اوباما و پوتین برای حل اختلافات، دیپلماسی را انتخاب کردند
صلح سرد در اوج تنش
گروه جهان: ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه حضور قاطعانه‌ای در سازمان ملل داشت. او به شدت به ایالات‌متحده و متحدان غربی‌اش تاخت و از اینکه نتوانسته‌اند جنگ در سوریه را پایان دهند، ابراز تاسف کرد. پوتین در صحن سازمان ملل انزوای بشار اسد را «اشتباهی عظیم» نامید و کوشید تا خود را رهبر ائتلاف جدید علیه داعش مطرح کند. این اولین سخنرانی پوتین در سازمان ملل پس از یک دهه بود. رهبر کرملین این بار به‌طور مستقیم کارنامه آمریکا در سوریه، لیبی و تمام خاورمیانه را زیر سوال برد و اعلام کرد که قطعنامه‌ای در سازمان ملل برای تشکیل ائتلافی ضد‌ترور تهیه خواهد کرد که او این ائتلاف را به نیروهایی تشبیه کرد که به اتحاد علیه هیتلر پیوستند.
گروه جهان: ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه حضور قاطعانه‌ای در سازمان ملل داشت. او به شدت به ایالات‌متحده و متحدان غربی‌اش تاخت و از اینکه نتوانسته‌اند جنگ در سوریه را پایان دهند، ابراز تاسف کرد. پوتین در صحن سازمان ملل انزوای بشار اسد را «اشتباهی عظیم» نامید و کوشید تا خود را رهبر ائتلاف جدید علیه داعش مطرح کند. این اولین سخنرانی پوتین در سازمان ملل پس از یک دهه بود. رهبر کرملین این بار به‌طور مستقیم کارنامه آمریکا در سوریه، لیبی و تمام خاورمیانه را زیر سوال برد و اعلام کرد که قطعنامه‌ای در سازمان ملل برای تشکیل ائتلافی ضد‌ترور تهیه خواهد کرد که او این ائتلاف را به نیروهایی تشبیه کرد که به اتحاد علیه هیتلر پیوستند.
سخنرانی‌های مبارزه‌جویانه پوتین و اوباما- که اندکی پیش از پوتین رهبران جهان را مورد خطاب قرار داده بود- امید اندکی نشان داد که این دو رهبر بتوانند در مورد سوریه یا در مورد مسائل دیگر به اجماع برسند؛ هرچند اوباما تا حدودی نسبت به ماندن اسد در قدرت اندکی انعطاف‌پذیری نشان داد. به گزارش ایندیپندنت، پوتین در صحن مجمع عمومی اعلام کرد: «ما فکر می‌کنیم عدم همکاری با دولت سوریه و نیروهای نظامی‌اش که در حال نبرد رو دررو با‌تروریسم هستند اشتباهی بزرگ خواهد بود. ما در نهایت باید اذعان کنیم که هیچ‌کس جز نیروهای پرزیدنت اسد و شبه‌نظامیان کرد در حال نبرد با سازمان‌های تروریستی در سوریه نیستند.»
دیدگاه‌ها و رویکردهای متضاد این دو رهبر در مورد سوریه در صحن عمومی موجب دیداری یک ساعت و نیمی میان آنها شد اما این دیدار هم نتوانست از شدت فاصله میان دو کشور بکاهد. پس از سخنرانی روسای جمهوری در نشست همگانی، پوتین و اوباما نزدیک به یک ساعت و نیم دیدار کردند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، رئیس‌جمهوری روسیه این دیدار را «شفاف و سازنده» و یک مقام ارشد دولت آمریکا «شبیه چانه‌زنی‌ها بر سر مسائل تجاری» توصیف کرده است. رهبران دو کشور اگرچه بر سر گذار سوریه از جنگ داخلی، از طریق یک راه‌حل سیاسی و صلح‌آمیز توافق دارند؛ اما یک مقام ارشد دولت آمریکا که نامش فاش نشده می‌گوید: هر دو «به‌طور بنیادین» در مورد نقش اسد در آینده سوریه اختلاف دارند.
