دستگیری افسران بلندپایه ترکیه

دریا سالار بازنشسته اوزرکارابولوت هنگام ورود به دادگاهی در استانبول/ عکس: AP

گروه بین‌الملل- احسان ابطحی: هفت افسر بلند‌پایه نظامی ترکیه به طور رسمی متهم به تلاش برای سرنگونی دولت شدند.

به گزارش بی.‌بی.‌سی، این افراد شامل چهار دریاسالار، یک ژنرال و دو سرهنگ می‌شوند که برخی از آنها بازنشسته شده‌بودند. این هفت نفر در میان ۴۰ نفری هستند که روز دوشنبه به اتهام شرکت در توطئه سال ۲۰۰۳ برای ایجاد هرج‌و‌مرج در ترکیه و متعاقب آن توجیه یک کودتا دستگیر شدند. حجم عملیات روز دوشنبه علیه ارتش بسیار گسترده و بی‌نظیر بود و تنش‌ها میان دولت و نیروهای مسلح را افزایش داد.

این در شرایطی است که شماری از اعضای ارتش ترکیه در سال‌های گذشته به دلیل دست‌داشتن در توطئه‌هایی مشابه دستگیر شده و بسیاری دیگر از آنها متهم به اقدام برای انجام کودتا شده‌اند.

ارتش ترکیه دیروز اعلام کرد که همه ژنرال‌ها و دریاسالاران بلند‌پایه برای بررسی آنچه که آنها آن را یک «‌موقعیتی جدی» نامیدند، تشکیل جلسه دادند.

افراد متهم در جریان توطئه موسوم به «‌پتک آهنین» دستگیر شدند، که گفته می‌شود قرار بود در سال ۲۰۰۳ میلادی انجام شود.

روزنامه «طرف» که روزنامه‌ای نزدیک به لیبرال‌هاست برای اولین بار وجود برنامه‌ای برای کودتا را فاش ساخت. این روزنامه گزارش داد مدارکی به دست‌آورده است که جزئیات برنامه کودتا، از جمله انفجار دو بمب در مسجدی در استانبول و تحریک یونان برای سرنگونی یک فروند هواپیمای ترکیه بر فراز دریای اژه را نشان می‌دهد.

ارتش ترکیه تایید کرده که در مورد این برنامه‌ها بحث و تبادل‌نظر انجام شده‌است، اما این برنامه تنها در سمیناری نظامی و به عنوان بخشی از تمرین‌های نظامی مورد بحث قرار گرفته‌است.

برنامه توطئه ادعایی بسیار شبیه یا حتی مرتبط با توطئه «ارگنکون» است که قرار بود بر‌اساس آن چهره‌های نظامی و سکولار‌ها نا‌آرامی‌های گسترده‌ای را دامن بزنند که در نهایت منجر به انجام یک کودتا شود.

شماری از افراد از جمله افسران نظامی، روزنامه‌نگاران و دانشگاهیان در ارتباط با این پرونده در دادگاه و در حال محاکمه هستند.

تحلیلگران سیاسی بر‌این باورند که اقدام علیه نیروهای نظامی ارتش و دستگیری آنها تا همین چند سال پیش حتی غیر‌قابل تصور بود.

ارتش ترکیه خود را پاسدار نظام سکولار این کشور می‌داند. این ارتش از سال ۱۹۶۰ تاکنون چهار دولت ترکیه را ساقط یا ناچار به استعفا کرده است که آخرین بار آن در سال ۱۹۹۷ اتفاق افتاد.

با این همه قدرت ارتش ترکیه در سال‌های اخیر کاهش یافته چرا که این کشور با‌هدف ورود به اتحادیه اروپایی دست به اصلاحاتی گسترده زده‌است.

ژنرال ایلکر باسبوگ، فرمانده ارتش ترکیه هم در این رابطه تاکید کرده است که تفکر کودتا در این کشور تفکری است که به گذشته تعلق دارد. بسیاری از ترک‌ها این پرونده را به عنوان آخرین پرده در جنگ قدرت میان نهاد سکولار ملی‌گرای ترکیه و حزب حاکم عدالت و توسعه می‌دانند.

با این حال منتقدان بر این باورند که تحقیقات مربوط به ارگنکون و پتک آهنین تنها تلاش‌هایی برای ساکت کردن مخالفان سیاسی و نظامی ترکیه است.

دو حزب مخالف ترکیه از دولت به دلیل این دستگیری‌ها انتقاد کرده‌اند. دنیز بایکال، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه؛ اصلی‌ترین حزب مخالف دولت؛ این پرسش را مطرح کرد که چرا ژنرال‌های بازنشسته دولت که «در خانه با پیژامه و دمپایی راحتی مشغول تماشای تلویزیون بودند» به دلیل ادعای توطئه‌ای که قرار بود هفت سال پیش انجام شود، دستگیر شده‌اند. حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه، حزبی سوسیال دموکرات است.

دلوت باهچلی، رهبر ملی‌گرایان مخالف دولت هم گفت که اقدامات دولت بر‌اساس «‌نفرت» و «‌احساس انتقام» انجام می‌شود. او همچنین خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شد.

حزب حاکم عدالت و توسعه ریشه‌های اسلامی دارد و از سوی برخی ملی‌گراها متهم به این شده است که برنامه‌هایی مخفی برای تبدیل ترکیه سکولار به یک دولت اسلامی دارد. دولت اما این اتهامات را رد کرده و می‌گوید هدفش مدرنیزه کردن ترکیه و حرکت دادن این کشور به سوی عضویت در اتحادیه اروپایی است. در سال ۲۰۰۸ میلادی بود که حزب عدالت و توسعه در دادگاه به اتهام نقض قوانین نظام سکولار ترکیه مورد محاکمه قرار گرفت و قرار بود فعالیت آن ممنوع اعلام شود اما این حزب با اختلاف اندکی از آرای قضات از این اتهام تبرئه شد.

این در حالی است که اتحادیه اروپایی روز سه‌شنبه نسبت به توطئه ادعایی کودتا در ترکیه ابراز نگرانی کرد. خانم آنگلا فیلوت سخنگوی کمیسیونر توسعه اتحادیه اروپایی دیروز گفت که ادعای کودتا در ترکیه «یک موضوع جدی برای نگرانی است» و «شهروندان ترکیه شایستگی این را دارند تا واقعیت کامل را در مورد این پرونده‌ها بشنوند.»

او ادامه داد: «‌به همین دلیل تحقیقات باید به طور دقیق و براساس قانون و معیار‌های روند یک دادگاه عادلانه انجام شود.»

در میان دستگیر‌شدگان افرادی نظیر ابراهیم فیرتینه، فرمانده سابق نیروی هوایی، اوزدن اورنک، فرمانده پیشین نیروی دریایی و چتین دوگان، فرمانده سابق لشگر یکم مستقر در استانبول‌-‌که متهم به فرماندهی این توطئه‌هاست- دیده می‌شوند.

خبرگزاری آناتولی دیروز گزارش داد که انتظار می‌رود این ژنرال‌ها روز چهارشنبه‌-‌دیروز‌- پیش از آنکه در برابر دادگاه به اتهامات خود پاسخ دهند، از سوی بازپرسان پرونده مورد بازجویی قرار بگیرند.