رقابت نزدیک چریک و اشراف‌زاده

محمدحسین باقی: وقتی رای‌دهندگان برزیلی در هفته پیش رو رئیس‌جمهور خود را انتخاب کنند، انتخاب‌‌شان نمی‌تواند خیلی تیره و تار باشد: در یک طرف «دیلما روسف» رئیس‌جمهور فعلی و چریک مارکسیست سابق است که به دلیل تلاش‌هایش برای ساقط کردن دیکتاتوری نظامی در دهه ۷۰ زندان و شکنجه را به جان خرید. در سوی دیگر، «آسیو نوز» هست؛ یک اشراف‌زاده سیاسی طرفدار کسب‌وکار که روزگاری به عیاشی شهره بود اما اکنون امیدوار است که سرنوشت پدر بزرگش را محقق سازد که به ریاست‌جمهوری برگزیده شد اما پیش از ادای سوگند درگذشت. نظرسنجی‌های پی‌درپی نشان می‌دهد که آنها به لحاظ آماری به هم بسیار نزدیک هستند و هیچ‌کس نمی‌داند آیا پیروز یکشنبه شب از «چپ» است یا «راست.» با این حال، یک چیز مسلم است: رئیس‌جمهور بعدی برزیل از «میناس گاریاس» است. «نوز» بیشتر دوران جوانی خود را در

«São João del Rei» سپری کرده بود، شهر کوچک و زیبایی که در روزگار شکوه فعالیت معدنی در قرن ۱۸ ساخته شد؛ روزگاری که میناس گاریاس نیمی از طلای جهان را تولید می‌کرد. خانه عجیب خانوادگی‌اش -یکی از قدیمی‌ترین خانه‌ها در شهر- با درخت‌های بالا رونده پوشیده و آراسته شده بود و بر میدان مرکزی شهر مشرف بود. باغ زیبای این خانه تا شیب پشت خانه‌‌شان امتداد یافته و دارای یک استخر و استراحتگاه جداگانه برای میهمانان و کارکنان بود. «موریلو بنویدز» یکی از همسایه‌های قدیمی - که مغازه دوچرخه‌فروشی‌ای دارد که ۵۰ متر با منزل خانوادگی «نوز» فاصله دارد- می‌گوید: «آنها خانواده‌ای ممتاز و ثروتمند در شهر هستند. ما با آنها اختلاط نمی‌کنیم. آنها پولدارند و ما فقیر.» «تانسردو نوز»- پدربزرگ این نامزد ریاست‌جمهوری- نخست وزیر و چهره برجسته در جنبش پایان دادن به دیکتاتوری‌ای بود که با کودتای نظامی ۱۹۶۴ آغاز شده بود. موزه یادبود در شهر چگونگی انتخاب او به‌عنوان اولین رئیس‌جمهور پس از بازگشت دموکراسی در سال ۱۹۸۵ را به تصویر می‌کشد اما قبل از مراسم سوگند در برابر بیماری به زانو در آمد.

پدر نوز- که عضو کنگره هم بود- اما طرفدار دیکتاتوری بود و باعث بحث‌های شدیدی در خانواده می‌شد. خواهرش «آندریا نوز»، اینها را تجربه خوبی برای رویکرد مسالمت‌جوی برادرش می‌داند. وی می‌گوید: «او از یکسو با پدرم بود و از سوی دیگر با پدر بزرگم. مواضع سیاسی آنها بسیار متفاوت و حتی متضاد بود. اما با هم محترمانه و بعضا محبت‌آمیز سخن می‌گفتند. فکر می‌کنم این چیزی بسیار مهم به ما آموخت. به همین دلیل است که آسیو همیشه می‌گوید که منتقدان، مخالف هستند نه دشمن.» «آندریا» یک چهره قدرتمند در تیم مبارزاتی «نوز» است و استراتژی ارتباطی او را پیش می‌برد. دوستان و دستیارانش از «نوز» به‌عنوان «میانجی خوب» یاد می‌کنند و این در مناظره‌های تلویزیونی میان این دو زاده شهر «میناس» مشهود بود.

