نظام سلامت کشور هنگام بحران چقدر آماده است؟
محمد اسماعیل مطلق درباره مدیریت خطر و بلایا در کشور بیان کرد: اسناد بالادستی در زمینه مدیریت خطر و بلایا کافی و جامع است و در صورت اجرای مطلوب این اسناد، می‌توان از تاثیر بسیاری از حوادث و بلایا پیشگیری کرد یا پیامدهای آن را کاهش داد.
وی ادامه داد: این در شرایطی است که ایران به عنوان اولین کشوری که برنامه‌های مدیریت خطر و بلایا را در نظام شبکه بهداشت و درمان ادغام کرده، در منطقه مطرح است.
توجه به کاهش خطرات ناشی از حوادث در اسناد بالادستی
مطلق گفت: آیین نامه جدید سازمان مدیریت بحران در بندهای مختلفی به تکلیف قانونی سازمان‌های مختلف در حوزه مدیریت خطر و بلایا اشاره کرده است. بند «ث» آیین نامه جدید سازمان مدیریت بحران به ایجاد آمادگی مطلوب سازمانی و عملیاتی برای پاسخ به بحران از جمله برنامه ریزی و ایجاد هماهنگی جهت استقرار نظام‌های قابل اطمینان آمادگی و ایمنی در موسسه‌های دولتی، عمومی، غیردولتی، خصوصی و تاسیسات وابسته به آنها، ایجاد شبکه ارتباطی اختصاصی برای شرایط اضطراری، تهیه برنامه‌های آمادگی و پاسخ استان‌ها و تدوین ضوابط فنی و دستورالعمل‌های لازم برای استاندارد کردن خدمات سازمان‌های امدادی در کشور اشاره می‌کند.
وی ادامه داد: بند «ذ» این آیین نامه نیز به توسعه مشارکت‌های مردمی برای تقویت مدیریت بحران جامعه محور و فرهنگ ایمنی در جامعه از طریق برنامه ریزی و هماهنگی برای آموزش، سازماندهی و استفاده از ظرفیت تشکل‌های مردمی، نهادهای غیردولتی و تدوین سازوکارهای حمایتی و تشویقی جهت آموزش و ارتقای آمادگی مردم در برابر بحران تاکید دارد.
مشاور معاون بهداشت وزارت بهداشت اظهار کرد: علاوه بر این می‌توان به بخش پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه در سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری و برنامه ششم توسعه اشاره کرد. در این اسناد نیز به موارد مختلفی اشاره شده است. افزایش و گسترش آموزش و آگاهی و فرهنگ ایمنی و آماده سازی مسئولان و مردم برای رویارویی با عوارض ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه، به ویژه خطر زلزله و پدیده‌های جوی و اقلیمی از جمله این موارد است.
وی افزود: همچنین تقویت آمادگی‌ها و امکانات لازم برای اجرای سریع و موثر عملیات جست‌وجو و نجات در ساعت‌های اولیه حادثه، امداد و اسکان موقت آسیب دیدگان، تنظیم سیاست‌های تبلیغاتی و اطلاع رسانی و سازماندهی کمک‌های داخلی و خارجی، تدوین برنامه‌های جامع علمی جهت بازتوانی روانی و اجتماعی آسیب دیدگان و بازسازی اصولی و فنی مناطق آسیب دیده از جمله این موارد محسوب می‌شود.
رییس اداره مدیریت کاهش خطر بلایا وزارت بهداشت گفت: سند سندای که راهبرد بین المللی کاهش خطر بلایا محسوب می‌شود در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید و دارای بندهایی است که در سال ۱۳۸۴ توسط مقام معظم رهبری به آن موارد اشاره شده است. این یعنی اسناد بالادستی کشور در حوزه کاهش اثر خطرات سوانح و بلایا بسیار پیش‌رو بوده و نقص موجود به علت عدم اجرا یا اجرای ناقص است.
وظیفه ارائه خدمات سلامت در حوادث بر عهده وزارت بهداشت است
مطلق بیان کرد: در بند «ر» ماده ۱۴ قانون جدید سازمان مدیریت بحران، تامین خدمات بهداشت و درمان بر عهده وزارت بهداشت است. یعنی وزارت بهداشت مسئول تامین خدمات سلامت مورد نیاز مردم شامل خدمات پیش بیمارستانی، بیمارستانی، توان بخشی، خدمات بهداشتی و موارد دیگر است و سایر سازمان‌ها مثل هلال احمر و بهزیستی به عنوان همکار در این زمینه مطرح هستند.
وی ادامه داد: به همین دلیل، نظام سلامت به عنوان مدعی العموم سلامت جامعه و مسئول مستقیم این موضوع، از سال ۱۳۹۴ برنامه‌هایی را در نظام شبکه بهداشت و درمان ادغام کرده و در حال اجرای این موارد است.
