مجلسی: دستاوردهای سفر ظریف منوط به موفقیت مذاکرات وین است

خبر آنلاین : سفرهای منطقه ای ظریف از چند روز پیش به کشورهای قطر، عراق، عمان و کویت صورت گرفت. سفری خاص در سایه مذاکرات برجامی وین که می تواند بستری برای معادلات جدید و گشایش های تازه شود.

کارشناس مسائل بین الملل در گفتگویی گفت: دستاوردهای سفر ظریف به موفقیت مذاکرات برجامی وین بستگی دارد. در غیر اینصورت این کشورها تابع تحریم ها و سیاست های جهانی آمریکا هستند.

سفرهای منطقه ای ظریف از چند روز پیش به کشورهای قطر، عراق، عمان و کویت صورت گرفت. سفری خاص در سایه مذاکرات برجامی وین که می تواند بستری برای معادلات جدید و گشایش های تازه شود. در این سفرها گسترش روابط دوجانبه و اقتصادی از سوی طرفین مورد تاکید قرار گرفت. با روی کار آمدن جو بایدن و تحولات منطقه به نظر می رسد ایران به دنبال استفاده هر چه بیشتر از فرصت های موجود در دوران پساترامپ با شکست کارزار فشار حداکثری است. کارزاری که به کشورهای دنیا اثبات کرد که راهی جز احترام متقابل در روابط با ایران و ایفای تعهدات وجود ندارد. بررسی سفر ظریف و دستاوردهای آن و همچنین تغییر موضع عربستان در قبال ایران موضوع گفتگوی خبرگزاری خبرآنلاین با فریدون مجلسی دیپلمات اسبق کشورمان بود که در ادامه مشروح آن را می خوانید:

با توجه به در جریان بودن مذاکرات برجامی در اتریش، سفر وزیر امور خارجه به کشورها منطقه را چگونه ارزیابی می کنید؟ به خصوص اینکه با تغییر لحن عربستان در قبال ایران مواجه هستیم.

تا وقتی که امیدی به مذاکرات وین و به ثمر نشستن آن نبود و نوری در تاریکی دیده نمی شد این امکان به هیچ وجه وجود نداشت که محمدبن سلمان ولیعهد عربستان لحنش در قبال ایران تغییر کند و خواستار بهبود روابط با ایران شود. به ویژه در زمانی که وزیر امور خارجه ایران در جریان سفر به کشورهای عربی از جمله، قطر، عراق، عمان و کویت است. این مساله نشان دهنده آن است که یک سری از توافق ها صورت گرفته است. عربستانی که می پنداشت در ظرف یک هفته پرونده جنگ یمن را خواهد پیچید اکنون به سال هفتم آن وارد شده و از هر سو شاهد شکست است. وقتی سعودی ها خود را برترین و ثروتمندترین کشور عربی می بییند و همزمان شاهد آن هستند که امکان برد در جنگ طاقت فرسا، فرسایشی و پرهزینه یمن را ندارند حرمت خود را از دست رفته می بینند. آنها که ایران را به ارسال سلاح به یمن و جنگ نیابتی متهم می کردند تنها توانسته اند دولت کودتایی را در شمال یمن حفظ کنند. در این بین بیشترین آسیب را ملت رنج دیده یمن دید که علاوه بر کشتار حالا گرفتار بیماری کرونا نیز شده است. با همه تحولات صورت گرفته در یمن شاید عربستان به این نتیجه رسیده که باید حق حوثی های یمن را به رسمیت بشناسد و در سیاستش تجدیدنظر کند تا مشکل یمن که بزرگترین چالش بین تهران و ریاض به شمار می رود حل و فصل شود. در همین حال مذاکرات صورت گرفته و سفر ظریف به کشورهای عربی می تواند این روند را تسریع بخشد.

به نظر شما مهمترین موانع در رسیدن به این اهداف چیست؟

مهمترین مشکل در این بین مربوط به مسائل ایران و آمریکا است؛ مسائلی که دیگر موضوعات مهم را به خود وابسته می کند. از همین رو بحث اختلافات ایران و آمریکا بر سر اسرائیل از اهمیت بسزایی برخوردار است. آیا موافقتی در راستای این موضوع عربی و طبق فرمول عربی صورت گرفته است که در نهایت به حل و فصل برسد و ایران نیز با تعهدش حقوق مردم فلسطین را در قالب خواسته های اتحادیه عرب و همچنین کشورهای عرب که طرف اصلی درگیری هستند دنبال و از آنها حمایت کند؟ باید توجه داشته باشیم که کشورهای عربی از اصول سازمان ملل و قطعنامه های این سازمان حمایت می کنند. در این مورد موضع ایران ضعیف است چرا که قطعنامه های سازمان ملل درباره فلسطین را به رسمیت نمی شناسد. این قبیل از مسائل از اهمیت بالایی برخوردار هستند که نیازمند یک سیاست هوشمندانه است.

