تنش های ایران و آمریکا کاهش خواهد یافت؟
در هفته گذشته شاهد بودیم که ایران و آمریکا دست به اقدامات تحریک‌آمیزی زدند. آمریکا ناو هواپیمابر و بمب‌افکن‌های خود را به منطقه فرستاد و به طور ناگهانی تعدادی از پرسنل سفارت خود در بغداد را از این کشور خارج کرد. علاوه بر این، انفجارهای مشکوکی در نفت‌کش‌های صعودی رخ دادند و حوثی‌های یمن با پهباد به تأسیسات نفتی سعودی‌ها حمله کردند. تحرکات اخیر برای بسیاری از ما یادآور روزهای پیش از جنگ عراق است. یک شباهت کلیدی بین دوره قبل از جنگ عراق و شرایط کنونی وجود دارد. واقعیت این است که جامعه آمریکا در مورد وقوع جنگ احساس خطر می‌کند و راه‌های زیادی برای پیش‌بینی آینده وجود ندارد.
جان بولتون، مشاور امنیت ملی ترامپ هفته گذشته اعلام کرد که آمریکا یک ناو هواپیمابر را در واکنش به هشدارها و اقدامات تحریک‌آمیز اخیر ایران به منطقه می‌فرستد. ما هنوز نمی‌دانیم که مقامات آمریکا بر پایه چه اطلاعاتی این تصمیم را گرفته‌اند. مقامات آمریکا همچنین ایران را متهم کرده‌اند که در حمله اخیر به نفت‌کش‌ها در بندر فجیره امارات دست داشته است. رهبران ایران این اتهام را رد می‌کنند. هنوز دلیل خروج پرسنل سفارت آمریکا در بغداد اعلام نشده است. ما نمی‌دانیم که شبه‌نظامی‌های تحت حمایت ایران در عراق تا چه اندازه برای نیروهای آمریکایی خطرناک هستند.
اما تحلیلگران تفسیرهای متفاوتی را نسبت به وقایع روزهای اخیر ارائه می‌کنند. برخی معتقدند که اتفاقات اخیر نشانه‌های شروع جنگی دیگر در خاورمیانه هستند. اما برخی نیز معتقدند که دو طرف صرفاً قدرت‌نمایی می کنند و قصد تشدید تنش‌ها را ندارند. ما نمی‌توانیم با توجه به اطلاعات محدود موجود در مورد رویدادهای بعدی در خاورمیانه نتیجه‌گیری کنیم. در واقع، با توجه به روابط بین ایران و آمریکا در دوره ریاست جمهوری ترامپ می‌توان تصور کرد که تنش‌های کنونی عادی هستند و کاهش پیدا خواهند کرد.
اما مشکل اینجا است که ما اطلاعات کاملی در مورد دلیل تحرکات اخیر دو کشور نداریم. مقامات آمریکا به گزارش‌های دریافتی در مورد خطرات ایران برای نیروهای آمریکایی اشاره می‌کنند. اما آن‌ها توضیحی در مورد این تهدیدها ارائه نکرده‌اند. مقامات ایران نیز در حال تفسیر همین اطلاعات ناقص هستند. در صورتی که رهبران ایران برداشت درستی در مورد اقدامات و برنامه‌های آمریکا نداشته باشند، ممکن است واکنش عجولانه یا افراطی هر کدام از طرفین به افزایش خطر درگیری منجر شد.
اما اطلاعات ناقص و لحن خصمانه مقامات آمریکایی برای برخی تحلیلگران یادآور رویدادهای پیش از جنگ عراق است. گرگ تیلمان، پیش از شروع جنگ عراق به مدت ۲۵ سال برای دولت آمریکا کار کرده بود. او یکی از مقامات رسمی در وزارت خارجه بود و احساس کرد که دولت با ارائه اطلاعات گمراه‌کننده به دنبال توجیه کردن جنگ در خاورمیانه بوده است. او اکنون در انجمن کنترل تسلیحات فعالیت می‌کند و شباهت‌هایی بین گذشته و رویدادهای اخیر می‌بیند. تیلمان در مصاحبه با ما گفت: «مقایسه شرایط کنونی و گذشته برایم نگران‌کننده است. یکی از این شباهت‌ها انتشار اطلاعات گزینش شده و ناقص توسط دولت است. البته باید اشاره کرد که تفاوت‌های مهمی نیز وجود دارد. به نظر من مقامات آمریکا به شیوه مناسبی تهدیدات ایران را برای جامعه توصیف نکرده‌اند. ما هیچ جزئیاتی در مورد این تهدیدات ندیده‌ایم. آیا آن‌ها اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم‌گیری در مورد مسائل مهمی همچون جنگ و صلح را منتشر کرده‌اند؟ آیا تا کنون در کنگره آمریکا شهادت داده‌اند؟ اقدامات اخیر با چه توجیهی انجام شده‌اند؟»
تیلمان در دوره منتهی به جنگ عراق برای جان بولتون کار می‌کرد. او همچون دیگران نگران است که شاید مشاور جنگ‌طلب ترامپ به دنبال سوق دادن آمریکا به سمت درگیری نظامی باشد. البته ما هنوز نمی‌دانیم که بولتون تا چه اندازه در کاخ سفید نفوذ دارد. رئیس‌جمهور در گذشته بارها اعلام کرده بود که به دنبال خارج کردن نیروهای آمریکایی از خاورمیانه است. اما بولتون تلاش می‌کند رژیم مادورو در ونزوئلا را نیز سرنگون کند. مطابق با گزارش‌های منتشر شده، ترامپ از تلاش‌های بولتون برای درگیر کردن آمریکا در ونزوئلا ابراز ناراحتی کرده است. ترامپ هفته گذشته در پاسخ به خبرنگاران در مورد رابطه خود با بولتون گفت: «او توصیه‌های خوبی برای من دارد و رابطه خوبی با هم داریم. بعضی اوقات من افکار خطرناک او را کنترل می‌کنم. به نظرتان حیرت‌آور نیست؟ اما در هر صورت تصمیم‌گیرنده نهایی من هستم».
