این روزها شاید کمتر کسی یافت شود که نام «برنده باش» را نشنیده باشد همان جا که مثلا به اسم ترویج مطالعه و کتابخوانی، «حُکمرانی و جولان اسپانسرها در تلویزیون» به رخ کشیده می شود.

عنوان «برنده باش» همان مغالطه ای است که حاضران در آن، هم ساعت ها از وقت خویش را صرف می کنند و هم از جیب هزینه می پردازند تا شاید همای سعادت بر شانه شان بنشیند و بتوانند از این «بخت آزمایی قمارگونه» سربلند بیرون آیند.

این جا همان جایی است که علاقمندان باید ساعت‌های متمادی از شبانه روز یک هفته خویش را پای «اپلیکیشن حاوی اندک سوال های رایگان و سوال های پولکی بیشمار» بگذرانند تا شاید جزو هشت نفری باشند که به حضور در برابر دوربین دعوت می شوند که البته اگر چنین نشد همه چیز دوباره و از صفر شروع می شود یعنی همان بخت برگشتگانی که چند میلیون تومان ناقابل در یک هفته هزینه کرده‌اند تا شاید به چند ۱۰ میلیون تومان چنگ بزنند؛ باز هم همه چیزشان صفر می شود تا «شبانه روز از نو، سُلفیدن از نو»، مفهومی دوباره بیابد.

اکنون بحث بر سر این نیست که چرا در این شوی نازل تلویزیونی، پاسخ های یک سوال غلط است یا چرا برای صدرنشین شدن این برنامه در نظرسنجی ها، در آراء مخاطبان بی خبر از همه جا دست برده می شود یا چرا جایزه نهایی‌اش از ۲۰۰ میلیون به ۱۰۰ میلیون تومان وجه رایج مملکت کاهش می‌یابد بلکه همه چیز به این بر می‌گردد که خود اصل تولید چنین برنامه‌هایی، همه‌اش حاشیه است و عیب و ایراد.

اکنون بیش از ۱۴ سال است که از تذکر جدی رهبر معظم انقلاب درباره جوایز مسابقات تلویزیونی گذشته؛ آن جا معظم له در ۱۱ آذر ماه سال ۱۳۸۳ به صراحت فرمودند:

«شخصی تماس می‌گیرد و به ‌خاطر هیچی، به او جایزه می دهند.

یک روز من دیدم در یک برنامه‌ تلویزیونی پنج میلیون تومان به یک نفر جایزه دادند؛ برای این‌ که به چند سؤال جواب داد!

این سرگرمىِ خیلی جالبی نیست. پنج میلیون تومان، تقریباً حقوق دو سه سال یک کارمند متوسط است (سخنان مربوط به سال ۱۳۸۳ است).

ممکن است بگویند این ‌کار ترویج علم است. ترویج علم را از یک راهِ بهتر بکنید؛ این راه ضرر دارد. عده‌ ای که این گونه مسابقات را نگاه می کنند، بی منطقی به ذهنشان می آید. این کار منطقی ندارد که مثلاً بنده بدانم انجیل عربی است یا یونانی است یا لاتینی است بعد بگویند حالا که شما دانستید، این پانصد هزار تومان یا فلان مبلغ مال شما! این کار معنی ندارد.

بنابراین، مقوله‌ سرگرمی و تفریح، لزومش یک مسئله است؛ با برنامه‌ریزی بودن آن یک مسئله است؛ بامحتوا بودنش یک مسئله است؛ پرهیز از جهات منفی هم در آن یک مسئله است ... »

و اما درباره شیوه اجرایی «برنده باش» بر آن شدیم تا نظرات و آراء مراجع معظم تقلید را نیز جویا شویم.

در این باره پرسش این بود که با توجه به ساز و کار «برنده باش» و این که هزاران نفر شرکت کننده باید حداقل چند میلیون تومان برای خرید سؤال و پاسخ به آن ها هزینه کنند تا شاید بتواند جزو هشت نفری قرار گیرند که در هر هفته به مسابقه تلویزیونی دعوت می‌شوند و بتوانند شانس کسب جایزه ۱۰۰ میلیونی داشته باشد؛ حُکم این مسئله از نظر شرعی چیست؟ به بیان دیگر آیا این که ده‌ها هزار نفر هر یک مبلغی از جیب پرداخت می‌کنند تا یک یا چند نفر بتوانند جایزه‌ای کلان به دست آورند صحیح است؟

در این باره پاسخگوی سؤالات شرعی دفتر حضرت آیت الله خامنه‌ای در قم به خبرنگار فارس گفت:آقا فرموده‌اند اگر شبیه بخت آزمایی باشد بنا بر احتیاط جایز نیست.

همچنین بخش استفتاءات دفتر آیت الله مکارم شیرازی، از دیگر مراجع عظام تقلید نیز در پاسخ به این پرسش نوشت:

«در این گونه موارد باید مطابق قوانین و مقررات مربوطه عمل شود و در صورتی که جوایز از آن پول‌ها داده می‌شود و یا لااقل پول‌ها پشتوانه‌ای برای آن جوایز است، شبیه بخت آزمایی می‌باشد و اشکال دارد».

در عین حال دفتر آیت الله نوری همدانی هم با عبارت «اشکال دارد» به این پرسش شرعی و استفتاء پاسخ داد.

 

و اما یکی از اعضای دفتر آیت الله وحیدخراسانی در قم نیز در پاسخ به این پرسش چنین عنوان کرد:

اگر مسابقه ای به این صورت باشد که از شرکت کنندگان در آن پولی دریافت شود تا از همان پول به برنده یا برندگان جایزه داده شود این امر جایز نیست؛ مگر آن که برگزارکننده مسابقه از این پول ها، امکاناتی هم در اختیار شرکت کنندگان قرار دهد مثلا در یک مسابقه ورزشی، بخشی از پول جمع شده نیز برای توزیع توپ و وسائل ورزشی و مانند آن در بین شرکت کنندگان هزینه شود.

به هر حال در فرض مطرح شده باید بیان داشت که این شیوه یعنی هزینه کردن بسیاری از افراد و سپس اعطای جایزه به تعدادی محدود از همین پول، بسیار نزدیک به قُمار است و اشکال دارد.

در این باره دفتر آیت الله شبیری زنجانی این گونه جایزه دادن ها را دارای اشکال دانست و دفتر آیت الله صافی گلپایگانی نیز تصریح کرد: اگر مسابقه به گونه ای باشد که برگزارکننده از جیب خودش پولی برای جایزه در نظر بگیرد اشکال ندارد؛ اما این که جوایز مسابقه از همه یا بخشی از پول شرکت کنندگان در مسابقه تأمین شود اشکال دارد.

این گونه است که دفاتر مراجع معظم تقلید، این شیوه اعطای جایزه به برندگان را از کل یا بخشی از پول جمع شده شرکت کنندگان دارای اشکال دانستند و حتی برخی نیز آن را به قمار یا امری نزدیک به قمار تشبیه کردند.

و البته انتقاد از این گونه برنامه سازی ها، بارها و بارها تکرار و به ترکستان رفتن این ره، نهیب زده شده؛ اما متأسفانه آن چه به جایی نرسد فریاد است.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.