شرکت‌های بزرگ نفتی مجبور به تجدیدنظر درباره آینده‌شان هستند

گروه بین‌الملل- رفیعه هراتی: شرکت رویال داچ شل نتایج درآمدی خود را روز پنجشنبه ۴ فوریه اعلام کرد و گزارش داد در سال ۲۰۰۹، ۸/۹ میلیارد دلار درآمد داشته است. دو روز قبل از آن نیز شرکت بریتیش پترولیوم (بی‌پی) کسب سود ۱۴ میلیارد دلاری را برای همین سال اعلام کرد. اما این سودهای میلیارد دلاری در مقایسه با ثروت سالهای پیش ناامیدکننده است (برای مثال شرکت شل تنها در سال ۲۰۰۸، درآمد ۴/۳۱ میلیارد دلاری را ثبت کرد) زیرا افزایش قیمت نفت سود‌ها را به بالاترین میزان رساند.

اما در بلندمدت موفقیت شرکت‌ها به دوام ذخایر وابسته است. شرکت‌های بزرگ غربی تلاش می‌کنند از طریق خریداری شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری، شرکت‌های خود را گسترش دهند ولی این روزها فرصت‌ چنین کارهایی کمیاب‌تر می‌شوند. شرکت‌ها در هر مکانی که بتوانند هزینه می‌کنند. شرکت اکسون موبیل بزرگ‌ترین شرکت نفتی ثبت شده، اعلام کرد هزینه‌های اکتشاف و سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۰۹ به ۱/۲۷ میلیارد دلار رسید که ۴ درصد بیشتر از سال ۲۰۰۸ بود. این شرکت پیش‌بینی می‌کند طی پنج سال آینده سالانه ۲۵ میلیارد دلار تا ۳۰ میلیارد دلار برای اکتشاف و سرمایه‌گذاری هزینه خواهد کرد. شرکت بی‌پی قصد دارد امسال مبلغ ۲۰ میلیارد دلار صرف سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید و حفاری کند که تقریبا هم‌اندازه سال گذشته است. اما برای صرف هزینه نیز محدودیت‌هایی وجود دارد. شرکت‌های دولتی رقیب در خاورمیانه و روسیه رقیب شرکت‌های نفتی خصوصی هستند و از ذخایر نفتی کشورهایشان به شدت محافظت می‌کنند. چند میدان بزرگ نفتی جدید، دست‌کم آنهایی که دسترسی به آنها آسان و استخراج از آنها ارزان است در سال‌های اخیر کشف شده‌اند. و در مکان‌هایی که فرصت‌های جدید به وجود می‌آید، مثل عراق، غول‌های نفتی غربی تلاش می‌کنند در مزایده‌ها مبالغ بالایی را بپردازند تا امتیاز حفاری را در مناطقی به دست آورند که در آنجا دولت‌های محلی سود این شرکت‌ها را به شدت محدود می‌کنند. علاوه براین رقابت از طرف چین، روسیه و دیگر شرکت‌های نفتی دولتی می‌تواند جدی باشد. شرکت‌های ملی نفت اغلب هزینه‌هایی را می‌پردازند که پرداخت این هزینه‌ها توسط شرکت‌های بزرگ نفتی موجب نگرانی سهامدارانشان خواهد شد. بنابراین شرکت‌های غربی به طور فزاینده به دنبال انواع دیگری از رشد هستند. یک گزینه این است که از تخصصشان برای یافتن نفت در مکان‌هایی که دسترسی به آنها دشوار است استفاده کنند مانند اعماق دریا، یا به دنبال ذخایری بروند که پالایش آنها دشوارتر و گران‌تر است.

براساس این گزارش، راه دیگر سرعت بخشیدن به رشد کاوش سایر ذخایر انرژی است. به طوری که شرکت توتال فرانسه شاخه تولید برق هسته‌ای ایجاد کرده است. شرکت شل نیز سرمایه‌گذاری مشترک ۱۲ میلیارد دلاری را با شرکت کوسان اعلام کرده است. شرکت برزیلی کوسان از نیشکر اتانول تولید می‌کند. این نوعی تغییر رویه است. شرکت‌های اکسون موبیل و شل بر روی سوخت‌های زیستی نسل دوم تولید شده از جلبک یا مواد زائد هزینه می‌کنند اما سال‌ها زمان لازم است تا این گونه سوخت‌ها توسعه پیدا کنند. اکنون شرکت شل می‌تواند نسل اول محصولات شرکت کوسان را از طریق شبکه جهانی توزیع خود به فروش برساند. اما بیشترین فعالیت در زمینه گاز طبیعی بوده است. درحال حاضر حدود ۴۰ درصد از تولید روزانه شرکت شل به صورت گاز طبیعی است. تولید گاز طبیعی توسط شرکت‌های توتال و بی‌پی نیز چندان کمتر از شرکت شل نیست. اهمیت استفاده از گاز برای تولید برق و گرما روز به روز بیشتر می‌شود و پیش‌بینی می‌شود بازارجهانی گاز تا سال ۲۰۳۰ تا ۵۰ درصد رشد کند. شرکت‌های بزرگ نفتی که می‌خواهند گسترش پیدا کنند، محاسبه می‌کنند که مهارتشان در مدیریت پروژه‌های سرمایه‌ای بزرگ زمانی مفید است که نیروگاه‌های میعان گاز بسازند؛ چراکه حمل گاز مایع آسان‌تر است. اواخر سال گذشته شرکت‌های شورون، شل و اکسون موبیل موافقت کردند مبلغ ۳۷ میلیارد دلار برای توسعه حوزه گورگون استرالیا هزینه کنند. این حوزه منبع عظیمی از گاز طبیعی است.

با این همه به دلیل بی‌ثباتی قیمت‌ها سرمایه‌گذاران محتاط هستند. ارزش سهام شرکت اکسون موبیل در ماه دسامبر دچار کاهش شد زیرا این شرکت برای خرید شرکت اکس‌تی‌او انرژی ۳۰ میلیارد دلار پیشنهاد داد. شرکت اکس‌تی‌او انرژی گاز را از سنگ بسترهای نامتعارف استخراج می‌کند. قیمت گاز طی یکی دو سال گذشته سقوط کرده است زیرا پروژه‌های جدید درست زمانی به جریان افتادند که رکود اقتصادی جهانی تقاضا را کاهش داد. و پیشرفت‌های فنی، استخراج ذخایر عظیم گاز آمریکا از سنگ بسترها را اقتصادی کرده است. شرکت بی‌پی براین باور است که این عوامل قیمت گاز را به مدت سه یا چهار سال پایین نگه خواهند داشت، اما این زمان ممکن است طولانی‌تر باشد. اگرچه شرکت‌های ملی نفت غول‌های نفتی غربی را مجبور کرده‌اند در مکانهای دور دست به دنبال ذخایر جدید بگردند، قیمت نفت برخلاف قیمت گاز، از پشتیبانی شرکت‌های دولتی که اعضای اوپک را تشکیل می‌دهند برخوردار است.