شکست سنگین وارث چاوز در انتخابات پارلمانی ونزوئلا

عکس: AFP

گروه جهان: «میراث چاوز بر باد رفت؟»؛ این مهم‌ترین پرسشی است که با مشاهده نتیجه انتخابات مجمع قانون‌گذاری ملی ونزوئلا در ذهن ایجاد می‌شود. انتخاباتی که موجب شد پس از ۱۷ سال اپوزیسیون خود را از زیر سایه سوسیالیست‌های ونزوئلا خارج کند و برای نخستین‌بار پس از ۱۷ سال هم اکثریت این مجمع را به دست گیرد. حالا اپوزیسیون ونزوئلا با به دست آوردن مجمع قانون‌گذاری، به دنبال غلبه بر «چاویزمو» یا همان میراث چاوز است که از سال ۱۹۹۹ بدون رقیب باقی مانده بود.

سوسیالیست‌های ونزوئلا پس از ۱۷ سال اکثریت را در پارلمان از دست دادند
میراث چاوز بر باد رفت

«سوسیالیسم قرن ۲۱» آن‌گونه که چاوز می‌گفت توسط جانشین وی با شکست مواجه شده است. به نوشته روزنامه گاردین روز یکشنبه در انتخابات مجمع قانون‌گذاری ونزوئلا، اپوزیسیون این کشور «ائتلاف وحدت دموکراتیک» توانست از ۱۶۷ کرسی موجود در این مجمع ۹۹ کرسی آن را به دست آورد و در این میان تنها ۴۶ کرسی نصیب سوسیالیست‌های ونزوئلایی شد. این ارقام در حالی به دست آمده است که تعدادی از صندلی‌ها بلاتکلیف باقی مانده و هنوز شمارش نشده است. در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۰ حزب چاوز توانسته بود ۱۰۰ کرسی از ۱۶۵ کرسی پارلمان را به‌دست آورد و سهم اپوزیسیون از کل پارلمان ۶۵ کرسی بود. با پذیرفتن این شکست از سوی نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهوری ونزوئلا، طرفداران اپوزیسیون این کشور به خیابان‌ها ریختند و تا ساعاتی از نیمه شب به آتش‌بازی و پایکوبی مشغول شدند. نیکلاس مادورو پس از اعلام نتایج گفت: این بدترین شکست برای «چاویزمو» است. او در سخنان خود اعتراف کرد که مشکلات اقتصادی موجب شکست سوسیالیست‌ها شده و مدعی شد که جنگ اقتصادی پیروز امروز بوده است.

مادوروی 53 ساله در سخنرانی خود با مردم این کشور گفت: «ما اینجا ایستاده‌ایم و با اخلاق‌مداری این شکست را پذیرا می‌شویم و عوارض جانبی آن را تحمل می‌کنیم.» البته او در این سخنرانی از مدیران تجاری این کشور هم انتقاد و اعلام کرد که مقصران اصلی این شکست مدیران تجاری و سایر مخالفان وی بوده‌اند، زیرا آنها اقتصاد را نابود کردند. پذیرش سریع شکست از سوی مادورو موجب شد تا تنش‌ها در این کشور کاهش پیدا کند. برخی پیش‌بینی کرده بودند در صورتی که دولت ونزوئلا نتایج را با تاخیر اعلام کند، ممکن است درگیری در این کشور ایجاد شود. در سال 2013 و پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری ونزوئلا، برخی از گروه‌های اپوزیسیون مدعی شده بودند که در انتخابات تقلب صورت گرفته و زیر بار نتایج آن انتخابات نمی‌رفتند. این تنش‌ها در آن سال موجب کشته شدن 43 ونزوئلایی شد. برخی بر این باورند پیروزی اپوزیسیون در این دور از انتخابات موجب خواهد شد تا خود را برای انتخابات‌های بعدی آماده کنند. با به دست آوردن اکثریت مجمع قانون‌گذاری، اپوزیسیون حالا می‌تواند شالوده‌ای را که چاوز به ارث گذشته بود، به چالش بکشد. چاوز در دوران ریاست‌جمهوری خود محدودیت زمانی کاندیداتوری روسای جمهوری این کشور را برداشته بود. گفته می‌شود ائتلاف وحدت دموکراسی قصد دارد این قاعده را به چالش بکشد. این در حالی است که هنوز ارکان اساسی این کشور از جمله نهاد ریاست‌جمهوری در دستان سوسیالیست‌ها و مادوروست و به گفته ناظران ممکن است از این پس شاهد چالش‌های فراوان بین دو طیف بود.

