دنباله‌روی ویتنام از استراتژی چین و هند

نماد کشور ویتنام

شادی آذری

در محوطه سرسبز یک دانشگاه در حومه شهر هوچی‌مینه ویتنام آزمایشی در حال انجام است. بنا به گزارش نشریه کریستین ساینس مانیتور، قرار است در این دانشگاه آلمانی واقع در ویتنام که در سال ۲۰۰۸ در ساختمانی دو طبقه تاسیس شد، پاییز امسال از ۲۲۰ دانشجو ثبت نام به‌عمل آید که اغلب آنها در مقطع فوق لیسانس شروع به تحصیل خواهند کرد. اما اساتید آنها را استادهای اعزامی از آلمان تشکیل خواهند داد.

این نقطه آغاز ساده، نمایانگر عزم ویتنام برای تبدیل شدن به قدرت تحصیلات عالی آسیا است که با هدف تغییر ساختار اقتصادی آن شکل گرفته است. ویتنام قصد دارد ساختار اقتصادی خود را که بر پایه دستمزدهای پایین است، تغییر دهد. این کشور امیدوار است که دست‌کم یکی از معدود دانشگاه‌هایش که مانند دانشگاه آلمانی ویتنام کار می‌کنند، تا سال ۲۰۲۰ در زمره ۲۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار گیرد و استانداردهای بالاتری را برای سایر موسسات آموزشی خود نیز اعمال کند.

ویتنام در تلاش است با سرمایه‌گذاری در بخش تحصیلات عالی در مسیر دانش فنی اقتصادهای بزرگ آسیایی چون تایوان و کره جنوبی گام نهد. سرانه تولید ناخالص داخلی ویتنام از سال ۱۹۹۰ تاکنون ده برابر افزایش یافته و به بیش از ۱۰۰۰ دلار رسیده است که عامل آن افزایش صادرات و سرمایه‌گذاری‌های عظیم خارجی بوده است.

اما هنوز نمی‌توان با اطمینان گفت که آیا با روش ساده افزایش هزینه‌ها برای تحصیلات می‌توان به نیروی کار ماهر دست یافت یا نه. منتقدان بر این باورند که ابتدا باید کادر دانشگاهی مقاوم در برابر تغییرات، روش تدریس تاریخ گذشته ، دستمزدهای کم و تعصبات سیاسی در دانشگاه‌های این کشور از میان برود. یک اصلاح‌طلب سرشناس ویتنامی به نام هوآنگ توی می‌گوید: «نظام تحصیلات عالی ما منسوخ شده است.» اما واقعیت این است که ظهور دانشگاه‌هایی چون دانشگاه آلمانی ویتنام این شرایط را عوض خواهد کرد. قرار است در این دانشگاه درس‌های ویژه تدریس شود و اساتید مخصوص همین دانشگاه استخدام شوند. در این دانشگاه بر دروس کاربردی و انجام تحقیقات با همکاری صنایع خصوصی تمرکز خواهد شد. این دانشگاه نماینده دانشگاه‌های آلمانی خواهد بود که خود حامی اصلی آن هستند.

ویکتوریا آواکوا، رییس بانک جهانی در ویتنام که بودجه‌ای ۱۸۰ میلیون دلاری را به این دانشگاه اختصاص داده است، می‌گوید که نباید به این بانک و سایر موسسات قدرتمند به عنوان یک مزیت برای رسیدن به موفقیت نگاه شود. وی می‌افزاید: «موفقیت این دانشگاه ملاک مهمی است در اثبات اینکه ویتنام می‌تواند تحصیلات عالی را به روشی متفاوت به اجرا درآورد.»

هم‌اکنون ویتنام بودجه عظیمی را صرف تحصیلات دانشگاهی از جمله دانشگاه‌های خصوصی و تحصیلات خارج از کشور می‌کند و خانواده‌های ویتنامی بخش اعظم دارایی خود را صرف تحصیلات فرزندانشان می‌کنند. بر اساس گزارش بانک جهانی، بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۶ تعداد دانشجویان این کشور از حدود ۹۰۰،۰۰۰ نفر به بیش از ۶/۱ میلیون نفر رسیده است. اما بر اساس گزارش سال ۲۰۱۰ سازمان ملل، میزان تحقیقات در دانشگاه‌های ویتنام کافی نیست. این مطالعه نشان داده است که به دلیل کم بودن شهریه دانشجویان، دانشگاه‌ها تا کنون از بودجه کافی برای تحقیقاتی که پر هزینه هم هستند، برخوردار نبوده‌اند. اما آنچه در این کشور در حال شکل‌گیری است، تازگی دارد. در فاز شروع، دانشگاه آلمانی ویتنام بخش اعظم بودجه خود را از دولت فدرال و استان‌های آلمان تامین می‌کند. دانشجویان سالانه ۱۵۰۰ دلار می‌پردازند و حدود ۶۰ درصد از شهریه خود را از کمک‌های آلمان تامین می‌کنند.

دولت ویتنام هم هر ساله ۵۰۰،۰۰۰ دلار به بودجه این دانشگاه کمک می‌کند. اما بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده، در آینده ویتنام کل هزینه‌ها را متقبل خواهد شد. بنا به اعلام رییس دانشگاه آلمانی ویتنام، قرار است تا سال ۲۰۳۰ بودجه این دانشگاه به ۵۷ میلیون دلار برسد. اساتید ویتنام معتقدند دانشجویانی که برای تحصیل در مقطع دکتری به خارج از کشور رفته‌اند باید بازگردانده شوند تا کشور از مزیت تحصیلات و اندوخته‌های علمی و مهارت آنان بهره‌مند شود. این استراتژی را چین نیز در پیش گرفته است. اما به دلیل آنکه ویتنام نمی‌تواند دستمزدهایی برابر با غرب به آنها بپردازد، باید ابتدا فضایی در کشور ایجاد کند که در آن دانشمندان و مهندسان بتوانند بدرخشند و در عین حال متفکران آینده کشور راپرورش دهند. این همان کاری است که دو قدرت بزرگ اقتصاد آسیا، هند و چین انجام داده‌اند. این فضا آزادی دانشگاه‌ها را برای رسیدن به اقتصادی بارور می‌طلبد.