روابط روسیه و آمریکا در دوران ترامپ؛ بدتر از گذشته

به عقیده کارشناسان، روابط مسکو و واشنگتن که در حال سپری کردن بدترین وضعیت خود است، می‌تواند از این هم تیره‌تر شود، ضمن اینکه سرنوشت پیمان‌های تسلیحاتی مهم بین دو کشور نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

به گزارش تسنیم، روزنامه اینترنتی «آر.ب.کا» امروز در تحلیلی نوشته است: اکنون و بعد از گذشت یک سال از انتخاب "دونالد ترامپ" به سمت رئیس جمهوری آمریکا، روابط واشنگتن و مسکو، نه تنها بهبود نیافته، بلکه بدتر از گذشته شده است.

 حجم مبادلات بازرگانی بین دو کشور کاهش یافته، روابط دیپلماتیک دو طرف در پایین ترین سطح در طول تاریخ روابط بعد از دوران جنگ سرد است و  کمیت تماسهای دوجانبه نیز به حداقل رسیده است. کارشناسان هم دورنمای روشنی برای بهبود اوضاع و توسعه روابط بین روسیه و آمریکا پیش بینی نمی کنند.

اکنون قرار است "ولادیمیر پوتین" و "دونالد ترامپ" در تاریخ 11-10 نوامبر در حاشیه نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام در ویتنام، با یکدیگر ملاقات کنند. رئیس جمهوری آمریکا از قبل گفته که از دیدار با پوتین برای بررسی مسائل مربوط به اوکراین استقبال می کند. بر اساس اطلاعات کاخ کرملین، رئیس جمهوری روسیه هم قصد دارد روند اوضاع در سوریه و احتمالا اوضاع پیرامون کره شمالی را با همتای آمریکایی خود بررسی کند.  "سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرده است که اگر این دیدار صورت بگیرد، احتمالا همه مسائل در دستورکار دوجانبه مورد بررسی قرار خواهد گرفت، از جمله روابط دو کشور که بعد از اقدامات تخریبی دولت سابق "باراک اوباما آسیب دیده و به «ترمیم جدی» نیازمند است.

لاوروف از میان مسائل بین المللی که ممکن است در دیدار رهبران دو کشور مورد بررسی قرار بگیرد، به اوضاع در شبه جزیره کره، سوریه، عراق، مناقشه فلسطین-اسرائیل و بحران اوکراین، اشاره کرده و گفت: «موضوع برای بررسی بسیار زیاد است.» 

اگر پوتین و ترامپ با هم دیدار کنند، این دومین ملاقات آنها بعد از آغاز دوران ریاست جمهوری ترامپ خواهد بود. نخستین دیدار طرفین در ماه جولای و در حاشیه نشست سران «گروه 20» در هامبورگ آلمان انجام گرفت.

ولادیمیر پوتین در سال نخست ریاست جمهوری باراک اوباما هم دو مرتبه با او دیدار نموده بود. ولی سطح مذاکرات بین وزرای امور خارجه روسیه و آمریکا در مقایسه با دولت سابق آمریکا، کمی کاهش یافته است. وزیر خارجه روسیه از اول فوریه که "رکس تیلرسون" به سمت وزیر خارجه آمریکا منصوب شد، تاکنون با وی 7 مرتبه نشست حضوری داشته و بر اساس اطلاعات وزارت خارجه روسیه، بین دو طرف 18 بار مذاکرات تلفنی صورت گرفته است. این در حالی است که از آغاز سال 2016 تا پایان دوره ریاست جمهوری اوباما، بین لاوروف و "جان کری" وزیر خارجه سابق آمریکا بیش از 40 بار دیدار حضوری و مکالمه تلفنی برقرار شده بود. لاوروف خود در آن زمان، تعداد مذاکرات با همتای آمریکایی خود را «بی سابقه» خوانده بود.

سطح مذاکرات بین مقامات دیپلماتیک روسیه و آمریکا نیز طی ماههای اخیر کاهش قابل توجهی یافته است. به عقیده مقامات مسکو، این مسئله به این مربوط می شود که دولت جدید آمریکا هنوز تیم مشخص و جهت گیری سیاست خارجی قطعی خود را تعیین نکرده است، در حالیکه پیش از این چنین کاری بطور معمول طی شش ماه نخست آغاز به کار دولتهای قبلی در ایالات متحده انجام می گرفت.

"دمیتری ترنین" مدیر مرکز کارنگی در مسکو معتقد است که برغم آنکه گفت‌وگوهای دیپلماتیک بین مسکو و واشنگتن همچنان حفظ شده است، ولی روابط روسیه و آمریکا امروزه در حال گذراندن بدترین دوران خود پس از پایان دوران جنگ سرد به اینطرف است. به گفته این کارشناس برجسته، علت این مسئله هم افزایش تمایلات ضدروسی آشکار در ایالات متحده است که اصلی ترین دلیل آن اطلاعات منتشره در باره دخالت روسیه در انتخابات آمریکا و همچنین سیاست شدیدالحن دونالد ترامپ در قبال مسکو است تا به سیاستمداران آمریکایی ثابت کند که ارتباطی بین او و کاخ کرملین وجود ندارد.

