اجلاس سالیانه "کلوپ والدای" با عنوان "روسیه در خاورمیانه: بازی در تمام میدان ها " در تاریخ ۱۹ و ۲۰ فوریه ۲۰۱۸ در مسکو برگزار شد. دکتر کیهان برزگر استاد روابط بین الملل در این اجلاس سخنرانی کرد.

محور سخنرانی دکتر برزگر بر سه نکته استوار بود: نخست، متدلوژی نگاه به نقش منطقه ای ایران است که باید تغییر کند. در اینجا وی اشاره کرد که بحث جاری در غرب و بعضی از کشورهای عربی منطقه این است که ایران منبع بی ثباتی در منطقه است و باید از فرصت روی کار آمدن ترامپ در آمریکا برای مهار قدرت ایران استفاده کرد و از این طریق تمام مشکلات منطقه حل می شود. بر این نوع نگاه در پنل تخصصی دوم دیروز کنفراس تاکید شد. اما مشکل منطقه ایران نیست، چون ایران با داعش و سایر گروه های تروریستی می جنگند و حداقل از زاویه نگاه خود خواهان برقراری ثبات در منطقه است. مشکل اصلی نوع نگاه به نقش منطقه ای ایران است که از ظرفیت استفاده از نقش ایران از سوی طرف مقابل می کاهد. واقعیت این است که که ایران به هرحال در منطقه می ماند و نقش خود را ایفا می کند. اما چگونگی ایفای این نقش حائز اهمیت است که در تفکر طرف مقابل باید تغییر کند. از این لحاظ، همکاری روسیه با ایران بر یک منطق ساده استوار است و آن فهم دقیق روسیه از مشروعیت نقش، توانائی های منطقه ای و نگرانی های امنیتی ایران و تلاش برای تعامل و گفتگو با این کشور است. روسیه می داند که ایران یک بازیگر خاص است که رقبا با آن موضع دارند و اینکه ضرورت دارد تا کانال گفتگو با ایران، بر اساس این نگاه روسی که باید با همه تعامل داشت، باید باز بماند. همچنین روسیه به خوبی می داند که ایران توانائی بسیج نیروهای محلی در میدان نبرد را دارد. پس روسیه نمی تواند و نمی خواهد نقش ایران را نادیده بگیرد. وگرنه روسیه و ایران الزاما متحد استراتژیک در بحران سوریه نیستند. البته دو کشور فهم مشترک استراتژیک از ضرورت گسترش روابط در منطقه خاورمیانه دارند که به نفع دو کشور در عرصه منطقه ای و بین المللی است.

 

دوم، منطق استراتژیک حضور منطقه ای ایران است. دکتر برزگر در اینجا اشاره کرد که فراموش نکنیم که تحولات منطقه ای برای ایران هم نگرانی ها و پویای های جدیدی به همراه داشته و این کشور مثل بقیه کشورها به این تهدیدات بطور طبیعی واکنش نشان می دهد. بر این مبنا، منطق استراتژیک ایران در شرایط کنونی دفع تهدیدات متعارف و غیرمتعارف بطور همزمان است. تهدیدات متعارف بطور سنتی به تهدید آمریکا و اسرائیل و بحث بازدارندگی مربوط می شود. تهدیدات غیرمتعارف هم مربوط به تروریسم داعش و رشد افراط گرایی جدید است که تهدیدی مستقیم برای ثبات ایران است و اکنون در سیاست داخلی و افکار عمومی کشور بسیار جدی گرفته می شود. اهمیت موضوع وقتی بیشتر و پیچیده تر می شود که دریابیم از نگاه سیاستمداران ایران اکنون ارتباطی بین این دو تهدید متعارف و غیرمتعارف وجود دارد و دست های پنهانی در پیدایش و تقویت گروههای تروریستی به بهای امنیت و منافع ایران نقش دارند. بر این مبنا، ایران یک استراتژی "مهارچندجانبه" با تمرکز بر سیاست "دفاع پیشگیرانه" برای دفع این تهدیدات بکار گرفته است. به عبارت دیگر، حس تهدید از منطقه در نگاه استراتژیک ایران بسیار قوی است و از نگاه ایران تهدیدات همیشه از منطقه می آیند. جنگ صدام علیه ایران، حضور پایگاههای متعدد نظامی آمریکا در اطراف ایران، تهدید نظامی اسرائیل، تهدید داعش و غیره همه از منطقه است. بنابراین این بحث که مسائل عربی ربطی به ایران ندارد و دیروز هم توسط یکی از سخنرانان مطرح شد به نوعی مردود است. چون مسائل منطقه بهم متصل هستند. استراتژی مهار چند جانبه ایران دو اصل دارد: نخست، تکیه بر منابع مستقل ملی و بهره برداری از موقعیت ژئوپلتیک برای دفع تهدید و ایفای نقش مناسب و دوم، تقویت همکاری های منطقه ای برای جلوگیری از توجیه حضور آمریکا در منطقه. ایران از بی ثباتی در منطقه خوشحال نیست و اتفاقا از آن احساس تهدید می کند.

 

سوم، متدلوژی گفتگو با ایران است که نیاز به تغییر دارد. برخلاف بعضی از دیدگاه ها، راه حل مشکلات منطقه در مهار، انزوا، تحریم اقتصادی و تلاش برای فروپاشی ایران از درون نیست که بعضی ها دنبال آن هستند. توسل به این روش نتیجه برعکس می دهد و حتی بی ثباتی برای منطقه به همراه می آورد. اتفاقا یک ایران قوی و با ثبات بهتر وارد گفتگو و تعامل با طرف های رقیب می شود. چون حس امنیت بیشتری به این کشور در ورود به گفتگو از زاویه برابر می دهد. تجربه بحران های قبلی هم نشان می دهد که در چنین شرایطی ظرفیت های سیاسی ایفای نقش و ائتلاف سازی ایران بیشتر در خدمت به سرانجام رساندن راه حل های سیاسی قرار می گیرد. تکیه بر روند-محوری در مذاکرای جاری هم برخاسته از همین ویژگی است. در همین راستا، باید گفت که در اثر تحولات منطقه ای مفهوم جنگ و ثبات منطقه ای در نگاه ایرانی تغییر کرده و همین بر جهت گیری سیاست منطقه ای ایران تاثیر می گذارد. از این لحاظ، تاکید رقبا بر سیاست منطقه ای ایران به عنوان یک سیاست حکومتی صرف دقیق نیست. در واقع، مسئله تهدید از سوی منطقه با منافع "دولت ملی" ایران ارتباط می یابد.

 

اخبار مرتبط

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.