اوباما در سخنرانی خود از سیاست‌های کشورش مبنی بر تاکید بر دیپلماسی به جای ابزار نظامی دفاع کرد و افزود: تمایل دارد دو مساله به‌عنوان میراث سیاست خارجی او ذکر شود: توافق هسته‌ای با ایران و گشایش سیاسی با کوبا. منتقدان می‌گویند اوباما با تمرکز بر کوبا و ایران در عمل سوریه را فراموش کرده و تمایل ندارد در ماه‌های باقی مانده حضورش در کاخ سفید نیروهای آمریکایی را عازم نبردی دیگر کند. با این حال، اوباما افزود: کشورهایی که سرکوب را جایگزین دموکراسی کنند، محکوم به شکست خواهند بود.
اوباما با مقصر دانستن بشار اسد گفت: «بیایید ببینیم مشکل از کجا آغاز شد. اسد به تظاهرات صلح‌آمیز واکنشی همراه با سرکوب نشان داد. اینجا بود که نطفه درگیری‌ها بسته شد.» اوباما هشدار داد که «وضعیت خطرناک فعلی ما را به دنیایی سیاه‌تر و بی‌نظم‌تر» خواهد برد. رئیس‌جمهوری آمریکا تصریح کرد که برخی «قدرت‌های بزرگ» با اعزام قوای نظامی برای به کرسی نشاندن حرف‌شان متوسل به زور شده‌اند. این اشاره‌ای آشکار به ماجرای کریمه بود. ایندیپندنت می‌نویسد:وقتی رئیس‌جمهوری اوباما «خط قرمزی» در سوریه تعیین و اعلام کرد که استفاده از سلاح شیمیایی خط قرمز است اما اندکی بعد عقب نشست، پوتین هم پیش خود تصور می‌کند که چنین رئیس دولتی با یک تشر عقب می‌نشیند. این گزارش می‌افزاید: «پوتین، اوباما را فردی می‌بیند که به جای ارائه راه‌حل از خود ضعف نشان داده و خط قرمز خود را استفاده از سلاح شیمیایی اعلام می‌کند، اما به راحتی این خط قرمز نادیده گرفته می‌شود و او کاری نمی‌کند. یک سال بعد، اوباما ائتلاف خود علیه داعش را با عنوان «بی‌اعتبار کردن و در نهایت زمینگیر کردن داعش» تشکیل می‌دهد اما در نهایت خلافت خودخوانده نه تنها در سوریه و عراق دوام آورده بلکه همچنان به گسترش بذر‌ترور و ناامنی ادامه می‌دهد.» چنین نگاهی است که باعث شده پوتین فضا را برای مانور قدرت مساعد ببیند. ایندیپندنت می‌افزاید: وقتی اوباما می‌بیند پوتین همراه با ایران، سوریه و عراق، مرکزی برای تبادل اطلاعات علیه داعش تشکیل داده‌اند نتیجه عقب نشینی خود را می‌بیند. اوباما از اینکه می‌بیند چنین گروهی شکل گرفته آن را شاهدی می‌داند بر اینکه پوتین می‌خواهد ابتکار عمل را از اوباما در منطقه بگیرد. پوتین معتقد است سیاست تحمیل دموکراسی از سوی آمریکا در خاورمیانه و شمال آفریقا شکست خورده است. او می‌گوید به جای‌ترغیب کشورها به اصلاح، مداخله نظامی تهاجمی منجر به تخریب و ویرانگری شده است.