چریک دموکراسی‌خواه

روسف، اما افتخار می‌کند که بیش از آنکه «میانجی» باشد یک «مبارز» است. اگر چه او در یک خانواده طبقه متوسط بزرگ شد، اما به‌عنوان دختر یک کارآفرین بلغاری، از هیچ‌یک از امتیازاتی که «نوز» در خانواده‌اش از آن بهره‌مند بود، برخوردار نبود. خانه ساده خانوادگی‌اش، که فروخته شده و به یک آشپزخانه تجاری تبدیل شده، تنها یکی دیگر از ساختمان‌های شهری غیرقابل توجه در «بلو هوریزونته»‌است. او که ۱۳ سال مسن‌تر از «نوز» است، محصول یک دوران مختلف و رادیکال‌تر است. او به‌عنوان دانش‌آموز در دهه ۶۰، در گام اول در داخل محله‌‌شان برای روشنایی بهتر خیابان مبارزه کرد و سپس در دوران دیکتاتوری ۲۱ ساله، برای تغییر انقلابی در سیاست برزیل دست به مبارزه زد.

«آپولو لیسبوآ»- رفیق روزهای آغازین در گروه مارکسیستی مخفی «سیاست کارگری یا Polop» - روسف را چهره‌ای آشنا در میان کنشگرانی می‌نامد که در مورد جنگ ویتنام مباحثاتی برگزار کرد. لیسبوآ می‌گوید: «دیلما در بحث خوب بود اما در سخنرانی‌های عمومی خیلی خوب نبود. او واقعا رهبر توده‌ها نیست. او بیشتر یک سازمان‌دهنده است.» با تغییر بیشتر فضای سیاسی، روسف، «polop » را ترک کرد و به گروه چریکی‌ای پیوست که به سرقت از بانک و گروگان‌گیری می‌پرداخت. امروز، فعالان حزب کارگران حاکم (PT) به گذشته‌ای اشاره می‌کنند که ستیز طبقاتی با تی‌شرت‌های قرمز رنگی که روی آن تصویر عینک به چشم روسف حک شده بود؛ عصر تصاویری که البته محدودیت‌های زیادی برای فعالیت‌های او وجود داشت. «لیسبوآ» می‌گوید: «او در حملات دخالتی نداشت چرا که نزدیک‌بینی‌اش او را مسوول ساخته است. عینک‌های او گویی ته استکانی بود. اگر عینکش در حادثه‌ای می‌شکست، او از پا می‌افتاد.» اما رئیس‌جمهور آینده گرفتار برنامه ریزی و سازماندهی بود تا زمانی که او با یک اسلحه در کیف دستی خود در سال ۱۹۷۰ دستگیر شد. او به زندان «Tiradentes» فرستاده شد که نام مستعار «برج دوشیزگان» به آن می‌دادند چرا که بسیاری از زندانیانش زنان جوان بودند. نگهبانان او را با شوک الکتریکی، سوءاستفاده جنسی و ضرب و شتم شکنجه می‌کردند. روسف بعدها گفت که هنوز هم به دلیل آسیب‌هایی که به فک او وارد شده موقع جویدن آدامس دچار مشکلاتی جدی می‌شود.

اما زندانیان دیگر او را «منبع قدرت» می‌خواندند. «النورا منیکوچی» -دوست نزدیک دوران نوجوانی روسف که اکنون وزیر امور زنان است- می‌گوید: «وقتی زنان دیگر برای شکنجه برده می‌شدند، او بسیار مدافع آنان بود. همیشه ثابت‌قدم بود. با قرار گرفتن در زیر شکنجه‌ها، زندگی دیگران را نجات می‌داد. هرگز فراموش نمی‌کنیم آنچه را که در زندان رخ داد.» روسف پس از آزادی، با یکی از همکاران انقلابی خود ازدواج کرد و به جنوب «ریو گراند دو سول» نقل مکان کرد؛ جایی که او به‌عنوان اقتصاددان، مدیر دولتی و سپس رئیس کارکنان دولت PT در دستگاه رئیس‌جمهور لولا داسیلوا مشغول به کار شد. اولین انتخاب دوران زندگی روسف، انتخاب برای ریاست‌جمهوری بود آن‌گاه که لولا در سال ۲۰۱۰ او را به‌عنوان جانشین خود انتخاب کرد.

انقلابی و اشراف‌زاده رو در روی هم

«نوز»، مدت زمانی طولانی را در این امر سپری کرد که چگونه آرا را جذب کند. این را می‌توان «کارآموزی خانوادگی نوز برای پیروزی در آرا» توصیف کرد. نوز، این عضو جوان قدرتمندترین حزب برزیل، (حزب سوسیال دموکرات یا PSDB) در سال ۱۹۶۸ به نمایندگی مجلس نمایندگان انتخاب شد، در سال ۲۰۰۲ فرماندار میناس گاریاس و در سال ۲۰۱۱ سناتور شد. در حالی که روسف در تلاش برای کاهش نابرابری با گسترش رفاه اجتماعی، بالا بردن حداقل دستمزد و تثبیت قیمت انرژی بود اما نوز خود را به‌عنوان یک مدیر اقتصادی با مهارت جا زده که بهبود بهره وری و کاهش فقر با سرعتی بیش از نرخ متوسط برزیل را در دستور کار قرار داده است.