برخی می‌گویند انتخابات روز یکشنبه به نوعی رفراندومی برای محبوبیت مادورو به حساب می‌آمد که جانشین هوگو چاوز، رئیس‌جمهوری فقید این کشور شده است. مادورو اما در سخنرانی خود که با مردم ونزوئلا داشته است می‌گوید حزب وی همچنان حامی مردم، به‌ویژه فقراست و برای پیش بردن «انقلاب بولیواری» هوگو چاوز هرگز کوتاه نخواهد آمد. این سخنان مادورو در شرایطی ابراز می‌شود که این کشور هم‌اکنون در تهیه مواد اساسی غذایی مانند شیر، برنج، شکر، روغن و قهوه با مشکل روبه‌رو شده است. همچنین براساس آخرین آماری که بانک مرکزی ونزوئلا اعلام کرده است این کشور سال ۲۰۱۴ را با تورم ۲/ ۵۶ درصدی آغاز و با تورم ۵/ ۶۸درصدی به پایان می‌رساند. برخی از تحلیلگران سیاسی می‌گویند نتیجه این انتخابات می‌تواند مخالفان را تحریک کند تا در سال ۲۰۱۶ علیه مادورو درخواست برگزاری انتخابات کنند. آنها برای اینکه ماشه را بکشند نیاز به ۴ میلیون امضا دارند. پیروزی مخالفان دولت در ونزوئلا نشان داد که همای سعادت در آمریکای لاتین از شانه سوسیالیست‌ها پرواز کرده و بر شانه راست‌ها نشسته است. در ماه میلای جاری راست‌گراها در انتخابات آرژانتین پیروز شدند و این دو پیروزی به فاصله کمی موجب شده برخی پیش‌بینی کنند دومینوی سقوط سوسیالیست‌ها در آمریکای لاتین آغاز شده است.

درد جانکاه اقتصادی

تورم در حال فشردن گلوی اقتصاد ونزوئلا است. این گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی است و این دسته بر این باورند سیاست‌های تورم‌زای مادورو موجب شده اقتصاد این کشور نفس‌های آخر خود را بکشد. البته خود مادورو معتقد است رهبران تجاری و مخالفان وی موجبات پیروزی اپوزیسیون ونزوئلا را فراهم کردند اما پایین آمدن قیمت نفت، اختصاص یارانه فراوان به بخش سوخت و انرژی و سیاست‌های پوپولیستی باعث شده تا اقتصاد ونزوئلا روزهای سختی را بگذراند. «خسوس ترولیبا»، رهبر گروه ائتلاف دموکراتیک می‌گوید: «ما در بحرانی‌ترین شرایط تاریخی به سر می‌بریم. مردم خسته شده و خواستار تغییر هستند و حالا این تغییرات پا به میدان گذاشته است. یک اکثریت تازه شکل گرفته است و پیغام خود را خیلی روشن ارسال کرده است.» شرایط ونزوئلا موجب شده تا این کشور با تورم بالایی که دارد در صدر تورم‌زاترین کشورها قرار بگیرد. تورم بالا و تولیدات پایین اقتصاد ونزوئلا را رنجور کرده است. منتقدان می‌گویند سیاست‌های ملی‌گرایانه مردود شده، کنترل سفت و سخت ارزی نیز جواب نداده و سختگیری‌های اعمال شده علیه بخش خصوصی نیز در به‌وجود آمدن این شرایط تاثیر زیادی داشته است. اما برخی می‌گویند مهم‌ترین ضربه‌ای که به مادورو وارد شده، پایین آمدن جهانی قیمت نفت بوده است. ونزوئلا جزو کشورهای تک‌محصولی است و عمده صادرات این کشور نیز از طریق صدور نفت و گاز است. پایین آمدن قیمت نفت در بازارهای جهانی، برای کشوری که 96 درصد صادرات آن نفت است، ضرر هنگفتی به حساب می‌آید.

