زوارکشی؛ شغلی بدون سرمایه اما پردرآمد
به گزارش ایسنا، ابوالفضل شرفی در نشست گونه‌شناسی زوارکش‌ها که در پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: در جریان پژوهش درباره جرایمی که در منطقه ثامن اتفاق می‌افتد به نقش زوارکش‌ها در وقوع برخی جرایم پی بردم و در این بررسی پیرامون ماهیت زوارکشی، قدمت این شغل، چرخه ساماندهی زوارکش‌ها و کج‌روی‌هایی که بین این افراد به وجود می‌آید تحقیق کردم.
وی درباره تاریخ زوارکشی گفت: با مراجعه به کتاب‌های تاریخ و مشورت با پژوهشگران رشته تاریخ دریافتم که در طول تاریخ، منازل اقامتی در اطراف حرم رضوی وجود داشته که به مسافران و زائران اجاره داده می‌شده است. در کنار منازل، کاروانسراها نیز بوده‌اند که به انواع کاروانسراها از جمله تجاری، مسافری و نظامی تقسیم می‌شدند.
شرفی ادامه داد: قبل از دهه ۴۰ اسمی از زوارکشی نبوده است، سال ۱۲۵۷ هجری سرشماری نفوس در عهد ناصرالدین شاه انجام گرفت، فردی که سرشماری می‌کرده به تک تک خانواده‌ها مراجعه و همه مشاغل و فعالیت‌ها را می‌نوشته حتی در این سرشماری شغل‌هایی مانند دعانویسی و زیارت‌نامه‌خوانی و ... نیز ثبت شده است، اما با بررسی این کتاب مشخص شد که نامی از زوارکشی در آن زمان وجود نداشته است اما کاروانسرابار وجود داشته، لذا از این سرشماری نتیجه می‌گیریم که در دوره قاجار زوارکشی نبوده است.
کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی با بیان اینکه با مشورت با افراد مسن‌تر در بافت پیرامون اطراف حرم و افراد باتجربه این حرفه، مشخص شد که زوارکشی بعد از عمومیت سفر با اتوبوس و قطار زیاد شد، افزود: درست زمانی که تقاضا برای مراکز اقامتی افزایش پیدا کرد این شغل شکل گرفت و گسترش یافت.
وی درباره نحوه شکل‌گیری این شغل تصریح کرد: بچه‌های کم سن و سال‌تر، اقدام به پیدا کردن منازل برای مسافران می‌کردند و بابت این کار انعام دریافت می‌کردند، برخی از این افراد برای منازل همسایگان خود نیز به دنبال زائر می‌گشتند، بعدها این بچه‌ها این کار را ادامه دادند و در نهایت در دهه ۶۰ منازلی که به زائران داده می‌شدند افزایش پیدا کرد.
شرفی افزود: در دهه ۷۰ سفر با وسیله شخصی به مشهد افزایش پیدا کرد و اتفاق دیگر آغاز طرح نوسازی اطراف حرم بود که هر دو باعث رونق زوارکشی در مشهد شد. در طرح نوسازی تعداد زیادی مسافرخانه از بین رفت و منازل شخصی که گاها دورتر از حرم بوده نیز به اجاره داده می‌شد.
تعداد زوارکش‌ها به بیش از ۲ هزار نفر رسیده است
کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی گفت: در دهه 80 به دلیل افزایش شدید مسافران این شغل رونق بیشتر گرفت، به گونه‌ای که در اوایل دهه 80 کمتر از 100 زوارکش فعالیت می‌کردند که این تعداد در سال 86 تا 87 به بیش از 300 نفر، در اوایل دهه 90 به بیش از 500 نفر و اکنون به بیش از 2 هزار نفر رسیده است.
وی با اشاره به اعتراض برخی مشاغل به دنبال رونق زوارکشی در دهه 80، خاطرنشان کرد: یکی از این مشاغل تاکسیرانان بودند زیرا تاکسی‌هایی در مبادی شهر اقدام به زوارکشی و مسافربری می‌کردند که چند سال بعد سازمان تاکسیرانی برای این افراد محدودیت ایجاد کرد. بعد از آن نیز اتحادیه هتلداران به دلیل این که مشتری این افراد را از آن خود کردند معترض شدند و طرح ساماندهی زوارکش‌ها مطرح شد.
