گروهی معتقدند که با وضع کنونی بحران آب در ایران تراریخته شاید یکی چاره‌های نجات کشاورزی باشد، گروهی دیگر هم می‌گویند اینگونه مواد برای سلامتی انسان ضرر دارد.

گروه اول عیسی کلانتری و همکاران او در سازمان محیطزیست هستند، آنها بارها در مصاحبه‌هایشان توضیح داده‌اند که تراریخته هیچ آسیبی برای سلامت انسان ندارد، در بسیاری از مناطق جهان از آن استفاده می‌شود و از سویی با توجه به وضعیت منابع آبی ایران می‌تواند یکی از راه‌های مقابله با بحران آبی کشور باشد.

در همین رابطه کلانتری چندی پیش گفته بود: در ۱۶میلیون هکتار از اراضی دنیا محصولات تراریخته تولید می‌شود. حدود هفت سال پیش تحقیقات جامعی توسط ۷۰ دانشگاه دنیا با اختصاص ۵۰۰میلیون دلار بودجه انجام شد تا در مورد آسیب‌های احتمالی محصولات تراریخته روی انسان تحقیق کنند. در این تحقیقات گسترده هیچ نتیجه‌ای دال بر اینکه محصولات دستکاری شده ژنتیکی به سلامت انسان ضرر می‌رساند، کشف نشد.

گروه دوم برخی از کارشناسان و مخالفان سازمان محیط‌زیست هستند، که توجیه اصلی آنها برای عدم استفاده از تراریخته‌ها آسیب این مواد به سلامت افراد است. برای مثال علی کرمی فوق تخصص مهندسی ژنتیک در این باره توضیح داد: گزارش‌های مستند(گزارش مستند نیویورک تایمز) نشان داده که این اهداف محقق نشده است و پس از مقایسه ۲۰ سال کشت تراریخته، آسیب هایی متوجه سلامت انسان‌ها و حتی محیط‌زیست می‌شود.

اما به نظر می‌رسد در طی سالیان گذشته تحقیقات بسیار زیادی در دنیا انجام شده که شاید پاسخی به این بحث‌ها باشد.

تراریخته چه مزایایی دارد؟

تحقیقی که در اوت سال  ۲۰۱۳ در مجله ساینس منتشر شد، از بیش از ۱۲ ویژگی مثبت تراریخته نام برد، برای مثال استفاده از برنج تراریخته می‌تواند نیاز ویتامین  افراد زیادی را برطرف کند.

محسن مسگران، استاد دانشکده علوم گیاهی دانشگاه کالیفرنیا در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: برای گیاهان تراریخته می‌توان مزایا بسیار مختلفی برشمرد ازجمله اینکه گیاهان تراریخته مقاوم به حشرات آفت به‌طور چشمگیری میزان مصرف حشره‌کش‌ها را کاهش داده‌اند و ازاین‌رو هم به‌سلامت محیط‌زیست کمک کرده‌اند و هم از هزینه تولید کاسته‌اند.

او افزود: گیاهان تراریخته مقاوم به علف‌کش با رفع نیاز به شخم برای کنترل علف‌های هرز به گسترش روش‌های بدون شخم یا شخم کمک زیادی کرده‌اند و از این طریق موجب بهبود حفاظت خاک و کاهش فرسایش خاک شده‌اند. در کشت برنج گیاهان تراریخته نیاز به غرقاب برای کنترل علف‌های هرز را مرتفع ساخته‌اند و از این طریق از مصرف آب کاسته‌اند.

از سویی در برخی مواقع تراریخته می‌تواند به کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی هم کمک کند، برای مثال چندی پیش محققان آزمایشگاه ملی اوک ریج آمریکا مجموعه‌ای از ژن های مقاومت به خشکی در برخی گیاهان را شناسایی کردند. این ژن ها گیاهان مقاوم به خشکی را قادر به زنده ماندن در شرایط نیمه خشک می کنند. 

در واقع استفاده از اینگونه مواد تراریخته می‌تواند باعث شود تا برای آبیاری برخی از محصولات از آب شور استفاده شود. برای مثال استفاده از اینگونه مواد تراریخته در کلمبیا بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵ باعث شده در این کشور در مصرف ۲۰۸.۶ میلیون لیتر آب صرفه‌جویی شود.

چه ضررهایی دارد؟

از سویی در تحقیق مجله ساینس از برخی آسیب‌‌ها و نگرانی‌هایی که درباره تراریخته وجود دارد هم نوشته شده است. به طور کلی این نگرانی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: آسیب‌های تراریخته به محیط‌زیست و آسیب‌های تراریخته به انسان.

در مورد پیامدهای زیست‌محیطی تراریخته برخی مسائل به شکل علمی اثبات شده‌اند، برای مثال ماده‌ای ایجاد شده در تراریخته ذرت می‌تواند منجر به کشته شدن گروهی از پروانه‎‌‌ها شوند. اما هنوز تحقیق علمی به طور دقیق تاثیر تراریخته را روی سلامت انسان نشان نداده.

مسگران در این رابطه توضیح داد: استفاده از گیاهان تراریخته مقاوم به علف‌کش‌هایی مانند گلایفوسیت میزان مصرف این علف‌کش‌ها را به‌شدت افزایش داده است و این منجر بروز مقاومت به علفکش‌ها در بسیاری از علف‌های هرز شده است، موضوعی که اکنون به یکی از چالش‌های بزرگ کشاورزی نوین تبدیل ‌شده است. همچنین، فرار ژنی یعنی انتقال ناخواسته ژن از گیاه تراریخته به گیاهان خویشاوند یکی از بزرگترین مخاطرات زیست‌محیطی استفاده از گیاهان تراریخته است و تقریباً برای هر گیاه تراریخته مثال فرار ژنی متناظر با آن وجود دارد.

این استاد دانشگاه کالیفرنیا ادامه داد:عده‌ای ممکن است نگران سلامت انسان درنتیجه مصرف گیاهان تراریخته باشند ولی من شخصاً از این نظر نگرانی ندارم چراکه مطالعات فراوانی نشان داده است که مصرف گیاهان تراریخته برای انسان بی‌خطر است. به طور تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که گیاهان تراریخته بعضاً می‌تواند مشکلات بغرنجی را به همراه آورند که برای پیشگیری از آن‌ها ملزومات خاص ازجمله وضع قوانین جدید ضروری ست و ما نباید این تجربه‌ها را نادیده بگیریم. 

بالاخره از تراریخته‌ها استفاده کنیم یا نه؟

در پایان تحقیق مجله ساینس در پاسخ به این سوال آمده است:‌ «مزایا و معایب محصولات تراریخته باید کنار هم دیده شوند تا محصولی زیست‌محیطی وغیرخطرناک تولید شوند. از سویی باید تحقیقات بیشتری هم در این رابطه انجام شوند تا گیاهان امن‌تر تشخیص داده‌‍ شوند و تصمیم‌گیری انجام شود. البته بسیاری بر این موضوع توافق نظر دارند اینکه تراریخته می‌تواند برای جمعیت جهان غذایی ارزان تولید کند، آن را به اختراعی خوب تبدیل می‌کند.»

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.