اما بسیاری از مردم این آشفتگی را نتیجه سیاست‌های مادورو می‌دانند، کسی که نتوانست کاریزمای چاوز را تصاحب کند و تنها به صندلی وی بسنده کرد. چاوز برای ۱۴ سال توانست مدام مخالفان خود را در انتخابات شکست دهد و در نهایت نیز این سرطان بود که او را از سر راه مخالفان برداشت. «رودریگو دوران» یکی از محافظان امنیتی ونزوئلا که روز یکشنبه رای خود را عوض کرده است، می‌گوید: پیش‌تر به اینکه یک چاویستا(وفادار به چاوزیسم) هستم افتخار می‌کردم اما چگونه می‌توانم دوام بیاورم در حالی که حقوق من به قدری پایین است که نمی‌توانم شکم فرزندان خود را سیر کنم. با پیروزی به دست آمده، حالا اپوزیسیون این فرصت را به دست آورده تا کنترل حزب حاکم بر بودجه را بشکند و درخواست اصلاح قوانین را برای آزادی ده‌ها زندانی مخالف ارائه بدهد. از مهم‌ترین رهبران اپوزیسیون که در زندان به سر می‌برد «لئوپولدو لوپز» است. با ادامه این شرایط برخی پیش‌بینی می‌کنند تورم در آینده‌ای نه چندان دور در این کشور سه رقمی خواهد شد. بالاترین تورم ثبت شده در این کشور ۱۸/ ۱۱۵ درصد بوده است. «کریستوبال خسوس مدینا چاکون»، مهندس ۲۷ ساله ونزوئلایی می‌گوید: من رای دادم برای اینکه خواستار تغییر در کشورم بودم. من رای دادم برای اینکه از صف ایستادن خسته شده‌ام، از کمبود غذا، دستمزد پایین که به هیچ جای ما نمی‌رسد خسته شده‌ام.

اقتصاد ورشکسته

ونزوئلا یکی از کشورهای اصلی صادرکننده نفت در سطح جهان است. اقتصاد این کشور به‌شدت به درآمدهای نفتی وابسته است و حدود 23 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را درآمدهای نفتی شکل می‌دهد. سقوط قیمت نفت به‌شدت و در سطح وسیع نرخ برابری بولیوار در برابر ارزهای خارجی را چه در بازار رسمی دولتی و چه در بازار غیررسمی تحت‌تاثیر قرار داده است. در اکتبر سال جاری در مقایسه با ماه مشابه سال قبل ارزش بولیوار به مقدار 85 درصد کاهش یافته است. این رقم در بازه یک ماهه سپتامبر تا اکتبر 23 درصد بوده است. نکته مهم در توجیه افزایش بسیار شدید قیمت دلار این است که 95 درصد از درآمدهای دلاری ونزوئلا حاصل از درآمدهای نفتی است. به‌طور موازی دولت عرضه بولیوار را با چاپ آن افزایش داده و در نتیجه آن نرخ تورم ماهانه در ماه سپتامبر به 9/ 16 درصد رسید که در ربع قرن گذشته بی‌سابقه بوده است. در حالی که به گزارش بانک جهانی در سال 2014 نرخ تورم ونزوئلا 62 درصد بوده است بنابر پیش‌بینی بسیاری از اقتصاددانان این نرخ در انتهای سال 2015 بین 150 تا 200 درصد خواهد بود.