مشارکت مشروط؛ اهرم فشار یا راهکاری برای فرار؟

سعید حجاریان اخیرا در یادداشتی اعلام کرده که اصلاح‌طلبی باید موضع خود را در برابر انتخابات به‌صراحت و با جزییات کامل اعلام کند، او در ادامه عقلانی ترین راهبرد در کوتاه مدت را «مشارکت مشروط» دانسته است. حجاریان همچنین تاکید کرده که باید از فرصت انتخابات استفاده کرد ولی چنانچه شروط مطرح شده برآورده نشد،باید عطای انتخابات را به لقایش بخشید.

اما آیا همه اصلاح‌طلبان راهبرد مشارکت مشروط در انتخابات مجلس آینده را درست می‌دانند؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که اظهارات تئوریسین اصلاحات واکنش‌های متعددی را به دنبال داشته، واکنش‌هایی از جنس تایید تا جنس رد. در حالیکه چهره‌های سرشناس جناح اصولگرا اظهارات اخیر حجاریان را از سر انفعال و استراتژی سوخته‌ می‌دانند، هم جناحی های او نه تنها هم چندان اقبالی به این ایده نداشته اند بلکه برخی آن را به زیان اصلاحات می دانند.

البته در این میان بودند کسانی که معتقدند ایده حجاریان برای جلب حضور مردم در انتخابات ضروری است. این گروه تفسیر ایده حجاریان به تحریم انتخابات را نادرست می دانند و بر این نظرند که تحریم انتخابات به هیچ وجه درست و عقلانی نیست بلکه بحث بر سر مشارکت مشروط است.

با همه این تفاسیر نگاه ها به ایده اخیر حجاریان گویای دو گزاره است؛ نخست اینکه تشتتی در اردوگاه اصلاح طلبی است بر همین اساس اصلاح طلبان که دیگر امیدی به صندوق رای ندارند با این راهکار در تلاش هستند شکست احتمالی خود را پوشش دهند، اما دیدگاه دوم بر این نظر است که اصلاح طلبان به دنبال اهرمی برای فشار بر شورای نگهبان هستند، اهرمی که قرار است ایده مشارکت مشروط تامین کننده آن باشد. اینها گمانه هایی است که تایید یا ردشان را باید به روزهای پیش رو تا زمان انتخابات مجلس موکول کرد.

بخشی از نظرات سلایق مختلف سیاسی درباره تئوری «مشارکت مشروط»به شرح زیر است.

