تورم خاورمیانه را آشفته می‌کند

گروه بین‌الملل- تورم اکنون به اصلی‌ترین چالش کشورهای عربی خاورمیانه تبدیل شده است. روزنامه نیویورک تایمز در شماره دیروز خود در مقاله‌ای تحت عنوان تورم خاورمیانه را آشفته می‌کند، به بررسی تاثیر افزایش قیمت جهانی نفت بر اقتصاد کشورهای عربی پرداخته است. افزایش قیمت نفت موجب شده است که هزینه غذا و کالاهای اساسی در کشورهای عربی خاورمیانه از مراکش گرفته تا اردن افزایش چشم‌گیری پیدا کند. این تورم از کشورهای شمال آفریقا شروع شده و با سرعت به طرف کشورهای عربی خلیج‌فارس در حال حرکت است. رابرت ورث، گزارشگر نیویورک تایمز که در امان، مرکز اردن حضور پیدا کرده، افزایش قیمت برخی کالاها را بسیار زیاد توصیف کرده است. اردن به دلیل آنکه واردکننده مواد سوختی است، مجبور شده یارانه زیادی را برای انرژی بپردازد. دولت اردن برای آنکه بتواند این یارانه سنگین را پرداخت کند، ناگزیر شده است یارانه بسیاری از کالاهای اساسی و مواد غذایی را حذف کند. حذف این یارانه‌ها موجب شده که قیمت برخی اقلام تا ۱۲۰درصد افزایش پیدا کند.

در حالی که نسبت به سال ۲۰۰۲میلادی قیمت نفت خام چهار برابر شده است، کشورهای عربی خاورمیانه نتوانسته‌اند به درستی از این افزایش قیمت بهره‌برداری کنند. افزایش قیمت نفت در خاورمیانه همانند یک شمشیر دولبه عمل کرده است. به گونه‌ای که رشد اقتصادی و رشد تورم را با هم به همراه داشته است. برخی کشورهای عربی برای نرم کردن تاثیر افزایش قیمت‌ها بر زندگی مردم اقدام به افزایش دستمزدها یا افزایش سوبسیدها روی مواد غذایی کرده‌اند. به عنوان مثال در اردن دولت حقوق کارمندان دولت را افزایش داده است. به عنوان نمونه کارمندی که در اردن ماهانه ۳۰۰دینار اردن معادل ۴۲۳دلار آمریکا حقوق می‌گرفته است اکنون ۵۰ دینار معادل ۷۰دلار اضافه‌حقوق دریافت می‌کند.

با این وجود بخش عمده مردم که در مشاغل خصوصی فعالیت می‌کنند از این حمایت‌ها بهره‌مند نمی‌شوند.

در عربستان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد عربی وضعیت پیچیده‌تر است. در کشور عربستان سعودی که تورم برای یک دهه صفر بود، اکنون براساس آمارهای رسمی تورم به ۵/۶درصد رسیده است. برخی آمارهای غیردولتی پیش‌بینی می‌کنند که تورم از این نیز بالاتر برود. افزایش تورم در عربستان موجب شد که در ماه دسامبر ۱۹ رهبر دینی این کشور با انتشار بیانیه‌ای در خصوص مسائل اقتصادی به دولت هشدار بدهند.چه آنکه افزایش تورم می‌تواند به گسترش فقر و سرقت و دیگر آسیب‌های اجتماعی منجر شود.

کشورهای عربی خاورمیانه در خصوص استفاده از اضافه‌درآمد فروش نفت خام چندان خوب عمل نکردند. در اکثر این کشورها اضافه درآمدهای نفتی مستقیما به اقتصاد تزریق شد. یک راهکار این بود که این پول‌ها در خارج از مرزها سرمایه‌گذاری می‌شد. اما در اکثر کشورها مانند امارات متحده عربی، عمان و یمن این پول‌ها به طور مستقیم وارد بخش‌های عمرانی شدند. بدیهی است که در این شرایط اقتصاد قوام نیافته این کشورها قادر به هضم چنین حجم پولی نخواهد بود. در عربستان سعودی به موازات افزایش درآمدها مردم بخشی از قدرت خرید خود را از دست خواهند داد.

برخی تحلیل‌گران معتقدند که رشد تورم که ناشی از افزایش قیمت نفت است، سبب بروز معضلاتی نظیر فساد و بی‌عدالتی اقتصادی شده است. در برخی نقاط تورم سبب بروز اعتراضات خشونت‌آمیز مردمی شده است. در یمن افزایش قیمت نان و سایر مواد خوراکی ظرف چهار ماه گذشته باعث راه‌اندازی راهپیمایی‌‌ها و تظاهرات ضد دولتی شد که در نتیجه آن ۱۲تن کشته شدند. در مراکش چهارشنبه گذشته ۳۴تن به علت شرکت در تظاهرات ضد دولتی که در اعتراض به تورم برگزار شده بود، دستگیر شدند. در بحرین و امارات عربی متحده هم تورم تاثیرات مضاعف داشته است.

تظاهرات کارگران خارجی امارات که بدنه اصلی نیروی کار این کشور را تشکیل می‌دهند و در اعتراض به شرایط بد اقتصادی برپا شد، توسط پلیس سرکوب شد و بسیاری از این کارگران از امارات اخراج شدند. اقتصاد بیمار فساد زده، فاقد بهره‌وری و انحصارگرایی تاثیرات سوء افزایش قیمت نفت را دامن می‌زند. به عنوان راهکار، مقامات دولتی یا صاحبان صنایع و تجارت به طور مصنوعی تورم ایجاد می‌کنند تا مانع از بروز ناهنجاری‌های اقتصادی شوند.