اگر چه ترکیه در مذاکرات آستانه، در کنار ایران و روسیه قرار گرفته و در طرح ایجاد نقاط کاهش تنش تا حد زیادی اثرگذار بود؛ با این حال، ترکیه همچنان معتقد به ضرورت تغییر نظام سیاسی سوریه، کنار گذاشتن بشار اسد و حمایت از مخالفان است. علاوه بر این، آنکارا با حمله به عفرین نشان داد در مورد تحولات کُردی شمال سوریه، با آمریکا اختلاف‌نظر عمیقی دارد و از این جهت مسیر سیاسی ترکیه در سوریه، الزاماً شباهتی به تصمیم‌ها و اقدام‌های دیگران ندارد. برای تحلیل و واکاوی بیشتر این موضوع، به گفت‌وگو با «محمدعلی دستمالی» کارشناس مسائل ترکیه و کردها پرداختیم که مشروح آن از نظر می‌گذرد.

ایلنا: وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرده که ترکیه باید هر چه زودتر عفرین را ترک کند و این شهر را به دولت سوریه تحویل دهد. از نظر شما، ترکیه تا چه اندازه حاضر به انجام چنین اقدامی است؟

محمدعلی دستمالی: بسیار بعید است که ترکیه به آسانی و بدون امتیاز و دستاورد، شهر کردنشین عفرین را ترک کند. بیش از ۵۰ نظامی ارتش ترکیه و بیشتر از ۲۰۰ عضو ارتش آزاد برای اشغال این شهر کشته شدند و منطقی نیست که اردوغان با یک درخواست مسکو، به سادگی از عفرین خارج شود. رئیس جمهوری ترکیه روز گذشته در سخنرانی حزبی خود در مجلس، اعلام کرد که «ما بهتر می‌دانیم عفرین را به چه کسی تحویل دهیم». پس از آن هم «نورالدین جانیکلی» وزیر دفاع این کشور اعلام کرد که ترکیه پس از پایان بحران سوریه و پایان تهدیدهای تروریستی علیه آنکارا، کنترل عفرین را به حکومت منتخب تحویل می دهد. معنی این سخن این است که اولاً آنکارا هنوز هم امیدوار است بشار اسد از قدرت کنار گذاشته شود و حتی اگر چنین اتفاقی نیافتد، بر آن است تا کنترل این شهر را به گروهی منتخب از ارتش آزاد سوریه بسپارد که قطعاً این اقدام چالش‌های تازه‌ای بین دمشق، آنکارا و مسکو به وجود می‌آورد و قاعدتاً ایران نیز به چنین موضوعی معترض خواهد بود. اما در هر حال، دروازه‌های گفت‌وگو و چانه‌زنی برای طرفین باز است.

ایلنا: آمریکا چه نگاهی به این موضوع دارد؟

محمد علی دستمالی: آمریکا بیشتر به شرق فرات اهمیت می‌دهد و توجهی به عفرین ندارد و گویی بر اساس یک توافق نانوشته این مساله را رها کرده تا ترکیه و روسیه در مورد آن تصمیم بگیرند تا نوعی موازنه بین دو قدرت بزرگ جهانی در سوریه ایجاد شود. آمریکا در دو منطقه کردنشین جزیره به مرکزیت قامشلی و کوبانی، دغدغه‌های دیگری دارد و تصور نمی‌کنم به غرب فرات و عفرین اهمیت دهد.

ایلنا: حتی اگر ترکیه وارد منبج شود، باز هم آمریکا اقدامی نخواهد کرد؟

محمد علی دستمالی: مساله منبج بسیار متفاوت است و به نظر نمی‌رسد که ترکیه اراده و عزم قاطعانه‌ای برای ورود به منبج داشته باشد. منبج برای آمریکا مهم است و در آنجا از نیروهای کُرد و عرب حمایت می‌کند و چنین امتیازی به اردوغان داده نخواهد شد. مقامات ترکیه منتظر آن هستند که تیم «مایک پمپئو» وزیر خارجه فعلی آمریکا در واشنگتن و منطقه به طور کامل ثبات و استقرار پیدا کند تا در این مورد مذاکرات خود را آغاز کنند. از سوی دیگر می‌دانید که فرانسه نیز انگیزه‌هایی برای حضور در سوریه و حمایت از کردها دارد و احتمال آن وجود دارد که این مساله به چالش‌های جدیدی بین آنکارا و پاریس منجر شود.

ایلنا: اگر آمریکا از سوریه خارج شود، وضعیت به نفع ترکیه خواهد بود؟

محمد علی دستمالی: این مساله همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و چنین به نظر می‌رسد که در تیم ترامپ، اجماع نظری برای خروج از سوریه وجود ندارد. اما با این حال، اگر روزی چنین اتفاقی بیافتد، دست ترکیه برای مانور در شمال سوریه بازتر خواهد بود و احتمال توافق‌های بیشتر بین ترکیه و روسیه وجود خواهد داشت.

ایلنا: آیا ادامه این سناریو می‌تواند منجر به آن شود که ترکیه در قضیه سنجارِ عراق هم ورود پیدا کند؟

محمد علی دستمالی: بسیار بعید می‌دانم. به این دلیل که اولاً پ.ک.ک تقریباً نیروهای رسمی خود را به طور کامل از شنگال خارج کرده و دوم اینکه عراق نیز تمایل به این اقدام ندارد. سوم اینکه ترکیه توان آن را ندارد که همزمان در چند جبهه بجنگد و قربانی دهد. بازگشت جنازه‌ها به ترکیه، در معادلات انتخاباتی به ضرر اردوغان خواهد بود.

ایلنا: آیا در مورد عفرین هم چنین وضعیتی روی داد؟ مردم ترکیه به اقدام ارتش این کشور در عفرین چه نگاهی دارند؟

محمد علی دستمالی: در عفرین، تیم اردوغان با یک استراتژی رسانه‌ای و تبلیغاتی و بگیر و ببندهای بسیار، کاری کردند که حمله به عفرین در قامت یک حماسه ملی ضد ترور جلوه پیدا کند و مردم از آن حمایت کنند. اما در صورت ورود به سنجار یا به قول کردها شنگال، احتمال بالا رفتن تلفات وجود دارد و این عملیات سود چندانی برای ترکیه ندارد.

ایلنا: فرجام عفرین چگونه خواهد بود؟ آیا ممکن است بین کردهای سوریه و دولت ترکیه، مذاکراتی صورت بگیرد؟

محمد علی دستمالی: احتمال آنکه عفرین باز هم به دست کردهای وابسته به پ.ک.ک بیافتد، بسیار پایین است. در شمال سوریه روابط ترکیه و کردها، ارتباط مستقیمی به سرنوشت پ.ک.ک دارد. پ.ک.ک در جنگ با ترکیه زمین‌گیر شده و در شرایطی نیست که برای ترکیه تعیین تکلیف کند و کارتی برای ورود به مذاکره در دست داشته باشد. تصور می‌کنم اردوغان در آینده به دنبال آن خواهد بود تا با حمایت از دو گروه، یعنی اعراب مخالف اسد و کردهای موافق بارزانی، بر تحولات کُردی شمال سوریه اثر بگذارد. فعلاً بین کردهای هوادار پ.ک.ک و ترکیه، نوعی از خصومت و کینه به وجود آمده اما بعید نیست در آینده و پس از فرو نشستن آتش جنگ و درگیری، انگیزه‌های اقتصادی ترکیه و کشف یک بازار بزرگ در سوریه و به ویژه در مناطق کردنشین شمال این کشور، اثرات تازه‌ای بر روابط کردها و آنکارا بگذارد.

 

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.