محمدحسین باقی: در گزارشی که از سوی یکی از رسانه‌های دولتی در کوبا منتشر شد، آمده است که مقام‌های این کشور کمونیستی در تدارک تغییرات مهم در این کشور هستند. یکی از این تغییرات گذار از سیستم تک‌حزبی خواهد بود. ماه گذشته هم «قانون انتخابات عمومی» تصویب شد که نشانه‌ای دیگر از تغییراتی است که در کشور برادران کاسترو آغاز شده است. در یک نظرخواهی اینترنتی در وب‌سایت «Juventud Rebelde»- یکی از دو روزنامه دولتی و مهم در کوبا- آشکارا از مردم خواسته شده تا نظر خود را درخصوص تغییر بگویند. بسیاری از نظرات خواستار انتخاب مستقیم مقام‌های عالی کشور و توانایی کنار زدن آنها از طریق انتخابات بود. به گزارش واشنگتن پست، چنین پیشنهاداتی در رسانه‌های دولتی کوبا که به‌شدت کنترل می‌شوند بسیار چشمگیر بوده و تصادفی نیست.

سوالات بسیاری از سوی مردم پرسیده می‌شد اما پاسخ‌ها چندان روشن نبود. به‌طور مثال، یکی از سوالات این بود: «می‌خواهم بدانم آیا امکان رای‌گیری مستقیم برای انتخاب مقام‌های بالا هست یا خیر؟ این سیستم به شدت نامحبوب است.» برخی از پرسش‌هایی که در این روزنامه دولتی منتشر شد واقعا بی‌سابقه بود. به‌طور مثال، یکی دیگر از خوانندگان درباره ساز و کارهای کنار زدن رئیس‌جمهوری یا معاون او از طریق آرای عمومی پرسیده بود، آن هم زمانی که دوران او هنوز به اتمام نرسیده است. این دست پرسش‌ها اولین‌باری است که در فضای مجازی و از سوی یک روزنامه دولتی مطرح می‌شود. به نظر می‌رسد بازگشایی سیاسی که در روابط کوبا- آمریکا به‌وجود آمده نسل «پیرمردان» را به این نتیجه رسانده که تغییر حتمی است و گریزی از آن نیست. بنابراین، برای اینکه تغییرات مدیریت شده باشد رائول کاسترو با شنیدن صدای تغییر درصدد است تا تغییرات را به‌صورت مدیریت شده به اجرا درآورد.

رائول کنگره بعدی حزب کمونیست را برای آوریل ۲۰۱۶ تنظیم کرده است. واشنگتن‌پست می‌نویسد: رائول ۸۳ ساله اعلام کرده که در سال ۲۰۱۸ از قدرت کناره خواهد گرفت. این امر اگر به وقوع بپیوندد زمینه گذار به دوران «پسا کاسترویی» را فراهم خواهد کرد. برخی کارشناسان رائول را آینده‌نگرتر از برادر بزرگترش فیدل می‌دانند. آنها می‌گویند رائول بوی تغییر را استشمام کرده و برای اینکه نام نیکی در تاریخ از خود بر جا بگذارد می‌کوشد تا جرقه تغییر در کشور را بزند و مشعل تغییر را در سال ۲۰۱۸ به دست رهبر بعدی بسپارد. گفته می‌شود جانشین رائول کسی نیست جز معاون اول او «میگوئل دیاز کانل».

بر اساس سیستم انتخاباتی فعلی، کوبایی‌ها به نمایندگانی از پیش تعیین شده رأی می‌دهند که این نمایندگان، مدیران ارشد دولتی را انتخاب می‌کنند و کاسترو هم همیشه در صدر همه آنها قرار دارد. هیچ حزب سیاسی در کشور نیست جز حزب کمونیست؛ هیچ بحث سیاسی عمومی هم درنمی‌گیرد. هیچ مدل سیاسی دیگری به اندازه کوبا اینقدر سفت و سخت نیست. با اندک فضایی که در روابط واشنگتن- هاوانا پدید آمده، رائول فرصت را مناسب می‌بیند تا اندک تغییراتی را به‌وجود آورد و این در حالی است که فیدل ۸۸ ساله هنوز زنده است.

رائول کاسترو بارها گفته که تغییرات در نظام کوبا در نتیجه فشارهایی است که او از پایین احساس می‌کند. برخی کارشناسان می‌گویند در صورت باز شدن سیستم این احتمال هست که حدود ۶۰۰ عضوی که در پارلمان حضور دارند تعدادشان کاهش یافته و کرسی‌های خود را به چهره‌های جدید واگذار کنند. واشنگتن‌پست می‌نویسد:«تغییراتی که در راه است البته یک‌شبه باعث تبدیل رژیم تک حزبی کوبا به رژیمی چند حزبی نمی‌شود اما زمینه بازنگری و تغییر در کل سیستم را پس از چند دهه فراهم خواهد کرد.» به نظر می‌رسد برادران کاسترو به این نتیجه رسیده‌اند که از کمونیسم غیرقابل انعطاف نمی‌توانند کلاهی بدوزند. کمونیسم کوبایی به پایان راه رسیده و تغییرات می‌رود تا در بلندمدت این کشور را به یکی از اردوگاه‌های سرمایه‌داری در کنار گوش آمریکا تبدیل کند. کوبا دیگر تهدیدی برای آمریکا نخواهد بود.