۲۰ درصد زائران به زوارکش‌ها مراجعه می‌کنند
شرفی خاطرنشان کرد: براساس نظرسنجی که روابط عمومی شهرداری مشهد در سال 90 تا 95 انجام داد به طور متوسط 20 درصد زائران به زوارکش‌ها مراجعه کرده، 90 درصد این مسافران به صورت خانوادگی، 5 درصد با همکاران و 5 درصد با دوستان به این افراد مراجعه کردند و تعداد مراجعه انفرادی نیز وجود نداشته است. 45 درصد این مراجعه‌کنندگان با وسیله شخصی به مشهد سفر کردند و در رتبه بعد سفر با اتوبوس و قطار است.
وی ادامه داد: معمولا کسانی که با هواپیما به مشهد سفر می‌کنند به زوارکش مراجعه نمی‌کنند، فقط حدود دو تا سه درصد مسافران هوایی به این افراد مراجعه می‌کنند زیرا اغلب کسانی که با هواپیما سفر می‌کنند به دنبال اقامت در هتل و هتل‌آپارتمان هستند.
کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی عنوان کرد: مسافرانی که به زوارکش‌ها مراجعه می‌کنند از لحاظ روستایی و یا شهری بودن و یا از لحاظ سطح سواد تفاوتی ندارند، اما عمده افرادی که به زوارکش‌ها مراجعه می‌کنند به طور متوسط دفعات کمتری به مشهد سفر کردند و مسافراولی هستند.
دانشجوی دکتری رشته برق را دیدم که زوارکشی می‌کند
شرفی با اشاره به اینکه زوارکشی خاص مشهد نیست و در شهرهای دیگر نیز وجود دارد گفت: تعداد زوارکش‌ها اکنون در حال افزایش است، زیرا در این کار می‌توانند بدون سرمایه‌گذاری وارد شوند حتی در ین بین افرادی پیدا می‌شوند که تحصیلکرده هستند در یک مورد دانشجوی دکتری رشته برق را نیز دیدم.
وی با اشاره به فراخوان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در سال 93 از منازلی که به مسافر اجاره داده می‌شد، گفت: سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد که باید کلیه منازلی که به مسافران اجاره داده می‌شوند مجوز بگیرند که تعدادی از این منازل مجوزدار شدند، همچنین معین شد که باید افراد زوارکش نیز مجوز بگیرند و تعداد حدود 370 نفر مجوز گرفتند که این افراد را درسطح شهر با کاور مخصوص می‌بینیم.
شرفی ادامه داد: همچنین دو سازمان دیگر در راه‌آهن و در پایانه مسافربری امام رضا(ع)، جایگاهی برای زوارکش‌ها مشخص کردند که هم‌اکنون تعدادی در راه‌آهن در این جایگاه فعالیت می‌کنند، در پایانه مسافربری امام رضا(ع) سازمان همیاری‌های شهرداری‌های خراسان رضوی جایگاهی ایجاد کرد، اکنون نیز زوارکش‌ها در آنجا مستقر هستند و اجازه فعالیت به سایر زوارکش‌ها را نمی‌دهند.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر تعدادی از زوارکش‌های مسن‌تر هستند که چون از قبل در مکان‌هایی فعالیت داشتند اکنون نیز بدون مجوز به کار خودشان ادامه می‌دهند. برخی از زوارکش‌ها که مجوز ندارند تصویری از اماکن دیدنی شهر مشهد در دست می‌گیرند و وقتی مسافر به آنها مراجعه می‌کند عنوان می‌کنند که اقامتگاههای مختلفی از جمله هتل‌ها، هتل‌آپارتمان و خانه‌مسافر را سراغ دارند و اصلا خدمتی در حوزه اماکن دیدنی ارایه نمی‌دهند.
کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی درباره منازلی که مجوز سازمان میراث فرهنگی را در حوزه خدمات اسکان گرفتند، گفت: منازلی که مجوز دارند نسبت به منازلی که مجوز ندارند به طور متوسط یک سوم گران‌تر هستند بنابراین برای این منازل محدودیتی ایجاد نشده است.
