دموکراسی گامی به‌پیش

امید ایران‌مهر

عکس: AFP

سه هفته رایزنی و مذاکرات فشرده میان نمایندگان پارلمان عراق سرانجام نتیجه داد و قانون انتخابات این کشور به تصویب اکثریت نمایندگان حاضر در جلسه روز یکشنبه این مجلس رسید. این اصلاحات با اختلاف زیاد آرا و پس از هفته‌ها بن‌بست که باعث نگرانی نسبت به تاخیر انتخابات پارلمانی شده بود، تصویب شد. این نگرانی وجود داشت که چنین تاخیرهایی می‌تواند پیشرفت‌های اخیر به سوی ثبات گسترده‌تر را بی‌اثر کند.

قانون انتخابات عراق پس از آن به تصویب رسید که نمایندگان پارلمان به یک راهکار توافقی جهت حل و فصل مشکل کرکوک به عنوان بزرگترین مانع بر سر راه تصویب این قانون، دست یافتند. جناح‌های سیاسی عراقی در مورد یک رشته از مسائل از جمله نحوه توزیع کرسی‌ها برای شهر نفت‌خیز کرکوک که تنوع قومی‌دارد و چگونگی لیست شدن نام احزاب و نامزدها در برگه‌های رای اختلاف داشتند که باعث بن‌بست شده بود. براساس قانون جدید در پنج استان بغداد، اربیل، دهوک، نینوا و کرکوک پنج کرسی به مسیحیان اختصاص یافت. همچنین در استان نینوا یک کرسی به الشبکی‌ها و یک کرسی نیز به ایزدی‌ها (یزیدی‌ها) اختصاص یافت. این در حالی است که نمایندگان فهرست ائتلاف کردستان عراق خواستار اعطای پنج کرسی به ایزدی‌ها شده بودند.

براساس این قانون، انتخابات پارلمانی عراق بدون در نظر گرفتن شرایط خاص و یا کرسی‌های اقلیت‌ها، در استان کرکوک همانند دیگر استان‌های عراق برگزار می‌شود. در عین حال یک کمیته برای بررسی و تایید نام نویسی رای‌دهندگان در استان‌های مورد نزاع تشکیل می‌شود و تا زمان بررسی دقیق از سوی این کمیته، نتایج اعلام شده‌ این انتخابات در این استان‌ها رسمیت ندارد. براساس این قانون، طبق آخرین آمار ارائه شده از سوی وزارت بازرگانی، به هر ۱۰۰‌هزار عراقی یک کرسی از کرسی‌های پارلمان تعلق می‌گیرد.

نمایندگان همچنین تصمیم گرفتند که در کرکوک- و سایر استان‌هایی که در آن‌ها بر سر فهرست رای‌دهندگان اختلاف هست، نتایج موقتی باشد. فهرست رای‌دهندگان از کسانی که برای رای دادن ثبت‌نام می‌کنند تشکیل می‌شود و هدف آن جلوگیری از تقلب است. آن‌ها همچنین مقرر کردند که فهرست‌های انتخاباتی که روی برگه‌های رای چاپ می‌شود، شامل نام سیاستمداران نامزد در انتخابات باشد و نه فقط نام احزابی که فهرست نامزدهای آنها مشخص نیست. سازمان ملل اخطار داده بود که در صورت عدم تصویب این طرح اصلاحی، نمی‌تواند بر رای‌گیری مهر تایید بزند.

رهبران احزاب پارلمانی عراق پس از انجام این رای گیری خوشحالی خود را از ایجاد توافق بر سر قانون انتخابات اعلام کردند. روند برگزاری انتخابات در استان کرکوک به یکی از مهمترین مشکلات بر سر راه تصویب قانون انتخابات تبدیل شده بود، چراکه نمایندگان عرب و ترکمن کرکوک در پارلمان به دلیل نیاز این استان به تغییرات جغرافیایی خواستار ایجاد وضعیت ویژه شده بودند اما ائتلاف کردستان عراق ضمن مخالفت با این درخواست بر ضرورت برگزاری این انتخابات در استان کرکوک همچون دیگر استان‌های عراق تاکید کرده بود.