به نظر شما مهمترین فاکتورها برای رسیدن به تفاهم بین ایران و عربستان چیست؟

اگرچه در دوران همه گیری کرونا هستیم اما مساله توسعه اقتصادی، برگزاری حج، برقراری امنیت انرژی، پالایشگاه ها و نفتکش ها و همچنین حفظ پایگاه ها از جمله مواردی هستند که برای عربستان سعودی مهم تلقی می شوند. از طرفی اقتصاد ایران نیز تحت تأثیر تحریم های آمریکا با رکود و تورم شدید مواجه شده است که خروج از این وضعیت مهم بشمار می رود. بخشی از مشکلات اقتصادی و تورم نیز ناشی از جنگ های نیابتی در سوریه، عراق، لبنان و یمن است. اقتصاد کشوری که تنها به یک درآمد عمده متکی بوده و آن هم درآمد نفتی است که بسیار وضعیت را شکننده تر می کند. تلاش های تیم مذاکره کننده در وین و همچنین سفرهای منطقه ای وزیر امور خارجه ایران باید منجر به لغو تحریم ها شود که در این صورت آن سیاست کلی که سالها سلطه تحریم را بر اقتصاد ایران تحمیل کرده تغییر خواهد کرد.

سفر آقای ظریف به کشور عراق مورد توجه رسانه های منطقه قرار گرفته است، به نظر شما تلاش های این کشور در راستای بهبود روابط تهران و ریاض تا چه حدی می تواند گره گشا باشد؟

عراق در سالهای اخیر بیشترین ضرر را از تنش ها بین روابط ایران و عربستان دیده است. این کشور خواهان آن است تا از ظرفیت اقتصادی کشورهای همسایه به نحو احسن استفاده کند. در راستای سیاست های جدید شاهد تحولاتی در زمینه برق، گاز و پالایشگاه ها در عراق هستیم. بغداد به دنبال آن نیست تا در کشمکش های منطقه ای شریک باشد و از همین رو از ایران و آمریکا خواسته است تا عراق را به میدانی برای انتقام گیری تبدیل نکنند. البته گفتگوهای برجامی و سفر منطقه ای آقای ظریف در کاهش تنش ها و اطمینان بخشی به عراق نیز سهم مهمی در این روند دارد. ایران و عراق دو کشور با اکثریت شیعه هستند از همین رو بغداد به تهران احتیاج دارد تا از اکثریت شیعه در عراق حمایت شود تا در انقیاد اقلیت متعصب سنی مانند گذشته قرار نگیرد. عربستان سعودی نیز که همواره مدافع آن اقلیت مسلط سنی بوده این بار در تلاش است تا به جای تکرار تجربه گذشته بکوشد تا از حقوق مردم سنی عراق حمایت شود تا در پی آن بتواند از بازار عراق بهره کافی را ببرد.

آیا چنین چشم اندازهای اقتصادی را علاوه بر کشورهای منطقه می توان برای روابط اقتصادی ایران و آمریکا در صورت گشایش متصور بود؟ به طور کلی نگاه اقتصادی دولت بایدن نسبت به کشورها منطقه از جمله ایران چیست؟

 آمریکا با واقعیتی روبرو هستند که برای آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. آنها معتقدند که آینده اقتصاد جهان در کشورهایی رقم خواهد خورد که از منابع و ظرفیت های بیشتری برخوردار هستند. یکی از این کشورها ایران است. اروپا طی برهه ای بیشترین استفاده را از منابع طبیعی خود داشته و به همین دلیل از معادن غنی برخوردار نیست. کشورهایی مثل ایران، روسیه، کانادا، آمریکا وغیره... از امکانات و منابع بسیار زیادی برخوردار هستند. شبکه های زیربنایی، جاده ها، راه آهن، ذوب آهن، صنایع مس، آلومینیوم، برق، پتروشیمی، پالایشگاه ها از اهمیت بسزایی برخوردار هستند که ایران در همه موارد ظرفیت فوق العاده ای دارد. ضمن اینکه باید اشاره کنم که آمریکایی ها مایل نیستند بازار انرژی از جمله نفت در اختیار جهان عرب، از جمله عربستانی باشد که وضعیت آینده سیاسی اش در هاله ای از ابهام قرار دارد. بنابراین اوضاع سیاسی داخلی، از جمله تغییر ساختاری، نارضایتی ها، عدم ثبات و غیره... از جمله مواردی است که آمریکا به آن توجه ویژه ای دارد. آمریکا همچنین از توسل به سیاست های اشتباهی چون "تروریسم اسلامی" آگاه شده است.  وقتی روی آن مانور می دهد و برای تبلیغات هزینه های زیادی متحمل می شود عربستان را مقابل خود می بیند که مکتب ها و روش های آن را در قسمت های مختلف دنیا ترویج داده است. به همه این موارد نقض حقوق بشر در عربستان را نیز باید مدنظر داشت که سطح آن قابل مقایسه با ایران نیست.

به نظر شما دستاوردهای سفر وزیر امور خارجه در ماه های آینده محسوس خواهد بود و آیا بستگی به مذاکرات برجامی دارد؟

بله به طور مستقیم به موفقیت مذاکرات برجامی وین بستگی دارد. در غیر اینصورت این کشورها تابع تحریم ها و سیاست های جهانی آمریکا هستند. واشنگتن در این راستا خواستار رفع تهدید ایران علیه اسرائیل است به طوری که رفع تحریم ها را منوط به رفع تهدیدها از سوی ایران کرده اند.