آیا واکنش موشکی ایران، بر قاعده دفاع مشروع بود؟

خبر آنلاین : ایران در پاسخ به جنایت تروریستی شهادت سردار سلیمانی و همراهان عقلا و قانونا ناگزیر از پاسخ بود و هر عقل سلیمی می پذیرد که کشور مورد حمله حق ذاتی و طبیعی دفاع مشروع دارد.

پاسخ ایران به ترور سردار قاسم سلیمانی و شهادت او با موشک باران پایگاه های آمریکا همراه شد. در این میان بحث هایی بر سر اینکه ایران حق دارد برای گرفتن حقش از ایالات متحده دست به دفاع مشروع بزند یا نه در غرب مورد بحث قرار گرفت. در ایران وزیرخارجه کشورمان با پیش کشیدن ماده پنجاه و یک منشور ملل متحد، از حق دفاع ایران در قبال حمله تروریستی امریکا به سردار سلیمانی به عنوان نیروی نظامی ایران دفاع کرد. در خبرانلاین با محمدطاهر کنعانی، رئیس سابق و موسس کمیته ملی حقوق بشردوستانه جمهوری اسلامی ایران در این خصوص به گفتگو نشستیم:

ایران می گوید که از قاعده دفاع مشروع استفاده کرده و موشک باران پایگاه های امریکایی که در آنجا عملیات علیه سردار سلیمانی برنامه ریزی و اجرا شده بود، در قبال تروری که آنها انجام دادند، دفاع کشور از خود محسوب می شود. نظر شما در این خصوص چیست؟

 دو قاعده اساسی حقوقی منشور ملل متحد؛ درباره ی استفاده از زور در روابط بین الملل وجود دارد:

۱.قاعده منع توسل به زور(بند ۴ ماده ۲)

۲.حق ذاتی دفاع مشروع (ماده ۵۱)

ایران در پاسخ جنایت تروریستی شهادت سردار سلیمانی و همراهان عقلا و قانونا ناگزیر از پاسخ بود و هر عقل سلیمی می پذیرد که کشور مورد حمله حق ذاتی و طبیعی دفاع مشروع دارد.

در این میان برخی کشورهای عضو ناتو ایران را بخاطر این اقدام دفاعی محکوم کردند.

اعلام موضع این کشورها بی گمان سیاسی و بی منطق است و هیچ استدلال و منطق حقوقی حتی برای ظاهر سازی هم بیان نکردند.

وزیر خارجه کشورمان نیز صراحتا به ماده ۵۱ منشور و حق دفاع مشروع استناد جستند.

غربی ها چندان از طرح موضوع دفاع مشروع از سوی ایران استقبال نکردند. ایران بر چه اساسی به این موضوع اصرار دارد و شواهدش برای اثبات اینکه به دفاع مشروع دست زده چیست؟

در کاوش ماده ۵۱ منشور بر اساس دلایل زیر اقدام ایران دفاع مشروع است:

۱. رئیس جمهور آمریکا در حین بازدید از پایگاه نظامی عین الاسد در سخنرانی رسمی بیان داشت که ما این پایگاه را ساخته ایم تا ایران را زیر نظر داشته باشیم‌.

اقرار صریح رئیس جمهور آمریکا سند قانونی است که این پایگاه به منظور تدارک  حمله به ایران ساخته شده است‌.

۲.برخلاف ظاهرسازی های مقامات آمریکایی که بارها مدعی بودند این پایگاه عراقی است و ما آنجا مهمان هستیم ؛ترامپ اخیرا هم اقرار داشت که ما برای این پایگاه میلیاردها دلار هزینه کردیم و حاضر به ترک آن نیستیم‌. بنابراین ظاهرسازی های مقامات آمریکایی با این واقع گویی ترامپ نقش بر آب شد.

۳. ایران معتقد است که عملیات تروریستی منجر به شهادت سپهبد ایرانی و همراهانش از پایگاه عین الاسد طراحی و عملیاتی شده است و در نتیجه در پاسخ به خطر و تهدید قریب الوقوع حق در هم کوبیدن این پایگاه را داشته است.

۴.پاسخ سپاه پاسداران ایران در قالب عملیات تلافی جویانه (reprisal) نبوده و بلکه در قالب دفاع مشروع است. چون عملیات تلافی جویانه برای انتقام از عملیات نظامی بوقوع پیوسته است ولی واکنش ایران به دلایل فوق  فراتر از عملیات تلافی جویانهreprisal یک نوع دفاع از خطر عینی و قریب الوقوع imminent threat بوده است.زیرا هر لحظه امکان داشت از این پایگاه حمله نظامی دیگری رخ دهد.بخصوص ترامپ اقرار کردند که ۵۲ نقطه فرهنگی و غیر نظامی ایران را  می زنم که حمله به اهداف فرهنگی جنایت جنگی است

۵.ماده ۵۱ منشور ملل متحد مطلق است و می گوید:

Nothing in the present Chartershall impair the inherent right of individual or collective self-defence if an armed attack occurs against a Member of the United Nations, ..

ماده خیلی صریح و روشن است. اولا :هیچ یک از مواد منشور من جمله بند ۴ ماده ۲ مانع حق ذاتی دفاع مشروع نیست.فی الواقع ماده ۵۱ مخصص ماده ۲ منشور نبوده بلکه با ذکر کلمه ((هیچ یک از مواد این منشور ...)) حق ذاتی دفاع مشروع را یک قاعده مستقل کرده است.

در ثانی: وقوع حمله نظامی هم مطلق است و ماده ۵۱ منشور می گوید :یک حمله نظامی علیه عضو سازمان ملل رخ دهد.

۶. در حقوق عرفی و آرای دیوان حمله به سربازان و حتی مقامات سیاسی یک کشور توسط کشور دیگر مصداق بارز حمله نظامی به آن کشور است. بنابراین منظور از حمله نظامی فقط تجاوز به خاک کشور مورد حمله نیست .چون منشور از کلمه تجاوز aggression در این ماده استفاده ننموده است و هرگونه حمله نظامی علیه کشور مربوطه موجد حق دفاع مشروع است.

علی الخصوص رئیس جمهور آمریکا اقرار داشت که شخصا دستور این عملیات نظامی را صادر کرده است و از کلمه ی عملیات نظامی استفاده نمود و بااین اقرار صریح جای هیچ تردیدی باقی نگذاشتند.

۷.از نظر رعایت تناسب پاسخ ایران متناسب تر از حمله نظامی آمریکا بود. زیرا حمله ی نظامی آمریکا بصورت تروریستی و غیرقانونی و بدون رعایت قوانین بشردوستانه و حتی جنایت علیه بشریت بود.چون نیروی نظامی درموقعیت خارج از مخاصمه مسلحانه armed conflict situation  از نظر آرای دادگاه نورنبرگ در کشتار ارتش لهستان جنایت علیه بشریت است.چون سپهبد سلیمانی با لباس غیر نظامی و در فرودگاه غیر نظامی و در موقعیت شهروند عادی civil حضور داشته و طبق بند یک ماده ۷ اساسنامه icc  عملیات نظامی آمریکایی علیه هدف غیر نظامی و نقض فاحش حقوق بشردوستانه و جنایت علیه انسانیت crime against humanity بوده است.