اما رئیس‌جمهور امروز گزارش منتشر شده در روزنامه نیویورک‌تایمز را تکذیب کرد. مطابق با این گزارش، پنتاگون به دستور بولتون برنامه نظامی را تدارک دیده بود که بر اساس آن حدود ۱۲۰ هزار سرباز آمریکایی به منطقه اعزام می‌شوند. ترامپ در پاسخ به خبرنگاران گفت: «این خبر کاملاً جعلی است. آیا من دست به چنین اقدامی خواهم زد؟ البته، ما هنوز برای این موضوع برنامه‌ریزی نکرده‌ایم. امیدوارم که کار به اینجا نکشد. اما مطمئن باشید که اگر مجبور باشیم حتی تعداد بیشتری از نیروهای خود را به منطقه اعزام می‌کنیم».
از سوی دیگر، تعدادی از مقامات بی نام در مصاحبه با خبرگزاری‌های مختلف در مورد تهدیدات ایران صحبت کرده‌اند. آن‌ها به جابجایی موشک توسط قایق‌های ایرانی، خطرات برای نفت‌کش‌ها و آمادگی نیروهای نیابتی ایران برای حمله به نیروهای آمریکایی اشاره کرده بودند. اوایل هفته، عربستان و امارات اعلام کردند که نفت‌کش‌های آن‌ها مورد حملاتی قرار گرفته‌اند. ظاهراً مقامات آمریکایی ایران را مسئول این حوادث می‌دانند، اما هنوز به طور رسمی آن‌ها را متهم نکرده‌اند. این حوادث نشان‌دهنده واقعی بودن خطرات در این منطقه هستند. اما برخی نیز حوادث اخیر را به عنوان واکنش عادی ایران نسبت به کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ تفسیر می‌کنند.
تحرکات اخیر آمریکا نیز در مقایسه با گذشته خیلی غیر عادی نیستند. جا به جایی ناوهای هواپیمابر در خلیج‌فارس امری عادی است و در واقع قبل از اقدامات ایران برنامه‌ریزی شده بود. یکی از سامانه‌های ضد موشکی پاتریوت نیز هفته گذشته جایگزین چهار سامانه‌ای شد که ماه‌ها قبل از منطقه خارج شده بودند.
ترامپ شاید دارای یک جهان‌بینی قوی نباشد. اما او به طور مکرر در طول مبارزات انتخاباتی تأکید کرده بود که به دنبال خارج کردن آمریکا از مناقشات خاورمیانه است. بسیاری از هوادارانش نیز همین دیدگاه را دارند. به همین خاطر توجیه یک جنگ جدید برای او دشوار خواهد بود. مقامات آمریکا در روزهای اخیر تکرار کرده‌اند که به دنبال یک مناقشه نظامی جدید در منطقه نیستند. اما اتخاذ این لحن خصمانه ضرورتاً باعث بازگشت ایران به میز مذاکره نخواهد بود. رهبران ایران احتمالاً به دنبال این هستند که با تشدید تنش‌ها از موضع قدرت مذاکره کنند.
اما اظهارات ضدونقیض مقامات آمریکایی باعث شده است که انگیزه‌های دولت از اقدامات اخیر را به خوبی درک نکنیم. برای مثال، روز سه‌شنبه ژنرال کریستوفر گیکا، جانشین فرماندهی ائتلاف ضد داعش در منطقه در مصاحبه با خبرنگاران گفته که خطری از سوی نیروهای تحت حمایت ایران در عراق و سوریه احساس نمی‌شود. اما در مقابل بیل اوربان، سخنگوی فرماندهی مرکزی آمریکا در منطقه اعلام کرد که سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا و متحدانش اخیراً خطراتی را از جانب نیروهای نیابتی ایران شناسایی کرده‌اند.
مقامات آمریکا اشاره می‌کنند که اقدامات اخیر ایران با توجه به فشارها و تحریم‌های آمریکا از جمله کاهش صادرات نفت این کشور قابل پیش‌بینی بوده است. البته در هر صورت دو کشور در حال حرکت کردن به سمت مسیری خطرناک هستند و باید روزنه دیپلماتیکی برای کاهش تنش‌ها باز شود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر