برخی اشکالات وضعیت آموزش و پرورش

کمی بعد از سوی یکی از برنامه های شبکه تلویزیونی افق از من دعوت شد تا در این برنامه با یکی از موافقان سیاست فعلی آموزش و پرورش در کشور گفتگو و بحث کنم. در روز ضبط برنامه روبروی آقای فریدالدین حداد عادل نشستم، ولی از آنجا که وقت کم بود و با گفتگوهای مکرری که در میان برنامه از سوی دیگر حاضرین در استودیو انجام می گرفت، نظم بحث و گفتگو به هم ریخته بود، تصمیم گرفتم بار دیگر، در دو بخش، اشاره ای کوتاه به نکته های اساسی و نیز برخی اشکالات مطرح شده داشته باشم:

بخش اول: نظر من درباره مسئله اصلی

من هرگز مخالف تاسیس مدارس غیرانتفاعی و غیردولتی نبوده و نیستم. داشتن موسسات خصوصی در کنار موسسات دولتی از قبیل بیمارستان، مدرسه یا دانشگاه خصوصی، ذاتاً نه تنها اشکالی ندارد، بلکه بسیار هم خوب است. اما با دو شرط:

الف - شرایط مناسب تحصیل و درمان برای عموم مردم فراهم شده باشد و در عین حال، عده ای در شرایط دیگری تحصیل کنند یا معالجه شوند. مثلاً مانند کشورهای غربی، همه بیمه باشند و همه در بیمارستان مناسبی درمان شوند و در عین حال بیمارستان خصوصی هم برای علاقمندان داخلی یا خارجی تاسیس شود. ولی اگر شرایط مناسبی برای عموم ایجاد نشود، بی تردید، بچه های معصوم ما با تبعیض روبرو خواهند شد و آموزش حالت طبقاتی پیدا می کند. مثلاً یکی با پرداخت بیست میلیون تومان فرزندش را در مهدکودکی ثبت نام می کند و دیگری در شرایط خیلی پایین، نتواند فرزندش را در هیچ مهدکودکی ثبت نام کند!

ب - مدارس دولتی و غیر دولتی برنامه های آموزشی و پرورشی یکسانی داشته باشند، از پیش دبستانی گرفته تا مراحل پیش از کنکور. وگرنه در راه یافتن بچه ها به دانشگاه بازهم دچار حالت تبعیض خواهیم شد. در مدرسه ای کلاس های فوق العاده ی کنکور و تمرین پاسخگویی به تست های آن آن قدر باشد که دانش آموز از شانس قبولی بالایی برخوردار شود در حالی که فرزندان طبقات محروم، نتوانند کوچکترین آمادگی برای آن داشته باشند.

بخش دوم: پاسخ به استدلال موافقان روند فعلی مدارس غیردولتی

پیش از پاسخ به استدلال ها، دو نکته را یادآور می شوم؛ یکی قانون اساسی مان که بر این عدالت تاکید کرده است و دیگری، بیان قاطع مولای متقیان علی (ع) که بر مسئولان جامعه فرض و واجب است که سطح زندگی خویش را در حد طبقات محروم نگه دارند. یعنی، در بیمارستان خصوصی درمان نشوند و فرزندانشان در مدارس لوکس و استثنایی تحصیل نکنند.

اگر ما قانون اساسی را در نظر بگیریم و این بیان قاطع مولا علی (ع) را احترام بگذاریم، نباید مسئولان مملکت فضای آموزش فرزندان خود را از مردم عادی جدا کنند، نیز نباید به ایجاد فضای تبعیض آموزشی یاری رسانند که اگر مسئولان فرزندان خود را در مدارس دولتی ثبت نام کنند، حتماً در بهبود وضعیت مدارس دولتی نقش موثری خواهند داشت.

اما سخن دوستان در دفاع از مدارس غیر دولتی:

یک - اینکه گفته شود هرکسی آزاد است فرزند خود را در هر مدرسه ای که می خواهد ثبت نام کند، بنده عرض می کنم این دلبخواه مال آزادی نیست، بلکه به امکانات شخص بستگی دارد. همه دلشان می خواهد که ماشین درجه یک سوار شوند. اما عده ای قادر به خرید آن نیستند و تنها به یک وانت کهنه قناعت می کنند. این فاصله ها را نباید با آزادی مردم توجیه کرد. این آزادی، برای طبقات مرفه است، ولی برای طبقات محروم، آزادی در کار نیست، آنان مجبورند که در مدارس سطح پایین ثبت نام کنند.

دو - اینکه این مدارس کمک به دولت است، یعنی کسی که مدرسه غیر دولتی باز می کند، قصد دارد به دولت کمک کند. این کمک از چه منبع درآمدی انجام می پذیرد؟ آیا صاحبان مدارس غیردولتی از جیب خودشان خرج می کنند؟ مطمئناً نه! بلکه از مردم می گیرند.

می توان این کمک های مردمی را با حفظ ارزش ها و با تکیه بر ایمان و ایثار و نثار مردم همگانی کرد. چرا هرکس فقط به فرزند خودش کمک کند؟ بلکه بهتر است همه فرزندان خود را به آموزش و پرورش این نظام بسپارند و خودشان به امکانات نظام در آموزش و پرورش سراسری کمک کنند. این، یک فضیلت است، اما تنها به فرزند خود توجه کردن خودخواهی است. این خودخواهی را در جای فضیلت ننشانیم.

توجه داشته باشیم که دین اسلام یک دین سیاسی است و ولایت الهی و ولایت پیامبر و امام (ع) شامل حال همه، حتی کافرانی که در قلمرو حکومت اسلامی زندگی می کنند، می شود. چرا در این نظام ولایی، نباید همه فرزندان این مملکت تحت پوشش خیمه خداوند، قرآن، رسول خدا و اهل بیت (ع) قرار بگیرند؟ اگر قرار است مدارسی باشند که کودکانمان را تحت پوشش ولایت قرار بدهند، همه فرزندان ایران باید تحت این پوشش قرار بگیرند، نه فقط هفده درصد آنها! قبل از انقلاب اسلامی، با هدف تربیت اسلامی، مدارس خاصی داشتیم، ولی اکنون باید این گونه هدف ها را برای همه بچه های این سرزمین در نظر بگیریم و چنان نباشد که تنها تعداد معینی را از تربیت و تحصیل ویژه برخوردار سازیم.