و همچنین پایگاه‌های قدرت‌های بین‌المللی رو به گسترش (چین) و آنهایی که در آینده ملحق می‌شوند (مالزی) در کنار حضور دیرینه کشورهای غربی (آمریکا و فرانسه) و استمرار بهره‌وری امارات از بنادر مشرف به دریای سرخ، موجب می‌شوند که عربستان از دور رقابت خارج شود مگر اینکه سیاست نفوذ نظامی در منطقه و سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌های کشورهای ساحل دریای سرخ را در پیش بگیرد.
همچنین در این مطالعه آمده است: هر گونه ماجراجویی برای استخراج گاز دریای سرخ با هدف صادرات، در صورتی که توافقنامه‌های موجود میان کشورهای تولید کننده و صادرکننده با عرضه جدید عربستان تحت تاثیر قرار بگیرد و از آنجایی که قیمت جهانی یکپارچه‌ای برای گاز وجود ندارد، این مساله پیامدهای سیاسی با نتایجی نامشخص برای عربستان دارد و اقتصادهای کشورهای با نفوذ و شرکت‌های بزرگ جهانی با افزایش عرضه گاز تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. این قدرت‌ها بر اساس ارزیابی‌های اطلاعاتی از اخلال در حاکمیت عربستان و اسقاط آن حمایت کرده و سیاستی را در پیش گرفتند که از آن جمله محمد مرسی، رئیس جمهور برکنار شده مصر در بررسی تعیین مرزهای مصر با قبرس ترکیه بود. در حال حاضر نیز بازارهای گاز و انرژی در مصر، اردن و اراضی اشغالی تقریبا اشباع هستند و در حال حاضر و نیز طی ۱۰ سال آتی نیازهای خود در این زمینه را با گاز دریای مدیترانه رفع می‌کنند، بنابراین ورود عربستان با یک پیشنهاد وسوسه‌انگیز برای هر کدام از این مشتری‌ها تنشی را در توافق‌های انجام شده، ایجاد می‌کنند.
همچنین در این مطالعه آمده است: تولیدات گازی عربستان در دریای سرخ در مقابل تولیدات ایران و هم‌پیمانانش در عراق، سوریه و لبنان قرار می‌دهد و هرگونه اقدام شتابزده‌ای برای استفاده از این ذخایر پیش از اطمینان از مهار سیاسی، اقتصادی و نظامی بغداد-دمشق و بیروت احتمالا به ازسرگیری طرح‌های انتقال گاز ایران به بازار اروپا و استمرار نفوذ ایران در شمال منطقه عربی و ایجاد دوباره فضای مثبت سیاسی میان تهران و غرب منجر شود. علاوه براین، مشکلاتی نیز در حوزه زیرساخت‌ها وجود دارد و منطقه دریای سرخ به اندازه شرق دریای مدیترانه از امکانات و زیرساخت‌های شبکه حمل‌ونقل، خدمات و شرکت‌های بزرگ و متوسط برخوردار نیست و همین امر منطقه شرق دریای مدیترانه را برای سرمایه‌گذاری انرژی در اولویت قرار می‌دهد.
در این مطالعه توصیه‌های قابل توجهی به تصمیم‌گیرندگان در عربستان در مورد مساله انرژی در دریای سرخ شده و از ارتباطی که می‌تواند میان عربستان و رژیم صهیونیستی در حوزه نفت برقرار شود، صحبت شده است.
در این مطالعه آمده است: منطقه نیوم در موقعیتی استراتژیک مشرف به مناطق شمالی میدان‌های گازی دریای سرخ قرار داشته و این شهر در آینده از طریق دریا تولیدات گازی عربستان را به شبکه مصرف‌کنندگان در اردن، مصر و اراضی اشغالی متصل می‌کند. فرصتی برای احداث یک شهر ویژه پژوهش‌ها و توسعه صنایع انرژی در نیوم وجود دارد.
در این مطالعه عربستان علیه مصر تحریک شده و به آن پیشنهاد شد این کشور را از نظر سیاسی و اقتصادی تحت فشار قرار دهد. تصمیم‌گیرندگان در عربستان می‌توانند به قاهره پیشنهاد دهند شرکت آرامکو مدیریت حفاری‌ها و استخراج گاز در مناطق اعلام شده از سوی قاهره در دریای سرخ را بر عهده گیرد در مقابل طرح موسسه دریای سرخ با رویکرد عربستان تصویب شود، در ادامه نیز آرامکو به بهانه انجام مطالعات دقیق و ناقص بودن زیرساخت‌ها مذاکرات را متوقف کرده و یا کش دهد و یا اینکه در چارچوب توافق‌ها با شرکت‌های پیمانکار حوزه شرق دریای مدیترانه، کنترل روند تولید را به دست گیرد به شکلی که این شرکت‌ها زیان نبینند و روابط استراتژیک با آنها ادامه یابند. همچنین به طرف‌های تصمیم‌گیرنده در عربستان توصیه شده سیسی را با تمامی امکانات سیاسی و اقتصادی خود تحت فشار بگذارند تا به کار مسؤولان قضایی در پرونده توافق تعیین مرزهای دریایی پایان دهد، بنابراین هرگونه تحول سیاسی در قاهره در خصوص ساختار فعلی مجددا ایده عدم صادرات گاز و استفاده از آن برای مصرف داخلی را به ذهن‌ها بازمی‌گرداند، علاوه بر این به عربستان توصیه شد نیازهای اردن را رفع کند تا برای تامین نیاز خود به گاز عراق یا ایران مراجعه نکند.
همچنین به تصمیم‌گیرندگان در امارات توصیه شد برای حفاظت از منافع عالی خود به دور از هر گونه تاثیر منفی بر منافع استراتژیکش در منطقه از سوی هرکدام از قدرت‌های منطقه، تعادل قوا در منطقه دریای سرخ را حفظ کرده و در این راستا تماس‌ها و رایزنی‌های خود با مصر را در این پرونده در بالاترین سطوح نگه دارد تا بتواند جایگاه خود را در آن تقویت کند چراکه ساحلی مشرف به دریای سرخ ندارد و همچنین باید توازن را میان بازیگران اصلی این پرونده تقویت کند. علاوه بر این، رایزنی‌های ابوظبی با اردن در خصوص سرمایه‌گذاری در شهر العقبه و بررسی همکاری با این کشور در ارزیابی نیازهایش در حوزه انرژی و بهبود شرایط امارات در این پرونده توصیه شد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