آغاز مارپیچ جنگ دیپلماتیک بین روسیه و آمریکا

با پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری، روسیه امیدوار بود بتواند املاک توقیف شده این کشور در اواخر سال 2016 توسط دولت باراک اوباما به بهانه دخالت روسیه در انتخابات (که مسکو بارها آن را تکذیب کرده است) را آزاد کند. ولی نه تنها این مسئله رخ نداد، بلکه جنگ دیپلماتیکی بسیار جدی و بی سابقه ای بین مسکو و واشنگتن آغاز شد. روسیه در پاسخ به تصویب قانون اعمال تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه مسکو، از اول سپتامبر سال جاری تعداد کارکنان دفاتر دیپلماتیک آمریکا در روسیه را تا 455 نفر (دقیقا معادل تعداد دیپلماتهای روسی در ایالات متحده) کاهش داده و مجوز استفاده از دو ساختمان دیپلماتیک را نیز از سفارت آمریکا لغو کرد. مقامات واشنگتن نیز در پاسخ به این اقدام ساختمان کنسولگری روسیه در شهر سانفرانسیسکو و دو ساختمان دیپلماتیک دیگر متعلق به روسیه در واشنگتن و نیویورک را تعطیل کرد.  و بدین ترتیب روابط دیپلماتیک بین دو کشور بشدت تیره شد.

گسترش تحریم‌های بی سابقه علیه روسیه از سوی آمریکا

آمریکا برای نخستین بار در ماه مارس سال 2014 تحریمهایی را علیه اشخاص حقیقی و حقوقی روسی اعمال کرد و تا ماه جولای سال 2017 فهرست اشخاص و شرکتهای روسی گنجانده شده در این تحریمها 14 بار گسترش یافت. و در ماه جولای سال جاری هم تحریمهای ضدروسی، جنبه قانونی و غیرقابل بازگشت پیدا نمود، یعنی لغو آنها اکنون دیگر در صورت گذراندن یک روند دشوار حقوقی امکان پذیر خواهد بود.    

وضعیت مبادلات بازرگانی بین روسیه و آمریکا نیز با تشدید رویارویی بین دو کشور بشدت آسیب دیده است. در دره زمانی شش ماه ژانویه-آگوست سال 2017 ، سطح مبادلات بین دو کشور  14،5 میلیارد دلار بود که در مقایسه با دوران مشابه سال قبل، نزدیک به 19 درصد رشد داشت که شامل 6،6 میلیارد دلار صادرات از روسیه بوده (با رشد 22 درصد) و واردات از آمریکا حدود 8 میلیارد دلار بوده (با رشد 16 درصدی). این در حالی است که بالاترین میزان مبادلات بازرگانی بین روسیه و آمریکا مربوط به سال 2011 است که میزان آن 31 میلیارد دلار بود. ولی بعد از آن، این شاخص شروع به کاهش نمود: در سال 2015 تا حدود 21 میلیارد دلار کاهش یافته و در سال 2016 نیز به 20 میلیارد دلار رسید.  

دورنمای روشنی برای روابط مسکو و واشنگتن دیده نمی‌شود

دمیتری ترنین پیش بینی کرده است که روابط دو کشور در دورنمای کوتاه مدت، دو الی سه سال آینده همچنان به روند تیرگی خود ادامه خواهد داد. ولی در دورنمای میان مدت (4 الی 7 سال) احتمالا در وضعیت خصمانه باقی  مانده و تیره تر نخواهد شد.     

"سرگئی اوزنوبیشییف" مدیر موسسه مستقل ارزیابی‌های راهبردی روسیه معتقد است، اکنون روابط روسیه و آمریکا در بدترین وضعیت هم قرار ندارد و در واقع در «وضعیت نامشخصی» گیر افتاده است. به گفته وی، جو دشوار حاکم بر روابط، مذاکرات پیرامون مسائل مهم برای هر دو طرف را دشوار کرده است و این مسئله در سال 2021 که مهلت اجرای پیمان کاهش تسلیحات راهبردی تهاجمی به پایان خواهد رسید، ممکن است دو کشور را در شرایط سخت تری قرار دهد.

دمیتری ترنین ابراز امیدواری نموده که ادامه مذاکرات مربوط به کاهش تسلیحات راهبردی تهاجمی تا قبل از پایان مدت اعتبار آن آغاز شد، ولی بیشتر نگران سرنوشت پیمان محدودسازی موشکهای دارای برد کوتاه و متوسط است که زمان مشخصی نداشته و هر دو طرف را از داشتن موشکهای بالستیک دارای برد پرواز از 500 تا 5500 کیلومتر منع کرده است.

در آخرین دیدار وزرای خارجه روسیه و آمریکا که در تاریخ 20 سپتامبر در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار شد، سرگئی لاوروف اعلام کرد که روسیه مدارکی دارد که اثبات می کند طرف آمریکایی پیمان منع موشکی را نقض کرده است. به عقیده مقامات مسکو، آمریکا این امکان را دارد تا در سامانه های دفاع ضدموشکی مستقر در خاک اروپا، دقیقا قصد دارد از این نوع موشکها استفاده کند. البته واشنگتن نیز به نوبه خود ادعاهای متقابلی را علیه روسیه در خصوص استقرار این نوع موشکهای ممنوعه، مطرح کرده است.

به عقیده اوزنوبیشییف، در حال حاضر روند خلع سلاح از سوی هر دو طرف «مسکوت مانده» و نقض آن تازه در حال آغاز است: تسلیحات جدیدی در حال تولید است و سامانه های موشکی جدید در حال ایجاد است که اصلا پیش از این وجود نداشتند. بدین ترتیب عرصه های جدیدی برای مذاکره وجود دارد و روسیه و آمریکا باید بتوانند در مورد آنها به توافق دست یابند.