هزینه‌ سنگین خروج از برجام برای دولت ترامپ

خروج احتمالی و یک جانبه آمریکا از توافق هسته ای ایران و کشورهای گروه ۱+۵، ضمن به خطر انداختن نظام «منع گسترش تسلیحات هسته ای»، به کارگیری دیپلماسی برای حل مشکل موشکی و هسته ای کره شمالی را به تاکتیکی ناکارآمد تبدیل خواهد کرد.

به گزارش ایرنا توافق هسته ای ایران و کشورهای ۱+۵، که درنتیجه ماه ها مذاکره سخت و فشرده و تعامل سازنده دیپلمات های ایرانی با نمایندگان قدرت های جهانی در دی ماه ۱۳۹۴ حاصل شد و توانست با مشخص کردن تعهدات و حقوق طرفین، منافع و در نتیجه رضایت همه طرف ها را تامین کرده و به عنوان الگویی از توافق برد -برد در ارتباط میان کشورها مطرح شود، از زمان روی کار آمدن دولت جدید در ایالات متحده آمریکا مورد انتقاد جدی مقام های واشنگتن واقع شده است.

 

«دونالد ترامپ» رییس جمهوری جدید آمریکا به عنوان سیاستمداری تربیت یافته در مکتب جمهوریخواهان که در پاره ای از موارد حتی مواضعی تندتر از هم حزبی های خود اتخاذ می کند، از همان دوران تبلیغات انتخاباتی، توافق هسته ای را مورد انتقاد جدی قرار داد و از آن به عنوان «بدترین توافق در تاریخ آمریکا» یاد کرد که باید «پاره» شود.

 

اگرچه روی کار آمدن ترامپ با تعدیل نسبی مواضع دولت او در خصوص برجام همراه بود و مشاورانش دیگر نه از «پاره کردن»، که از «بازنگری» در برجام سخن گفتند، اما تلاش دولتمردان آمریکا برای یافتن بهانه ای برای نقض توافق هسته ای، نگاه خردمندان و سیاستمداران جهان را به پیامدهای نامطلوب و خطر آفرین خروج یکجانبه واشنگتن از برجام جلب کرده است.

 

از دید صاحبنظران دولت آمریکا که باید هر سه ماه یک بار طی گزارشی به کنگره پایبندی ایران به توافق هسته ای را تایید کند، در تلاش است توجیهاتی برای عدم تایید پایبندی ایران به توافق هسته ای در گزارش آتی خود در آبان ماه بیابد. در صورت عدم تایید پایبندی ایران، دولت آمریکا می تواند به صورت یکجانبه از توافق هسته ای خارج شود.

 

این در حالی است که هیچ شواهدی دال بر نقض توافق هسته‌ای از سوی ایران وجود ندارد. آژانس بین المللی انرژی اتمی که به عنوان نهادی ناظر، وظیفه بازرسی و نظارت بر فعالیت های هسته ای کشورمان را برعهده دارد، تا کنون در گزارش های خود پایبندی کامل ایران به تعهدات برجامی را تایید کرده است و موردی از نقض برجام در گزارش های دوره ای نهاد یاد شده دیده نمی شود.

 

نقض یک سویه برجام، از سوی ایران هم بی پاسخ نخوهد ماند. ایران اگر چه به گفته دکتر «حسن روحانی» رییس جمهوری «اولین کشوری نخواهد بود که برجام را نقض کند»، ولی «در مواجهه با نقض آن عکس العمل متناسب و قاطع خواهد داشت».

 

به گفته «علی اکبر صالحی» رییس سازمان تانرژی اتمی در مرداد ماه، وقتی اتحادیه اروپا، چین، روسیه و دیگر کشورها توافق هسته‌ای را تایید کرده‌اند، خروج آمریکا از این توافق، بر ادامه اجرای آن تاثیری نخواهد گذاشت. اگر آمریکا این توافق را نقض کند دیگر کشورها مسوولیت اجرای آن را بر عهده خواهند داشت و این مسوولیت ما نیست زیرا آژانس انرژی اتمی حدود ۷ بار اعلام کرده که ایران به برجام متعهد بوده است به همین دلیل هیچ زمینه‌ای برای نقض این توافق وجود ندارد.

 

به گفته صالحی، از زمان شروع مذاکرات، احتمال نقض توافق نیز مطرح شد به همین دلیل پُل‌های متعددی برای بازگشت سریع به وضعیت قبل، حتی به وضعیت بهتر از قبل اندیشیده شد.

 

بنابراین به نظر می رسد نقض عهد آمریکا در حوزه برجام، جز تضعیف نظام منع گسترش تسلیحات هسته ای و بی اعتباری آن نزد کشورها، حاصلی نخواهد داشت.

 

نقض یکجانبه توافق هسته ای که در نتیجه ابتکار عمل و هوشمندی دیپلمات های ایرانی به سازمان ملل برده شد و با تصویب شورای امنیت به سندی بین المللی بدل شد، حاصلی جز انزوای آمریکا در سطح نظام بین الملل و بی اعتمادی دیگر کشورها به دیپلماسی نخواهد داشت.

 

از دید کارشناسان در صورت نقض عهد یکجانبه آمریکا، دیگر کشورهای طرف مذاکره با ایران برای تحمیل تحریم ها بر تهران با واشنگتن همراهی نخواهند کرد و همین مساله به انزوای آمریکا خاهد انجامید.

 

افزون بر این در شرایطی که در نتیجه مواضع تند و تحریک آمیز آمریکا کشوری چون کره شمالی فعالیت های هسته ای و موشکی خود را افزایش داده است و تنش لفظی میان آمریکا و متحدان منطقه ای آن با رهبران پیونگ یانگ بالا گرفته ، نقض یکجانبه برجام، امید به کارآمدی دیپلماسی در حل بحران کره را به حداقل خواهد رساند.

 

نقض برجام به عنوان سندی بین المللی که مورد تایید و تضمین قدرت های جهانی قرار گرفته، رهبران کره شمالی را به هر گونه مذاکره و توافق بی اعتماد کرده و آنها را سوی یکجانبه گرایی و رفتارهای تهاجمی بیشتر سوق خواهد داد. این در حالی است که به گفته «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان توافق هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهانی این ظرفیت را دارد که به عنوان الگویی برای کمک به حل مشکل برنامه موشکی و هسته‌ای کره شمالی مورد استفاده قرار گیرد. اقدام یکجانبه آمریکا امید برای به کارگیری دیپلماسی برای حل بحران کره را هم نقش بر آب می کند.

 

نقض احتمالی و یکجانبه برجام از سوی دولتمردان تازه بر تخت نشسته آمریکا، رای صلح و امنیت بین الملللی تهدیدی جدی تلقی می شود. بی اعتمادی دیگر کشورها به مذاکره و گفت و گو در حل بحران ها، تضعیف پیمان پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته ای، تشدید تنش های منطقه ای، بی اعتباری اسناد و معاهدات بین المللی، تشدید مسابقه تسلیحاتی و ... از معدود تبعات زیر پا گذاشتن برجام از سوی آمریکایی ها خواهد بود که باید از آن اجتناب کنند.