ارائه آموزش‌ها توسط وزارت بهداشت قبل از بلایا
مشاور معاون بهداشت وزارت بهداشت اظهار کرد: یکی از وظایف وزارت بهداشت قبل از بروز بلایایی مثل سیل و زلزله، ارزیابی میزان آمادگی خانواده‌ها و ارائه آموزش‌های لازم در برابر بلایا و حوادث است. در این برنامه، زنان به عنوان نقطه اتکای خانواده که همواره نگران و مسئول سلامتی اعضای خانواده هستند، به عنوان گروه هدف انتخاب می‌شوند. از طرفی زنان به طور مرتب برای دریافت خدمات گوناگون بهداشتی به واحدهای بهداشتی مراجعه می‌کنند و در نتیجه بهترین گروه هدف برای ارائه آموزش محسوب می‌شوند.
وی افزود: این موضوع باعث شده که میزان آمادگی خانواده‌ها از ۹ درصد در سال ۱۳۹۴ به ۲۱ درصد در حال حاضر برسد. پوشش آموزش آمادگی خانواده‌ها در سال ۱۳۹۷ برای بیش از ۵ میلیون خانواده، بیش از ۲۲ درصد بود و در ۶ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ بیش از ۴ میلیون نفر در این زمینه آموزش دیده‌اند.
مطلق ادامه داد: واحدهای بهداشتی تنها واحدهایی هستند که به طور مستمر با مردم در تماس بوده و در نتیجه این موضوع، فرصت بسیار خوبی برای ارتقای آمادگی خانواده‌ها در برابر بحران‌هایی مثل سیل و زلزله را فراهم می‌کند.
ارزیابی ایمنی واحدهای بهداشتی
رییس اداره مدیریت کاهش خطر بلایا وزارت بهداشت گفت: واحدهای بهداشتی یکی از نقاط قوت مهم نظام سلامت هستند و با توجه به پراکندگی جغرافیایی آنها در کشور، می‌توانند خدمات بهداشتی و درمانی را در زمان وقوع خطرات و بلایا ارائه کنند. البته این موضوع به تاب آوری این واحدها بستگی دارد و به همین دلیل هر سال برنامه ارزیابی ایمنی و خطر واحدهای بهداشتی برای حدود ۲۵ هزار واحد بهداشتی در زمینه آمادگی عملکردی، ایمنی سازه‌ای و غیرسازه‌ای اجرا می‌شود.
وی ادامه داد: به دنبال این ارزیابی‌ها، اقدامات مداخله‌ای جهت ارتقای شاخص‌ها پیش بینی و انجام می‌شود. بر اساس ارزیابی‌ها در سال ۹۴ میزان تاب آوری و ایمنی سازه‌ای واحدهای بهداشتی ۲۱ درصد، ایمنی غیرسازه‌ای ۳۶ درصد و عملکردی ۲۹ درصد بود که این شاخص‌ها در حال حاضر به ترتیب به ۴۷ درصد، ۵۱ درصد و ۴۵ درصد رسیده و در سامانه یکپارچه بهداشت (سیب) موجود است.
وظیفه مردم در زمان حوادث و بلایا
مطلق بیان کرد: وظیفه مردم در زمینه مدیریت خطر و بلایا بسیار مهم است. زیرا رویکردهای نوین مدیریت خطر و بلایا همواره بر برنامه‌های جامعه محور تاکید دارد. تجربه موفق کشورهای توسعه یافته هم این را نشان می‌دهد که مردم اساسی‌ترین نقش را در این زمینه دارند.
وی افزود: این موضوع چند دلیل عمده دارد. اول اینکه مردم بهتر از هر شخص دیگری، محله خود را می‌شناسند، دوم اینکه هر شخصی خانه خود را بهتر از دیگران می‌شناسد و سوم اینکه مردم در صورت وقوع حادثه می‌توانند به خانواده و همسایه‌های خود کمک کنند. در نتیجه فراموش کردن نقش و ظرفیت مردم برای مدیریت خطر و بلایا صحیح نیست.
سنجش تاب آوری نظام سلامت در زمان بلایا
مشاور معاون بهداشت وزارت بهداشت درباره تاب آوری نظام سلامت در زمان حوادث و بلایا نیز اظهار کرد: تاب آوری ابعاد مختلفی دارد و برای سنجیدن آن به ابزارهای معتبر و علمی مختلفی نیاز است که از جمله این ابعاد می‌شود به میزان آمادگی جامعه و نظام سلامت اشاره کرد. برای تهیه این ابزار، دفتر مدیریت خطر و بلایای وزارت بهداشت با استفاده از ظرفیت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و دپارتمان سلامت در حوادث و بلایا در حال انجام پروژه‌ای برای ایجاد این ابزار است تا میزان تاب آوری سنجیده شود.
سالانه بالغ بر ۲۵۰ مخاطره طبیعی در ایران رخ می‌دهد و ۱.۵ میلیون نفر تحت تاثیر این مخاطرات قرار می‌گیرند که سیل بیشترین مخاطره طبیعی و زلزله کشنده‌ترین مخاطره در کشور است. بر اساس نتایج پژوهش‌ها سیل ۶۱ درصد و زلزله ۲۸ درصد از مخاطرات آسیب زا در کشورمان را تشکیل داده است. سیل و زلزله دو مخاطره فراگیر از مجموع ۲۹ مخاطره ثبت شده در کشور است.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