با این حال، وقتی پوتین می‌گوید در شورای امنیت کارزار تصویب قطعنامه و تشکیل ائتلاف راه می‌اندازد و آن را با نبرد علیه هیتلر مقایسه می‌کند، اذهان به سوی جنگ جهانی دوم و تحولات جنگ سرد معطوف می‌شود. به نظر می‌رسد تحولات سوریه به نقطه عطفی در روابط قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی تبدیل شده است. به‌ویژه روابط دو عضو دائم شورای امنیت به شدت متاثر از سوریه است. گویی جنگ سرد جدیدی قرار است شکل بگیرد و منشأ این جنگ سرد جدید سوریه است. بی‌جهت نیست که ایندیپندنت دیدار پوتین- اوباما را «صلح سرد» نامیده است. اوباما با اذعان به اشتباه خود در لیبی افزود: «ما به مردم لیبی کمک کردیم تا از شر یک مستبد رها شوند اما ائتلاف ما می‌توانست و باید تلاش بیشتری برای خلأ قدرت ایجاد شده انجام می‌داد.»
سر شاخ شدن دو قدرت بزرگ جهانی تنها ریشه در سوریه ندارد. آنگاه که اوکراین مورد تاخت و تاز پوتین قرار گرفت و کریمه از آن جدا شد، جدال‌ها عیان شد. اوباما به درستی در سازمان ملل اشاره کرد که وقتی حاکمیت و انسجام سرزمینی یک کشور مورد حمله قرار گرفته و مخدوش می‌شود نمی‌توان انتظار سکوت داشت. شاید الحاق یک سرزمین به کشوری دیگر با زور نظامی اولین مورد از مخدوش ساختن مرزها در قرن ۲۱ باشد و پوتین پیشقراول چنین اقدامی بود. رئیس‌جمهوری آمریکا می‌گوید: «اگر الحاق کریمه و جدایی آن از اوکراین بدون پیامد می‌ماند چنین وضعیتی می‌توانست برای هر کشور دیگری که امروز در این جمع نشسته است، رخ دهد.» واکنش مسکو به این سخنان جالب بود. رهبران کرملین می‌گویند مسکو فقط زمانی وارد شد که «کشورهای خارجی» دست به ناآرامی و ناامنی در این کشور زدند.
ظاهرا سازمان ملل تحت‌الشعاع مواضع پوتین - اوباما بود. با این حال، اگرچه دو کشور بر سر «ماندن» یا «رفتن» اسد اختلاف نظر دارند اما در اولین گام برای رفع اختلافات، دولتمردان واشنگتن اعلام کردند که «دوره انتقالی مدیریت شده» را می‌پذیرند و «بنا نیست اسد در گام اول برود.» این سخن به این معنا است که اسد تا دورانی مشخص می‌تواند بماند اما در نهایت باید برود و «وضع موجود نمی‌تواند پابرجا بماند.» اوباما تاکید کرد: «رئالیسم، آشتی را الزام می‌کند اما همین رئالیسم،گذاری مدیریت شده در راستای دوری از اسد و روی کار آمدن رهبری جدید را الزام آور می‌سازد.»
اما اینکه «رهبر جدید» کیست و «آلترناتیوهای پس از اسد» کدام است مساله‌ای است که پوتین و متحدانش روی آن حرف دارند. از دل تحولات ۴ سال گذشته سوریه هنوز رهبر جدیدی که شایسته اداره آینده سوریه باشد بیرون نیامده است. دبیر کل سازمان ملل می‌گوید: کلید بحران سوریه در دست ۵ کشور است و تا زمانی که آشتی، مصالحه و آتش بس میان این ۵ کشور به وجود نیاید نمی‌توان امید به راه‌حل داشت. این ۵ کشور عبارتند از: روسیه، ایران،ترکیه، عربستان و آمریکا. کاربرد عبارت «صلح سرد» به جای «جنگ سرد» از سوی ایندیپندنت شاید بی‌جهت نباشد. ایندیپندنت می‌نویسد: اگرچه بن بست سوریه در گرو تعاملات دو قدرت جهانی (و همکاری قدرت‌های منطقه‌ای) است اما همین که از عبارت «صلح سرد» به جای کلمات مشابه استفاده شده جای امید باقی است که اوضاع سوریه سرانجام از بن بست رها شده و به فرجام برسد.
ارسال نظر