آخرین آمار بیکاری و رشد اقتصادی/ واکنش چه باید باشد؟
اعلام نرخ بیکاری در مقاطع مختلف اغلب با واکنش‌هایی از سوی کارشناسان و یا برخی مدیران همراه است به خصوص در چند ماه گذشته که شرایط اقتصادی متفاوت بوده و رشد اقتصادی کاهش داشت، اعلام نرخ بیکاری و کاهش آن ابهاماتی با خود به همراه داشت؛ به طوری که کارشناسان معتقد بودند اعلام مرکز آمار درباره کاهش نرخ بیکاری آن هم در شرایط رکود و کاهش رشد اقتصادی منطقی نیست و باید آمار شفاف‌تری از سوی این مرکز ارائه شود.
اخیرا نیز برخی نمایندگان مجلس در این باره مواردی را مطرح و اعلام کردند که در شراط کاهش رشد و ایجاد رکود چگونه نرخ بیکار کاهش داشته است؟ در همین رابطه برای رفع ابهامات موجود، در گفت‌وگویی با معصومه محمدی - رئیس گروه آمارهای نیروی کار- جریان رشد اقتصادی و نیروی مورد بررسی قرار گرفته است.
محمدی با بیان اینکه نتایج طرح آمارگیری نیروی کار براساس اطلاعات و آمار ارائه شده از سوی خانوارها بوده و طبق مفاهیم استاندارد و دقیقا مشابه سایر کشورهای دنیا در این خصوص عمل می شود، اظهار کرد: آمار و اطلاعات مرکز آمار کاملا شفاف است و همواره تمامی اطلاعات آن از جمله داده‌های خام به ویژه در مورد طرح آمارگیری نیروی کار در پایگاه اطلاعاتی این مرکز قرار گرفته و جای هیچ ابهامی ندارد.
واکنش اولیه به رکود، اخراج نیست
رئیس گروه آمار نیروی کار در رابطه با انتقاداتی که نسبت به اطلاعات طرح آمارگیری نیروی کار مطرح و گفته می‌شود چرا در زمان رکود اقتصادی باید نرخ بیکاری با کاهش همراه شده باشد، چند مورد را اشاره کرد و توضیح داد: زمانی که در شرایط رکود قرار می‌گیریم این نیست که واکنش اولیه دست‌اندرکاران تولید و صاحبان مشاغل دولتی و خصوصی در مرحله‌ی اول اخراج و یا تعدیل نیروی کار باشد، بلکه نیرو را معمولا حفظ کرده و در بین آنها تقسیم کار انجام می‌دهند، پس در این شرایط دلیلی ندارد که نرخ بیکاری نیز افزایش پیدا کند.
وی گفت: در زمانی که شاخص‌های اقتصادی دچار تغییراتی می‌شوند، این گونه نیست که بلافاصله یکدیگر را تحت تاثیر قرار دهند؛ به طوری که ممکن است رشد اقتصادی کاهش پیدا کند اما بازار کار با یک وقفه‌ای بعد از آن تاثیر بپذیرد. پس لزوما در کاهش رشد اقتصادی افزایش نرخ بیکاری به طور همزمان اتفاق نمی‌افتد.
رشد جمعیت شاغل لزوما به معنی ایجاد شغل نیست
محمدی در ادامه به موضوع ایجاد شغل نیز اشاره کرد و گفت: یکی از اهداف طرح آمارگیری نیروی کار برآورد جمعیت شاغل است و در این طرح فرصت شغلی محاسبه نمی‌شود، هنگامی که جمعیت شاغل رشد می‌کند، لزوما به معنای شغل بیشتر نخواهد بود و ایجاد شغل و افزایش جمعیت شاغل دو مقوله‌ی متفاوت است و ممکن است در یک دوره جمعیت شاغل افزایش و یا کاهش داشته باشد اما ایجاد شغلی رخ ندهد.
به گفته وی، به عنوان مثال در سال گذشته با توجه به افزایش نزولات آسمانی کشاورزی رونق گرفت که موجب افزایش تعداد افراد شاغل در این بخش شده است. مثلا در حالت عادی اگر یک نفر از اعضای خانوار در یک زمین کشاورزی فعالیت می‌کرد با توجه به رونق ایجاد شده در همان قطعه زمین، سه نفر مشغول به فعالیت شده بودند که این به معنی ایجاد شغل جدید نبود. بنابراین مرکز آمار ایران هیچ گاه آماری از "شغل‌های ایجاد شده " ارایه نکرده و آنچه منتشر شده براورد تعداد شاغلان بوده است.