مسافران به زوارکش‌ها اعتماد دارند
وی در مورد دلایلی که مسافران به زوارکش‌ها مراجعه می‌کنند، گفت: مسافران وقتی که به این زوارکش‌ها مراجعه می‌کنند احساس امنیت و اعتماد بیشتری دارند. از طرفی این افراد منازل و اقامتگاههای متنوعی را در اختیار دارند و عنوان می‌کنند که زوارکش‌ها حتی برای ما در مقابل مالکان چانه‌زنی نیز می‌کنند.
شرفی در مورد امکان ساماندهی این افراد گفت: زوارکش‌ها همیشه مشتری ثابت خود را دارند که با آنها تماس می‌گیرند و در حال حاضر علاوه بر خانه‌ها برای هتل‌ها، هتل‌آپارتمان و مهمان‌پذیران نیز مسافر می‌آورند، منازلی که این افراد به اجاره می‌دهند گاها در مناطق مختلف شهر است، حتی در پاره‌ای از موارد مشاهده شده است که در شهرک‌های اطراف مشهد نیز منازلی را به مسافران اجاره دادند. جالب اینجاست که زائران عراقی نیز از این افراد استقبال کرده و در مواردی منازلی را از اینها اجاره می‌کنند.
کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی درباره این که این افراد در تغییر ذائقه مسافران نقشی دارند یا خیر، افزود: این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم و مشخص شد که زوارکش‌ها برای افرادی که دنبال هتل می‌گردند هتل اجاره می‌کنند و برای افرادی که تمایل اقامت در خانه‌های شخصی را دارند منازل شخصی اجاره می‌کنند و تاثیری در انتخاب نوع اقامتگاه‌ها ندارند.
وی با اشاره به اینکه معمولا به زوارکش‌ها برچسب منفی زده می‌شود، گفت: برخی از مسافرانی که به زوارکش‌ها مراجعه می‌کنند درخواست‌های نادرستی دارند. البته اغلب زوارکش‌هایی که اقدام به کارهای خلاف قانون می‌زنند انفرادی فعالیت نمی‌کنند و معمولا با باندها و گروه‌های خلاف در ارتباط هستند. باید اشاره کرد که اغلب زوارکش‌ها از این که بخواهند از مسافران سوء استفاده کنند ترس دارند چون عمده مسافرانی که به آنها مراجعه می‌کنند با خانواده هستند چنانکه برای برخی از زوارکش‌ها که اقدام خلافی را انجام دادند دردسرهای بزرگی درست شده است.
راهکارهای ساماندهی زوارکش‌ها
وی درباره راهکارهایی که به منظور ساماندهی این افراد پیشنهاد می‌شود، گفت: یکی از راه‌ها این است که شهرداری مبتنی بر قانون رفع مشاغل مزاحم ورود پیدا کند و این افراد را در دکه‌های راهنمای زائر مستقر کنند زیرا متحرک بودن آنها یکی از عوامل بی‌نظمی در شهر مشهد است.
کارشناس ارشد پژوهش اجتماعی ادامه داد: همچنین تاسیس شرکت‌های راهنمای زائر می‌تواند راهگشا باشد، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری می‌تواند ورود یابد و زوارکش‌ها را زیرمجموعه راهنمایان گردشگری قرار گیرد. با صحبتی که با انجمن راهنمایان گردشگری در مشهد داشتم آنها با این موضوع مشکلی نداشتند اما به دنبال حمایت هستند. بسیاری از آنها نیز از نام زوارکشی خوششان نمی‌آید و از این اقدام استقبال می‌کنند بنابراین کم‌هزینه‌ترین راه این است که این کار را انجام دهند.
وی در مورد بازرسی‌هایی که از زوارکش‌های غیرمجاز صورت می‌گیرد، خاطرنشان کرد: زوارکش‌ها می‌دانند که بازرس‌ها چه موقع می‌آیند و با زرسان را نیز می‌شناسند، از طرفی تعداد بازرسان نیز کم است لذا محدود کردن برخی از آنها امکان ندارد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر