نفوذ در پرونده تخلفات مالی نمایندگان امکانپذیر است؟
خبر تخلفات مالی و بازداشت برخی نمایندگان طی چند ماه اخیر چندین بار رسانه ای شده است. فریدون احمدی، نماینده زنجان و طارم و محمد عزیزی از نمایندگانی هستند که به ۶۱ ماه زندان محکوم شدند؛ نمایندگانی که گفته می‌شود ردپایشان در احتکار خودرو به چشم می‌خورد البته ماجرای بازداشت نمایندگان آن هم با پسوند تخلفات مالی به همین نقطه ختم نشده و همین چند روز پیش بود که نام «محمدعلی پورمختار» رئیس کمیسیون اصل ۹۰ در مجلس نهم و عضو کمیسیون حقوقی و قضایی در مجلس دهم در میان بازداشتی‌ها قرار گرفت.
این اتفاقات این سوال را به ذهن متبادر می سازد که که ساز و کار نظارت‌ها بر عملکرد نمایندگان با چه متر و معیاری انجام می‌پذیرد؟ سوالی که آن را با موسی غضنفرآبادی رئیس کمیسیون حقوقی و قضایی درمیان گذاشتیم.
وی که ریاست دادگاه انقلاب تهران را در رزومه خود دارد، معتقد است نظارت بر نمایندگان از چند فیلتر عبور می‌کند. البته غضنفرآبادی اعمال نفوذ برخی نمایندگان در پرونده‌ها را رد نمی‌کند اما آن را نادر و حتی بعید معرفی می‌کند.
آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح این گپ و گفت است:
** در این چند ماه اخیر صحبت هایی درباره بازداشت نمایندگان به خاطر تخلفات مالی به گوش رسید که آخرین آن بازداشت محمدعلی پورمختار بود چرا این بازداشت‌ها معمولا بعد از دوره نمایندگی رخ می‌دهد یا پرونده ها فاش می شود؟ نحوه و سازو کار نظارت بر رفتار نمایندگان به چه صورت است ؟
مصونیت نمایندگان که در قانون اساسی هم به آن اشاره شده است تنها شامل اظهارنظرهای آنها آن هم در حدود وظایف نمایندگی است که در مسائل داخلی و خارجی است. نکته دوم اینکه حتی در این زمینه که نمایندگان آزادی مطلق برای بیان هرچیزی را ندارند یعنی اظهاراتی که مجرمانه باشد مصونیت ندارد.
از مجلس نهم نیز که موضوع نظارت مجلس بر نمایندگان کلید خورد به این نحو بوده است که برای مثال در بخشی از این نظارت به صورت صیانتی برخورد کنند یعنی می‌خواهد نماینده را حفاظت و صیانت کند تا به دام شیادان نیفتد اما اقداماتی که در این مسیر انجام می شود این است که استعلامی از قوه قضائیه گرفته می‌شود که آیا این نطق در چارچوب نمایندگی بوده است یا خیر در این مرحله کمیته‌ای تشکیل می‌شود که در این کمیته موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت اعلام می‌شود تخلفات در راستای وظایف نمایندگی بوده یا خیر.
بخش دیگری از نظارت ها متوجه هیات نظارت بر رفتار نمایندگان است که هیات نظارت می‌تواند هم پرونده را به دادسرا ارسال کند، هم می تواند از طریق تذکر کتبی و شفاهی و اعلام در صحن علنی مجلس یا کسر از حقوق بر این تخلفات را نظارت کند.
**شما درباره اظهارنظرها صحبت کردید بحث درباره تخلفات مالی و اخلاقی است و...
آنچه توضیح دادم همه نوع تخلفات را شامل می‌شود و فرقی نمی کند. اگر قبل از اینکه نماینده پا در مسیر انحرافی قرار دهد هیات نظارت متوجه شد و تذکر داد و نماینده از مسیر انحرافی بازگشت که چه بهتر وگرنه مسیرهای دیگری وجود دارد که از نماینده شکایت و پرونده‌های آنها به جریان بیفتد.
** موضوعی که به عنوان یک نقص قانونی درباره هیات نظارت بر رفتار نمایندگان مطرح می‌شود این است که این هیات تا شکایتی به آنها واصل نشود نمی‌توانند به طور مستقل به موضوع ورود پیدا کنند؟
این موضوع قابل حل است چراکه هر کسی چنانچه تخلفی را دید می‌تواند گزارش کند اعضای هیات نظارت هم می‌توانند هر مواردی که مشاهده کردند گزارش و پیگیری کنند. لذا مهم این است که محتوای گزارش قابل اطمینان برای بررسی باشد.
** یک موضوعی که همواره مورد بحث بوده است مسئله اعمال نفوذ نمایندگان در جریان پرونده‌ها است چقدر این اعمال نفوذها می‌تواند مانع از رسیدگی به پرونده‌ها چه در هیات نظارت و کمیسیون اصل ۹۰ و چه در قوه قضائیه شود؟
البته کمیسیون اصل ۹۰ مربوط به شکایات از سایر قوا است اما هیات نظارت تنها متوجه نمایندگان است. من نمی‌خواهم به صورت کلی اعمال نفوذ نمایندگان در رسیدگی به پرونده‌ها را انکار کنم چرا که ممکن فردی در این میان بیاید و اعلام کند که به اشتباهش پی برده که این موضوع بی تاثیر در بازدارندگی نسبت به جرم رخ داده نیست. اما اینکه اعمال نفوذ برای نادیده گرفتن جرم صورت بگیرد نمی تواند وجود داشته باشد به هر صورت ۶ نفر آنجا هستند و این موضوع بعید به نظر می‌رسد. و در این جلسات بر اساس رای گیری تصمیم گرفته می‌شود.
** اگر نمایندگان اعمال نفوذی ندارند چرا بازداشت‌ها بعد از پایان دوره نمایندگی انجام می‌شود؟
اگر جرم رخ داده به گونه‌ای باشد که فرد حتما باید در دادگاه حاضر شود و یا برای او بازداشت موقت و قرار وثیقه صادر شود بازداشت حتما در دوره نمایندگی هم رخ می‌دهد. و منعی در این راستا وجود ندارد.
در جریان ثبت نام مجلس یازدهم نزدیک به یک سوم نمایندگان مجلس دهم رد صلاحیت شدند که شورای نگهبان اعلام کرد این ردصلاحیت‌ها به دلیل فساد اخلاقی و مالی بود پرونده این ادعا چگونه بررسی می‌شود آیا تنها به یک رد صلاحیت ختم می‌شود؟
برخی از پرونده های رد صلاحیت شده مربوط به مواردی است که یا در هیات نظارت بر رفتار نمایندگان و یا در دادگاه مطرح و در حال پیگیری است البته مواردی هم هست که ممکن است در دادگاه و هیات نظارت قابل طرح نباشد اما شورای نگهبان به آن علت دست به رد صلاحیت بزند مانند دخالت در برخی امور وزارتخانه‌ها و ... شاید این موارد منجر به تشکیل پرونده‌ای در دادگاه و هیات نظارت نشود اما شورای نگهبان در این مورد به چنان یقینی رسیده است باید رد صلاحیت شود لذا این موارد قابل پیگیری نیست یا برخی نمایندگان حمایت از افراد صالح را وظیفه خود بدانند بنابراین ممکن است برخی موارد که در دادگاه مطرح نشده باشد تنها گزارشی در دست شورای نگهبان باشد؛ در این صورت هم اگر این گزارش قابل اثبات باشد باز هم می‌تواند در دادگاه پیگیری شود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