محمدی با بیان اینکه نرخ بیکاری از شاخص جمعیت بیکار تقسیم بر جمع شاغل و بیکار (فعال) به دست می‌آید، اظهار کرد: بنابراین زمانی که نرخ بیکاری افزایش یا کاهش می‌یابد، باید این شاخص‌ها براساس مبنایی تغییر کرده باشند. مثلا وقتی نرخ بیکاری کاهش پیدا می‌کند حتما دلیل آن افزایش جمعیت شاغل نیست بلکه می‌تواند جمعیت غیرفعال رشد کرده باشد.
وی در ادامه با اشاره به سایر عوامل موثر بر نرخ بیکاری گفت: تغییرات فصلی می‌تواند بازار کار را تحت تاثیر قرار دهد لذا در اعلام نتایج طرح آمارگیری نیروی کار توسط مرکز آمار نرخ بیکاری با فصل مشابه سال قبل مورد مقایسه قرار می‌گیرد.
اثرگذاری سرمایه گذاری و تزریق منابع بر نیروی کار
وی ادامه داد: عواملی مانند تزریق منابع و یا سرمایه‌گذاری‌های جدید بر نرخ بیکاری تاثیرگذار است و می‌تواند در زمانی که این عوامل اجرایی شود موجب تغییراتی در این رابطه شود.
این مقام مسئول در مرکز آمار با بیان اینکه برای بررسی و رصد فرایند بازار کار، نرخ بیکاری به تنهایی کفایت نمی‌کند، افزود: بلکه باید مجموعه شاخص‌های نیروی کار از جمله نرخ مشارکت اقتصادی، نسبت اشتغال، نرخ بیکاری و جمعیت دارای اشتغال ناقص در کنار هم دیده شود تا بتوان به چشم انداز کاملی از بازار کار دست یافت.
وی توضیح داد: نتایج طرح در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ از ۲۲ میلیون و ۵۲۵ هزار نفر به ۲۴ میلیون و ۲۷۴ هزار نفر رسیده است و در دوره زمانی مورد نظر حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر به جمعیت شاغل کشور اضافه شده است. از سوی دیگر همین نتایج گویای آن است که در همین دوره حدود ۷۰۰ هزارنفر به جمعیت غیرفعال اضافه شده‌اند.
رئیس گروه آمارهای نیروی کار مرکز آمار در ادامه با توضیحی در رابطه با اهمیت شاخص بیکاری گفت که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری از شاخص‌های مهم توسعه‌یافتگی در جوامع تلقی می‌شود و از نرخ بیکاری یکی از شاخص‌هایی است که برای ارزیابی شاخص‌های اقتصادی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
طرح نیروی کار از کجا آمد؟
وی با اشاره به چگونگی شکل‌گیری طرح نیروی کار توضیح داد: تا قبل از سال ۱۳۷۶ طرحی که به طور اختصاصی شاخص بازار کار را تولید کند، در ایران وجود نداشت و در سرشماری‌ها که معمولا ۱۰ سال یکبار انجام می‌شد، مورد پرسش قرار می‌گرفت، اما این برای برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران اقتصادی کافی نبود و نیاز به آمار بروز و دقیقی داشتند، از این رو در سال ۱۳۷۳ طرح اشتغال و بیکاری طراحی و مطالعات آن آغاز و از سال ۱۳۷۶ آغاز شد.
محمدی ادامه داد: در سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ طرح مذکور به صورت سالانه اجرا می‌شد اما با توجه به اهمیت بررسی در مقاطع کوتاه‌تر نیاز برنامه ریزان بین سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۳ فصلی اجرا شد.
وی در پایان یادآور شد که از سال ۱۳۸۴ با توجه به اهمیت استانداردسازی براساس تعاریف سازمان بین‌المللی کار، طرح جدید تحت عنوان طرح آمارگیری نیروی کار در مرکز آمار در دستور کار قرار گرفت و از سال ۱۳۸۴ به صورت فصلی اجرایی شد که جمعیت تحت پوشش این آمارگیری مجموعه افراد عضو خانوارهای معمولی ساکن یا گروهی در روستا یا شهر هستند که ۶۰۰ نیروی آمارگیر با مراجعه به ۶۱ هزار خانوار در هر فصل اطلاعات افراد ۱۰ ساله یا بیشتر را ثبت کرده و مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