نام	جناح سیاسی	نظر
حسین مرعشی	سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی	* حتی اگر شرایط اجتماعی طوری باشد که شکست اصلاح طلبان در شهرهای بزرگ و سیاسی متصور باشد و موج دل‌زدگی از سیاست و دوری از انتخابات در مردم دیده شود، باز هم اصلاح‌طلبان باید در صحنه حضور داشته باشند. * نباید تحت تأثیر فشارهای برخی از نیروهای سیاسی افراطی قرار بگیریم و صحنه را ترک کنیم.
اسماعیل گرامی مقدم	عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی	* تجویز تحریم انتخابات و شرط گذاشتن بر آن، به میزانی کهنه و ورشکسته است که دیگر محل بحث اصلاح‌طلبان نیست. * به وضوح نتیجه این رویکرد را در انتخابات مجلس هفتم و شورای شهر دوم دیدیم. *ایده آقای حجاریان در انزواست و عموم اصلاح‌طلبان ضمن ارائه انتقادهای خود در انتخابات امسال حضور گسترده خواهند داشت.
معصومه ابتکار	فعال سیاسی اصلاح طلب	* اساسا موافق تحریم انتخابات نیستم هیچ‌وقت هم نبودم چراکه مخالف هر گونه تحریم نظام‌ها و ساختارهای مردم سالاری در انتخابات هستم. * طیف اصلاحات همیشه برای خودش اصولی داشته و از اصول خودش عبور نکرده بنابراین اگر اقدامی داشته باشد یا ائتلافی کند با حفظ اصولش است.
محمد عطریانفر	عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی	* نظر آقای حجاریان، در این مقوله و زمان را باید اظهار نظر فردی تلقی کنیم؛ اقدامات اصلاح‌طلبان، اقداماتی کاملاً مشارکت‌جویانه است. *تجربه تاریخی در طول ۴۰ سال نشان می‌دهد که همواره اصلاح‌طلبان در انتخابات مشارکت داشته‌اند و اگر صحبت از حضور مشروط کرده‌اند، راه به جایی نبرده و زیان دیده‌اند.
حسین انصاری راد	مجتهد اصلاح طلب	* باید مهم‌ترین شرط اصلاح‌طلبان تغییر نگاه شورای نگهبان به نامزدهای اصلاح‌طلب باشد؛ به نحوی که این جریان با رد صلاحیت‌های گسترده مواجه نشود. * بهتر آن است که شروط اصلاح‌طلبان محقق شود اما در کنار آن ضرورت دارد که احزاب اصلاح‌طلب با تدوین برنامه‌های مشخص، راهبردی دقیق به مردم ارائه دهند تا حتی اگر نیروهای درجه دو یا سه آنها به مجلس راه یافتند، بدانند که باید چه رویکردی را در پیش بگیرند.
عبدالله ناصری	فعال سیاسی اصلاح طلب	هیچ راهی جز ایده آقای حجاریان نیست. انتخابات مجلس در سال ۹۴ نیز در همین شرایط حداقلی برگزار شد و مجلس در زمینه‌های قانونگذاری، سیاسی و اجتماعی* دستاورد چندانی نداشت. * زمانی می‌توان به حضور در انتخابات برای حمایت از اصلاح‌طلبان امیدوار بود که نامزدهای رأی‌آوری در انتخابات مجلس حضور داشته باشند و در واقع، این مبنای سخن اصلی آقای حجاریان مبنی بر مشارکت مشروط است.
آذر منصوری	قائم مقام حزب اتحاد ملت	* شرایط اصلاح‌طلبان در این انتخابات نسبت به انتخابات گذشته سخت‌تر شده است. کسانی که معتقد هستند تحت هر شرایطی باید در انتخابات شرکت کنیم باید توجیه لازم را برای مشارکت حداکثری مردم داشته باشند. * مشارکت حداکثری در شرایط فعلی یک ضرورت برای نشان انسجام کشور است اما به نظر نمی‌رسد که با ادامه رویه سه انتخابات گذشته ونوع اثرگذاری نهادهای انتخابی در حل مشکلات مردم، قابل تحقق باشد و اصلاح‌طلبان باید برای این موضوع فکر چاره کنند.
قاسم روانبخش	عضو شورای مرکزی جبهه پایداری	اظهارات حجاریان، اظهارات یک جریان است نه یک فرد. می‌خواهند شکست خود را گردن شورای نگهبان بیندازد. * این استراتژی سوخته‌ای است، اصلاح‌طلبان فکر می‌کنند مردم در انتخابات شرکت نخواهند کرد، این در حالی است که در سال ۹۰ هم انتخابات را تحریم اما حضور مردم چند درصد افزایش پیدا کرد.
محمود میرلوحی	فعال سیاسی اصلاح‌طلب	* با توجه به چالش‌هایی که جریان اصلاحات با آن مواجه است حضور غیرمشروط در انتخابات را نمی‌توان چندان متصور بود. اکنون کف انتظار مردم از اصلاح‌طلبان حضور مشروط در انتخابات است. * ما نمی‌توانیم دیگر از مردم بخواهیم در انتخابات شرکت کنند، اما به آنان بگوییم برای برآورده کردن وعده‌هایمان باید ببینیم بعد از انتخابات چه می‌شود. * رئیس دولت اصلاحات معتقد به حضور مشروط در انتخابات هستند.
ابراهیم اصغرزاده	فعال سیاسی اصلاح طلب	* مشارکت مشروط نمی‌تواند استراتژی اصلاح‌طلبان باشد. اشکال مشارکت مشروط این است که تاکتیک است و استراتژی نیست. اگر فرض را بر این بگیریم که بنای اصلاح‌طلبان مشارکت مشروط باشد، مخاطب این شرط هم شورای نگهبان نخواهد بود، بلکه مردم و بدنه اجتماعی هستند که به آنها رأی داده‌اند. * اصلاح‌طلبان باید در عمل تحول‌طلب شوند، نه اینکه شعار تحول‌طلبی سربدهند و در مجلس، شورا و دولت مثل اصولگرایان رفتار کنند.
جواد امام	دبیرکل حزب ایثارگران اصلاح‌طلب	* اصلاح‌طلبان هنوز به مباحث انتخابات ورود نکرده‌اند که بخواهند تصمیم بگیرند اگر توقعاتشان برآورده نشد آن را تحریم کنند؛ چنین صحبتی درست نیست.
محمدتقی فاضل میبدی	فعال سیاسی اصلاح طلب	سخن‌گفتن از تحریم انتخابات به‌ضرر ملت ایران* است زیرا فضای ناامیدکننده‌ای را ایجاد می‌کند. *تنها راه موفقیت اصلاح‌طلبان صندوق‌های رأی است. وقتی به چندسال اخیر نیز نگاه می‌کنیم، درمی‌یابیم که اصلاح‌طلبان در پی حمایت خود از آقای روحانی ضرر نکردند.
حمیدرضا ترقی	عضو حزب موتلفه اسلامی	* شرط گذاشتن از سوی جریانی که مدتهاست منفور مردم شده بسیار خنده دار است. اظهارنظر حجاریان بیش از هر چیز برای در امان ماندن از شکست قطعی است که اصلاح طلبان در انتخابات* آتی متحمل خواهند شد.
محمد مهدی اسلامی	عضو حزب موتلفه اسلامی	* مرثیه سرایی زودهنگام تندروهای اصلاح‌طلب نوعی اعتراف آنان در شکست انتخابات مجلس آتی است. * حجاریان قائل به توسل به «نافرمانی مدنی» برای عبور از روحانی است.
عبدالمجید اشکوری راد	استاد و مدرس فلسفه سیاست	* آقای حجاریان برای بقای تئوری اصلاح‌طلبی در سپهر سیاسی کشور، می‌کوشد تا با اعمال رفتارهای رادیکال و سوار شدن بر موج اعتراضات اجتماعی، افکار عمومی را از ایرادات اساسی تئوری لیبرال دموکراسی گمراه کند. * حجاریان یکی از ملزومات دستیابی به دموکراسی مشروطه را حضور مشروط در انتخابات اعلام کرده و معتقد است برای تحقق اصلاحات ساختاری در نهادهای حاکمیتی، باید اصول دموکراسی مشروطه در کشور به دقت پیاده شود.