عمدی در مشخص نکردن ملاک های رجل سیاسی-مذهبی وجود دارد؟

بحث پرتکرار رجل مذهبی - سیاسی در آستانه هر انتخابات ریاست جمهوری مطرح و هربار نیز نوک پیکان نقد به سوی شورای نگهبان گرفته می‌شود که چرا یک تعریف جامع و دقیق از عبارت «رجل مذهبی سیاسی» را ارائه نمی‌کند. فارغ از اینکه برخی از منتقدان شورای نگهبان معتقدند واژه رجل همواره به جنس «مرد» تفسیر شده، برخی دیگر پا را فراتر نیز گذاشته و می‌گویند؛ شورای نگهبان با کلی گویی در خصوص این عبارت راه را برای اعمال نظر شخصی خود در خصوص کاندیداهای ریاست جمهوری باز گذاشته است.

مجلس یازدهم در ابتدای کار خود و در آستانه انتخابات سال ۱۴۰۰ در حال تدوین طرحی است که پیش از مطرح شدن صدای بسیاری از سیاسیون را در آورده است. منتقدان می‌گویند مجلس شورای اسلامی قصد دارد دست شورای نگهبان را باز بگذارد و حتی اختیارات بیشتری را نیز به حقوقدانان و فقهای این شورا دهد تا آنها بر اساس ملاک‌های خود با نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری برخورد کنند.

حسین میرمحمد صادقی که تا چندماه قبل در جایگاه معاونت قوانین مجلس دهم قرار داشت، به عنوان یک حقوقدان در پاسخ به این پرسش که حواشی مرتبط با عبارت «رجل مذهبی - سیاسی» چه زمان و از سوی کدام نهاد به اتمام خواهد رسید؟ اظهار داشت: متاسفانه زمینه اجرایی شدن برخی از اصول «قانون اساسی» فراهم نشده است، علت این موضوع نیز عدم تصویب قوانین عادی برای اجرایی شدن اصول موردنظر است.
 

قوانین عادی باید مفهوم رجل مذهبی - سیاسی را تفسیر کند

وی ادامه داد: موضوعاتی همچون «پیشگیری از وقوع جرم»، «رسیدگی به دارایی مسئولان» و برخی از موارد اقتصادی با تصویب قوانین عادی در مسیر اجرایی شدن قرار گرفته‌ و برخی از مشکلات مرتبط با آن حل شد.

صادقی با اشاره به اصل یکصد و پانزدهم قانون اساسی عنوان داشت: این اصل از قانون اساسی به شرایط افرادی که قصد نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری را دارند پرداخته و موضوع «رجل مذهبی - سیاسی» را مطرح کرده است. در قوانین هرگاه یک شرایط عام مطرح شده که برای اعمال آنها امکان اعمال نظر و سلیقه وجود دارد؛ باید این شرایط عام به صورت جزء به جزء مشخص شود که چه کسانی حق کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری را دارند.

این حقوقدان شاخص با یادآوری ماجرای ثبت نام بی ضابطه برای ریاست جمهوری، گفت: در هر دوره مشاهده می‌شود که افراد غیرمرتبط با جایگاه ریاست جمهوری تنها برای مطرح کردن خود و دیده شدن در رسانه‌ها اقدام به ثبت نام برای انتخابات می‌کنند که همین موضوع تبدیل به طنز اجتماعی نیز می‌شود.

وی تأکید کرد: نوع انتخاب کاندیداهای ریاست جمهوری از سوی شورای نگهبان نیز مسأله‌ای است که در برخی از موارد برخی سوالات را برای مردم ایجاد کرده، برای مثال در برخی دوره‌ها افرادی تأیید صلاحیت شدند که عامه مردم آنها را رجل مذهبی سیاسی نمی‌دانستند و بالعکس کسانی حق شرکت در انتخابات به عنوان کاندیدا را پیدا نکردند که از نظر جامعه یک رجل مذهبی سیاسی بودند.

شورای نگهبان عامدانه ملاک‌های رجل مذهبی سیاسی را مشخص نمی‌کند

صادقی تصریح کرد: به نظر می‌رسد به صورت عامدانه هیچ‌گاه تلاشی صورت نگرفته تا ملاک‌های مفهوم رجل مذهبی سیاسی مشخص شود. 

سخنگوی اسبق قوه قضائیه اظهار داشت: باید با تصویب قانون عادی ملاک‌های مرتبط با رجل مذهبی - سیاسی در خصوص یک کاندیدای ریاست جمهوری مشخص شود تا دیگر شاهد حواشی در ایام انتخابات ریاست جمهوری هر دوره نباشیم. شورای نگهبان نیز بر اساس قانون ملزم باشد تا اقدام به رد یا تأیید صلاحیت نامزدهای انتخاباتی کند.

صادقی گفت: مجالس در ادوار مختلف وظیفه داشتند تا قوانینی را مصوب کنند که بر اساس آن شورای نگهبان در بررسی صلاحیت نامزدهای انتخاباتی عمل کند.

وی خاطرنشان کرد: مجلس یازدهم در حال تدوین طرحی است که بر اساس آنچه در رسانه‌ها منتشر شده به هیچ عنوان طرح مذکور را یک طرح مناسب و جامع برای انتخابات ریاست جمهوری دانست. کسانی که قصد دارند قوانین مربوط به انتخابات و مفهوم رجل مذهبی سیاسی را مشخص کنند، باید چه در قالب طرح و یا لایحه قانونی را به تصویب برسانند که دیگر اجازه تضییع حقوق برخی از افراد و البته مجال حضور افراد غیرمرتبط را ندهد.

یک پیشنهاد برای تایید رجل سیاسی-مذهبی بودن کاندیداهای ریاست جمهوری

صادقی با ارائه یک مثال بیان داشت: در برخی کشور کاندیداهای انتخاباتی می‌توانند با اخذ تعدادی امضا از افراد مختلف، خود را به عنوان کاندیدا مطرح کنند. در ایران نیز می‌توان با در نظر گرفتن سازوکاری همین موضوع را برای تأیید رجل مذهبی سیاسی بودن در نظر گرفت.

معاون سابق قوانین مجلس شورای اسلامی با پرداختن به مفهوم «رجل» در اصل ۱۱۵ قانون اساسی، ابراز داشت: این که رجل به معنای «مرد» تعبیر شود و یا چهره مذهبی سیاسی دیگر نیازمند قانون نیست و شورای نگهبان می‌تواند این اصل را به صورت واضح تفسیر کند. هرچند که بنظر می‌رسد با توجه به ترکیب شورای نگهبان، تفسیر این واژه به جنس «مرد» است، البته هنوز شورای نگهبان در این خصوص تفسیر رسمی خود را ارائه نکرده است.

تاکنون کسی به خاطر مرد نبودن رد صلاحیت نشده است

وی ادامه داد: تا کنون کسی برای این موضوع که جنس مرد نیست رد صلاحیت نشده و دلایل عدم احراز صلاحیت بر اساس همان رجل مذهبی سیاسی بیان شده است.

صادقی در پایان گفت: باید مشخص شود که منظور از واژه‌ «سیاسی» در اصل ۱۱۵ قانون اساسی چیست. به این معنا که فرد آیا باید علم اداره کشور را داشته باشد و یا باید اشراف کامل به مفاهیم خاص علوم سیاسی داشته باشد. در بُعد مذهبی نیز اینگونه است که فرد قرار است در جمهوری اسلامی کاندیدا شود و باید شاخصه‌های مذهبی بودن را داشته باشد که البته قرار نیست صرفا فرد کاندیدا دارای تحصیلات دینی و حوزوی باشد.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.