رکود دیگری در کمین اقتصاد آمریکا است

مونا مشهدی رجبی - با وجود اینکه نشانه‌های اتمام بحران اقتصادی در شماری از کشورهای دنیا مشاهده شده است، ولی هنوز برخی از کارشناسان اقتصادی این نشانه‌ها را باور ندارند. آنها معتقدند این رشدهای اقتصادی اندک در اثر تزریق‌های‌میلیاردی به اقتصاد اتفاق افتاده است و نمی‌توان با استناد به آن، خبر از اتمام شدیدترین رکود اقتصادی بعد از جنگ جهانی دوم داد. برخی دیگر از اقتصاددانان دنیا را در معرض خطرات جدی‌تری می‌دانند که ازجمله آنها می‌توان به تورم فزاینده یا وقوع رکودی دیگر اشاره کرد. جوزف استیگلیتز برنده نوبل اقتصاد در سال ۲۰۰۱ میلادی براین باور است که آمریکا در معرض رکود اقتصادی دیگری قرار دارد. رکودی که شدیدتر از رکود کنونی خواهد بود و بعد از انتقال به دیگر کشورهای دنیا می‌تواند آسیب‌های بسیار زیادی به اقتصاد وارد کند. وی می‌گوید: انتظار می‌رود بعد از اینکه اقتصاد آمریکا از شدیدترین رکود اقتصادی بعد از رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ میلادی خارج شد، دوباره در معرض مشکلات سخت اقتصادی قرار گیرد که نتیجه این مشکلات ایجاد بحرانی دیگر در اقتصاد باشد. استاد رشته اقتصاد در دانشگاه کلمبیا دو سناریوی مختلف را برای اقتصاد آمریکا در ماه‌های آتی در نظر گرفته است. یک سناریو این است که اقتصاد آمریکا برای مدت طولانی حالت بیمار گونه خواهد داشت و نمی‌تواند رشد اقتصادی خود را با نرخی که در سال‌های قبل از رکود داشت از سر بگیرد که تحقق این سناریو به دلیل‌میلیاردهادلاری که به اقتصاد تزریق شده است بعید است. در این سناریو سرمایه‌گذاری خصوصی و هزینه‌های مصرفی خانوارها به دلیل بی اعتمادی نسبت به شرایط رشد نمی‌‌کند و خود به مشکلات اقتصادی این کشور دامن می‌زند. در سناریوی دوم اقتصاد آمریکا به دلیل تزریق، هزاران‌میلیارد دلار رشد می‌کند و در ظاهر نشان از اتمام رکود می‌دهد ولی به محض اینکه تزریق‌ها متوقف شود رکودی بزرگتر و عمیق‌تر در اقتصاد ایجاد می‌شود. این سناریوی دوم توسط اقتصاددانان به سناریوی w-shape معروف است.

استیگلیتز ادامه داد: پیش‌بینی دقیق شرایط اقتصادی آمریکا در یک سال آینده کار بسیار دشواری است چون مسایل مختلفی روی اوضاع اقتصاد داخلی این کشور تاثیر می‌گذارد. بحران سال گذشته به دلیل قانون‌هایی که دولت در حمایت از موسسات مالی وضع و اجرا کرد شدت یافت. این قانون‌ها سبب شد تا موسسات مالی به اندازه‌ای بزرگ شوند که سیستم اقتصادی آمریکا نتواند اجازه ورشکستگی و کناره‌گیری آنها از فعالیت‌های اقتصادی را بدهد و آنها در شرایطی به کار خود ادامه دهند که توان انجام وظایف خود را ندارند.

برنده نوبل اقتصاد با اشاره به اینکه حمایت‌های مالی دولت از موسسات مالی سبب شد تا آنها بیش از حد بزرگ شوند گفت: این موسسات مالی به اندازه‌ای بزرگ هستند که سیستم اقتصادی آمریکا نمی‌تواند به آنها اجازه ورشکستگی دهد. از طرف دیگر آنها به اندازه‌ای بزرگ هستند که مدیریت بخش‌های مختلف آنها سخت و بعضا غیر ممکن است و به همین دلیل در عملکرد آنها نقایص بسیار زیادی دیده می‌شود.

وی در پاسخ به این سوال که آیا نیاز به تزریق بیشتر به اقتصاد آمریکا وجود دارد یا اینکه با تزریق ۷۸۷‌میلیارد دلاری که دولت اوباما تصویب کرده است رشد به اقتصاد آمریکا باز می‌گردد گفت:« باید منتظر ماند و دید که چه اتفاقی در آمریکا می‌افتد. این تزریق‌ها در نگاه اول سبب رشد اقتصادی می‌شود و نقدینگی لازم را در اختیار بنگاه‌ها قرار می‌دهد ولی اثرات تورمی هم دارد و می‌تواند آسیب‌های جدی به اقتصاد وارد کند. از طرف دیگر این تزریق‌ها تنها باید انگیزه رشد را ایجاد کند به تعبیر بهتر جرقه اولیه رشد را بزند نه اینکه آنقدر زیاد باشد که خود به بخشی از سرمایه موسسات برای ادامه فعالیت اقتصادی تبدیل شود. به نظر می‌رسد تزریق در آمریکا به جای جرقه اولیه سرمایه لازم برای ادامه کار را برای موسسات فراهم می‌کند.

استیگلیتز در پاسخ به این سوال که آیا اقتصاد آمریکا در ماه‌های آینده همچنان رشد خواهد کرد یا خیر گفت: در اثر‌میلیاردها دلاری که به اقتصاد وارد شده است در ماه‌های آینده نرخ رشد اقتصادی کشور ما افزایش می‌یابد و با استناد به همین رشد اقتصادی بسیاری دم از اصلاح اقتصادی و خروج از رکود می‌زنند. اما از نظر من آمریکا در حال بسترسازی برای بحرانی دیگر است. بحرانی که بعد از توقف تزریق‌ها و به احتمال زیاد اوایل سال ۲۰۱۱ میلادی ایجاد می‌شود و می‌تواند آسیب‌های بزرگتری به دنیا وارد کند. در آن زمان دولت‌ها توانایی مالی لازم برای تزریق بیشتر به اقتصاد را ندارند و شرایط حاکم بر اقتصاد تورمی است، بنابراین فشار بیشتری به اقتصاد و مردم وارد می‌شود.

استیگلیتز پیش بینی می‌کند در اثر مشکلات کنونی در اقتصاد آمریکا و تزریق‌های چند هزار‌میلیاردی ارزش دلار در برابر دیگر واحدهای پولی دنیا تنزل پیدا می‌کند. وی می‌افزاید: این موضع تازه‌ای نیست و تمام دنیا با بررسی اوضاع اقتصادی آمریکا این برآورد را کرده اند. همین پیش‌بینی سبب شده است تا کشورهای مختلف طرح جایگزینی دلار را مطرح کنند. طرحی که می‌تواند زمینه‌ساز تنزل بیشتر ارزش دلار در برابر دیگر واحدهای پول جهانی باشد.