ابهام درباره زمان برگزاری انتخابات

تصویب قانون انتخابات عراق زمینه‌ساز برگزاری انتخابات پارلمانی در ژانویه ۲۰۱۰ خواهد بود که قرار است با رقابت ده‌ها حزب سیاسی و تعداد زیادی از ائتلاف‌های بزرگ در این کشور برگزار شود. قانون انتخابات، که باید حداقل ۹۰روز پیش از رای گیری وضع شده باشد، با ۱۴۱ رای ۱۹۶ نماینده حاضر در جلسه به تصویب رسید. پارلمان عراق قانون انتخابات این کشور را در شرایطی به تصویب رساند که طی چند هفته اخیر رای‌گیری درباره این قانون حدود ۱۰ بار به تاخیر افتاده بود. تاخیری که موجب شده تا برگزاری انتخابات در تاریخ تعیین شده یعنی ۱۶ ژانویه در‌هاله‌ای از ابهام فرود برود. همزمان با تصویب این قانون کمیسیون عالی انتخابات با اشاره به تاخیر به وجود آمده، نسبت به امکان برگزاری این انتخابات در زمان تعیین شده ابراز تردید کرد. اعضای این کمیته معتقدند که پس از تصویب این قانون آنها نیاز به زمان بیشتری دارند تا بتوانند برای برگزاری یک انتخابات شفاف و مناسب و براساس معیارهای بین‌المللی برنامه‌ریزی کنند. حمدی‌الحسینی یکی از اعضای این کمیته، روز گذشته گفت: ‌کمیسیون عالی انتخابات زمان دقیق برگزاری انتخابات پارلمانی را اعلام خواهد کرد. فرج الحیدری رییس کمیسیون عالی انتخابات عراق نیز تاکید کرد: برگزاری انتخابات پارلمانی که قرار بود ۱۶ ژانویه برگزار شود، به مدت چند روز به تاخیر خواهد افتاد. وی در عین حال تاکید کرد: ‌زمان برگزاری انتخابات از ۳۱ژانویه فراتر نخواهد رفت. رییس کمیسیون عالی انتخابات عراق خاطرنشان کرد که این کمیسیون تدابیری فوری را برای تضمین برگزاری موفق و دقیق انتخابات اتخاذ خواهد کرد.

استقبال اوباما و بان‌کی‌مون

رییس‌جمهوری آمریکا تصویب قانون انتخابات عراق در پارلمان این کشور را گامی مهم برای این کشور توصیف کرد و این اقدام را نشان‌دهنده شکست دشمنان عراق خواند. «باراک اوباما» یکشنبه شب، ضمن استقبال از تصویب قانون انتخابات عراق اعلام کرد: این اقدام گامی مهم به سوی وحدت ملی و دموکراسی عراق است. رییس‌جمهوری آمریکا تاکید کرد که این امر گام مهمی در مسیر برقراری صلحی دائم در عراق به شمار می‌رود. وی افزود: من می‌خواهم به رهبران عراق به خاطر رسیدن به این توافق تبریک بگویم. آمریکا همچنان به عنوان یک شریک و دوست قدرتمند در کنار عراق باقی خواهد ماند. دبیرکل سازمان ملل متحد هم از تصویب قانون انتخابات جدید عراق توسط قانونگذاران این کشور استقبال کرد و آن را فرصتی برای تقویت آشتی ملی عراق دانست. بان کی‌مون تصریح کرد که تصویب چنین قانونی بدین معناست که انتخابات پارلمانی عراق طبق برنامه در ژانویه برگزار خواهد شد. وی از تمامی ائتلاف‌های سیاسی و رهبران آنها درخواست کرد تا در حین مبارزات انتخابات ماه ژانویه از خود سیاستمداری واقعی نشان دهند و به نفع اتحاد ملی عراق در این انتخابات شرکت کنند.

دولت شراکتی؛ نماینده تمام گروه‌ها

همزمان با تصویب قانون جدید انتخابات در عراق، نخست وزیر این کشور خواستار تشکیل «دولت شراکتی» براساس نتایج انتخابات پارلمانی آینده این کشور شد. نوری المالکی با اشاره به انتخابات پارلمانی عراق، گفت: گروه‌های سیاسی باید مسیر حرکت آینده خود را به گونه‌ای ترسیم کنند که در تشکیل دولت با یکدیگر ائتلاف کند اما صرف‌نظر از اینکه دولت مزبور را چه گروهی تشکیل می‌دهد، باید یک حکومت شراکتی باشد تا نماینده تمام گروه‌های عراقی محسوب شود نه اینکه براساس کرسی‌های پارلمانی

تشکیل شود.

نخست‌وزیر عراق تاکید کرد: ائتلاف دولت قانون (به رهبری نوری مالکی) می‌کوشد با تمام گروه‌های سیاسی دیگر برای تشکیل دولت آینده عراق ائتلاف کند. مالکی درباره شفافیت برگزاری انتخابات آینده گفت: ما با کمیته مستقل انتخابات همکاری خواهیم داشت تا از هرگونه دخالت در روند انتخابات و نقض قوانین مربوط به آن جلوگیری کنیم.