فیلمی بلاتکلیف و مبهم از زندگی مصباح یزدی

شرق نوشت:فیلم «آن زمستان» صد روز مانده به انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان سال ۹۴ آغاز و یک ماه بعد از انتخابات هم تمام می‌شود. این فواصل زمانی قبل و بعد از انتخابات و تیترهای روزنامه‌ها جابه‌جای فیلم یادآوری می‌شود.

فیلمی درباره آیت‌الله مصباح‌یزدی، رئیس مؤسسه امام خمینی که نخستین بار دیروز در پردیس سینمایی چارسو اکران شد؛ درحالی‌که جمعی از هواداران و شاگردان آیت‌الله مصباح یزدی هم به تماشایش آمده بودند. این را می‌شد از جمع کثیر روحانیون ملبس در سالن اکران فیلم فهمید. فیلم ساخته مؤسسه رسانه‌ای اوج است.

«آن زمستان» در واقع قرار بوده فیلمی درباره انتخابات مجلس خبرگان با محوریت آیت‌الله مصباح‌یزدی و روند منتهی به انتخاب‌نشدن او باشد که در خلال آن برشی از زندگی رئیس مؤسسه امام خمینی هم روایت شود اما ناکام می‌ماند. در واقع مستند نه توانسته ماجرای آن انتخابات و حواشی‌اش را کامل و روشن روایت کند و نه عمیقا وارد ساخت یک پرتره از آیت‌الله مصباح‌یزدی شود؛ فیلمی که تکلیفش با خودش روشن نیست.

فیلم با تصاویری از اتاق جراحی بیمارستان بقیه‌الله شروع می‌شود؛ درحالی‌که رئیس مؤسسه امام خمینی زیر تیغ عمل جراحی چشم است. آیت‌الله مصباح با چشمی پانسمان‌شده به بخش منتقل می‌شود و درحالی‌که با گوشی موبایل صحبت می‌کند، دوربین روی چهره او متمرکز می‌شود. موضوع گفت‌وگو درباره انتخابات است. مخاطب هم مشخص است؛ یکی از اصولگرایان درگیر تهیه فهرست.

نمای بعدی منزل است. درحالی‌که آیت‌الله مصباح‌یزدی در ابتدا درحال بررسی یک جعبه پر از شیشه تصور می‌شود که انگار شیشه داروست اما آن‌طور که خودش توضیح می‌دهد، شیشه عطر است؛ «پدرم مدتی بافندگی و عطرفروشی می‌کرد. همیشه عطر زیاد دوست داشت. من هم گاهی این عطرهای قدیمی را قاطی می‌کنم تا معتدل شود. گاهی خوب می‌شود گاهی هم نه».

بخشی از فیلم به فضای داخل مؤسسه پژوهشی امام خمینی و دیدارهای آیت‌الله مصباح‌یزدی با چهره‌های خارجی اختصاص دارد. از قاسم سلیمانی تا یک فیلسوف غربی مسلمان شده که با آیت‌الله مباحثه فلسفی در باب اختیار و حقوق بشر دارد تا دیدار با جمعی از کاردینال‌های سیاهپوست واتیکان. یکی از کاردینال‌ها از او درخواست می‌کند که از واتیکان بازدید کند و مصباح در پاسخ می‌گوید که 20 سال پیش یک‌بار به واتیکان رفته و با ژان پل دوم هم ملاقات کرده است اما الان دیگر سنش اقتضا نمی‌کند.

بخشی از شخصیت آیت‌الله مصباح که در فیلم زیاد بر آن تأکید می‌شود، کلام طنزپرداز اوست؛ اگرچه نمی‌دانیم که این ویژگی عمومی شخصیتی اوست یا انتخاب‌های برجسته و گزینش‌شده کارگردان. مثلا در انتهای فیلم، بعد از پایان انتخابات که مشخص شده آیت‌الله مصباح از ورود به مجلس خبرگان بازمانده است، جمعی از اصولگرایان به دیدارش می‌روند. یکی از آنها از او درخواست گرفتن عکس مشترک می‌کند. مصباح‌یزدی در پاسخ می‌گوید: «در خانه‌ات حوض داری؟» روحانی با تعجب سؤال می‌کند چطور؟ مصباح‌یزدی پاسخ می‌دهد: «در قدیم عکس را برای دو جا می‌گرفتند؛ یک جا سر حوض که بچه را بترسانند و یک جا لب قندون».

در بخشی از فیلم، آقاتهرانی که زمانی نماینده آیت‌الله مصباح یزدی در نیویورک بود، به دیدار او می‌آید تا درباره انتخابات صحبت کنند. آقاتهرانی می‌گوید: «جلسات خوبی بود جز جلسات اخیر که به سهم‌خواهی کشیده شد... یعنی غش می‌کنند به سمتی که نباید... لیست جوری است که رأی نمی‌آورد. کف خیابان به آن رأی نمی‌دهند. البته همینش هم فکر نمی‌کردیم بشود». پاسخ آیت‌الله مصباح به آقاتهرانی این است که برود حرم و دو رکعت نماز بخواند.

با این حال، در فیلم آقاتهرانی توضیح بیشتری درباره اینکه کدام جریان دنبال سهم‌خواهی است، نمی‌دهد. شاید هم توضیح داده و در تدوین نهایی حذف شده است. آقاتهرانی در حالی در این فیلم از سهم‌خواهی گلایه‌مند است که ازقضا در همان زمان انتخابات یکی از جریان‌هایی که متهم به سهم‌خواهی بود، خود همین جریان جبهه پایداری بود. حدادعادل رسما در یکی از نشست‌های خبری گفته بود که اگر سهم ندهیم ائتلاف را به‌هم می‌زنند.

در جایی از فیلم، جبهه پایداری با آیت‌الله مصباح‌یزدی دیدار دارد. آقا تهرانی می‌گوید که کار انتخابات سخت شده است. کوچک‌زاده هم سؤال می‌کند که وقتی دست ما به خدا نمی‌رسد برای اینکه بدانیم کارمان خدایی است آیا می‌توانیم کاری کنیم که آقا را راضی کنیم؟ مصباح‌یزدی بعد از کمی مکث می‌گوید: «از کجا می‌خواهید بفهمید که آقا راضی هستند؟ ایشان نه می‌توانند همه‌چیز را بگویند و نه گاهی مصلحت است که همه‌چیز را بگویند. این‌طور نباشد که استنباط خود را که گاهی با نفس همراه است، به ایشان نسبت دهید...».

در جایی دیگر از فیلم، سردبیر هفته‌نامه «پرتو سخن» متعلق به مؤسسه امام خمینی، به دیدار مصباح می‌رود. شش روز به انتخابات مانده، آقای سردبیر درباره مضرات نظام ریاستی در مقابل فواید نظام پارلمانی با آیت‌الله مصباح صحبت می‌کند. می‌گوید که گاهی دیده شده فردی به پشتوانه رأی مردم می‌آید و می‌گوید که نعوذبالله مهم نیست اگر به حرف رهبری هم توجه نکردم. مصباح در پاسخ می‌گوید: «اینکه درست نیست... این سنت خداست که می‌خواهد ما را امتحان کند. پارلمانی هم باشد جور دیگری امتحان می‌کند». مصباح می‌گوید اتفاقا در شکل پارلمانی راحت‌تر می‌شود افراد و احزاب را خرید.