سید عباس عاملی - تغییرهای سریع در قیمت نفت و جریان تجارت خارجی همراه با طبیعت تجدید‌ناپذیر این منبع انرژی باعث پیچیدگی مدیریت مالی کلان در کشورهای تولید‌کننده نفت شده است.

در پاسخ به این پیچیدگی، تعدادی از کشورهای تولیدکننده نفت اقدام به ایجاد «موسسات ویژه مالی» مانند صندوق‌های نفتی، قوانین پولی و مصوبات مسوولیت مالی کرده‌اند. در برخی موارد ایجاد این موسسات به دنبال شرایط اقتصادی سیاسی و ملاحظات تشکیلاتی صورت گرفته است. گزارشی از دپارتمان امور مالی صندوق بین‌المللی پول چگونگی مدیریت مالی کشورهای تولید‌کننده نفت را به دنبال افزایش چشمگیر قیمت نفت در سال‌های اخیر بررسی کرده است.

قیمت نفت در سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۵ سه برابر شد و از بشکه‌ای ۱۸ دلار به بشکه‌ای ۵۳ دلار افزایش یافت. قیمت نفت در سال ۲۰۰۶ نیز به رشد خود ادامه داد. افزایش صادرات نفتی و درآمدهای نفتی پیامدهای مالی و اقتصاد کلان فراوانی را برای کشورهای تولیدکننده‌ای که وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی دارند به همراه داشته است. گزارش صندوق بین‌المللی پول سه اقدام اصلی کشورهای تولیدکننده نفت در پاسخ به افزایش درآمدهای نفتی را بیان کرده است:

به طور میانگین در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵، دولت‌های کشورهای تولیدکننده نفت حدود نیمی از درآمد مازاد از صادرات نفتی را برای افزایش سرمایه‌گذاری‌های اولیه در صنعت‌های غیرنفتی استفاده کردند. تولیدکنندگان نفتی همچنین با استفاده از دلارهای نفتی کسری‌های مالی را که در دهه نود انباشته شده بودند به مازادهای مالی تبدیل کردند.

افزایش درآمدهای نفتی به کشورهای تولیدکننده اجازه‌ داده است تا هزینه‌های جاری خود را برای پاسخگویی به اولویت‌های اقتصادی و هدف‌های اجتماعی افزایش دهند. در همین حال، بسیاری از کشورهای تولیدکننده که هزینه‌های جاری خود را به سرعت افزایش داده‌اند نشان از شاخص‌های نامناسب بهره‌وری دارند که سوال‌هایی را در مورد توانایی دولت‌ها در استفاده مناسب و موثر از افزایش درآمدها را بر‌می‌انگیزد. افزایش این هزینه‌ها سبب بروز نشانه‌های منفی همچون تورمی شدن فضای اقتصادی برخی کشورهای تولید‌کننده نفت شده است.

ثبات مالی دراز‌مدت تعدادی از کشورهای تولیدکننده نفت در سال‌های ۲۰۰۰تا ۲۰۰۵ بهبود یافت. با این حال ثبات مالی در برخی دیگر از کشورهای تولیدکننده به علت افزایش کسری در بخش‌های غیرنفتی نامناسب‌تر از گذشته شد. بعضی از کشورها همچنان در برابر شوک‌های احتمالی در قیمت نفت آسیب‌پذیر هستند.

تجارب کسب شده از سال‌های اخیر اهمیت موسسات با کیفیت، سیستم‌های مدیریت مالی و نگرش‌های میان تا دراز‌مدت را در تضمین کیفیت هزینه‌ها و ثبات سیاست‌های مالی برجسته می‌کند. شواهد نشان می‌دهد کیفیت موسسات، از جمله در زمینه‌هایی مانند پاسخگویی و رسیدگی به امور مردمی، نقش بسزایی در سرانجام سیاست‌های مالی ایفا می‌کند و اولویت باید به تقویت سیستم‌های مدیریت مالی داده شود.

تدوین چشم‌اندازهای میان‌مدت می‌توانند به اتصال بودجه‌های سالانه به سیاست‌های درازمدت کمک کنند. بودجه‌های سالانه بسیاری از کشورهای تولید‌کننده نفت گرفتار افق‌های کوتاه‌مدت و عدم در‌نظر‌گرفتن سیاست‌ها و اهداف دراز‌مدت شده اند.

چشم‌اندازهای میان مدت که به طور خاص نگرش‌های دراز‌مدت را تدوین می‌کنند می‌توانند باعث تقویت تخصیص منابع، شفافیت و پاسخگویی شوند. چشم‌اندازهای میان مدت همچنین می‌توانند به طور خاص برای کمک به پاسخگویی به خطرهای مالی ناشی از درآمدهای نفتی غیرقابل پیشبینی و بی‌ثبات طراحی شوند.

همچنین تحت چارچوب‌های مناسب تشکیلاتی، موسسات ویژه مالی که به خوبی طراحی شده‌اند می‌توانند پشتوانه مناسبی برای سیاست‌های پولی باشند. با این حال، موسسات ویژه مالی به تنهایی چاره‌ساز نیستند و برای کارآیی به پایه‌های قدرتمند و تعهد سیاسی نیازمندند. به علاوه، توسعه موسسات ویژه مالی نباید توجه ما را از دیگر اصلاحات پایه‌ای در نظارت و مدیریت‌های مالی دور کند. تجارب بین‌المللی نشان می‌دهند به کارگیری اصولی مشخص برای طراحی و به اجرا گذاشتن موسسات ویژه مالی می‌تواند راهگشا باشد.

صندوق‌های نفتی باید با بودجه‌های کشورهای تولیدکننده به همگرایی برسند تا هماهنگی میان سیاست‌های پولی و بهره‌وری هزینه‌های عمومی تقویت شود. همچنین به کارگیری مکانیزم لازم جهت تضمین شفافیت، مدیریت مناسب و پاسخگویی از موارد لازم برای موفقیت طرح موسسات ویژه مالی است.

توفان فلیکس به بازار نفت نزدیک می‌شود

گروه بین‌الملل- در حالی که بازارهای نفت پس از توفان دین در انتظار کاهش قیمت‌ها بودند، توفان دیگری از راه رسید تا بار دیگر جو بازارهای نفت را متشنج کند. توفان فلیکس که از سواحل ایالات‌متحده در اقیانوس اطلس آغاز شده است، با سرعت بیش از ۲۰۰کیلومتر در ساعت در حال حرکت به سمت سواحل دریای کارائیب و خلیج مکزیک است. به گزارش مرکز ملی توفان‌ها در میامی، گردباد فلیکس ظرف چهار یا پنج روز آینده به خلیج مکزیک خواهد رسید. به دنبال انتشار این اخبار قیمت انواع نفت‌خام در بورس‌های جهانی افزایش یافت. براین اساس، قیمت نفت وست‌تگزاس در بورس نیویورک دیروز با ۴۷ سنت افزایش به ۵۱/۷۴دلار در هر بشکه رسید. همچنین قیمت نفت برنت دریای شمال با ۲۴ سنت افزایش در نیمروز معاملاتی به ۴۱/۷۳دلار رسید. در شرایطی که بهای انواع نفت دیروز افزایش یافت بهای سبد نفتی اوپک نیز بار دیگر از مرز ۷۰دلار عبور کرد. پیش‌بینی می‌شود با نزدیک شدن توفان فلیکس به خلیج مکزیک در روزهای آینده باز هم بر قیمت نفت خام افزوده شود.