اینکه برزیل الگوی میناس را دنبال کند اکنون موضوعی کلیدی در بحث‌های ریاست‌جمهوری است آن هم با هشدار PT که «تاکتیک‌های مشابه شوک اقتصادی» منجر به کاهش مشاغل می‌شود در حالی که اردوگاه نوز مدعی است که نامزدشان می‌تواند رونق مورد نیاز برای این اقتصاد نحیف و ضعیف را فراهم آورد. «رناتا ویلهنا» - که رئیس برنامه ریزی نوز در دوران حضور او در فرمانداری میناس بود- می‌گوید: «او بهره وری را بیشتر خواهد کرد و کار بیشتری برای کسب‌وکار انجام می‌دهد. یک اقتصاد خوب جامعه‌ای قدرتمند را به وجود می‌آورد. اما مقاومت‌هایی در برابر این تغییر فرهنگ وجود دارد. مردم پیش

فرض‌هایی دارند.»

داشتن پیش فرض در رقابت میان یک اشراف زاده و یک انقلابی سخت است اما وقتی پای اعمال قدرت به میان می‌آید، تفاوت بین آنها ممکن است به اندازه تفاوت در گذشته و پیشینه‌‌شان نباشد. برای جلب آرا، هر دو «میانه» آمده و «حد وسط» را گرفته‌اند و هر دو متعهد شده‌اند که مزایای Bolsa Família (کمک خرج و مخارج خانواده) را تداوم بخشند، خدمات عمومی را بهبود دهند و فساد را همراه با انتظارات طبقه متوسط در حال ظهور کاهش دهند. واقعیت وجود یک کنگره متفرق و از هم گسیخته به آن معنی است که هرکس برنده شود، مجبور به «رقیق کردن» دستور العمل‌های کاری خود به منظور «ایجاد اتحاد» می‌شود.

در هفته پایانی این مهیج‌ترین کمپین، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که رای دهندگان فرار و سیال در امتداد خطوط سنتی چپ - راست تثبیت شده‌اند هر چند هنوز بسیاری از رای دهندگان نمی‌توانند تشخیص دهند که کدام یک از این «زاد گان میناس گاریاس» بهتر می‌تواند برزیل را اداره کند. لیسبوآ، انقلابی سابق که هر دو نامزد را دوست خود می‌نامد، از رقبا می‌گوید: « آسیو گرداننده‌ای بهتر است. او در رویکرد خود روشنفکرتر، میانجی‌گراتر و عملگراتر است. دیلما اما ایدئولوژیک‌تر و برنامه‌ریزتر است. هنوز تصمیم نگرفته‌ام به کدام یک رای دهم.»

براساس نطرسنجی «داتافول‌ها»، نوز اندکی از روسف عقب‌افتاده اما به لحاظ آماری چندان مهم نیست. یکی از نکاتی که در مناظره‌های انتخاباتی جلب توجه می‌کند اتهاماتی است که این دو نامزد روانه یکدیگر می‌کنند و این برخلاف چهره‌ای است که هواداران نوز از او در رسانه‌ها ترسیم می‌کنند. نظرسنجی جدید داتافول‌ها نشان می‌دهد که نامزد چپگرا (روسف) ۴۶ درصد رای به دنبال خود دارد و این سه درصد بالاتر از نظرسنجی‌ است که در ۱۵ اکتبر منتشر شد. در حالی که آرای نوز با کاهش ۲ درصدی به ۴۳ درصد رسید. نظرسنجی MDA هم که روز دوشنبه۲۱ اکتبر انجام شد نشان می‌دهد که روسف آرایی ۵/۴۵ درصدی دارد، در حالی که آرای نوز حول ۵/۴۴ درصد می‌شود. این اختلاف اندک هم به گزارش رویترز ناشی از درصد خطا در هر دو نظرسنجی است. البته نظرسنجی‌های دیگر هم آرای روسف را ۵۲ درصد و آرای نوز را ۴۸ درصد اعلام می‌کند، اما به نظر می‌رسد دو نظرسنجی بالا به واقعیت نزدیک‌تر باشد.