اقتصاد خاکستری
در برخی از کشورهای قوانین سفت و سخت و دست و پاگیر، مالیات‌های سنگین از عوامل رشد فعالیت‌های غیررسمی در اقتصاد است. در ایران علت رشد و افزایش این فعالیت‌ها، بوروکراسی شدید در عرصه اقتصاد است.
گروه بین‌الملل - اقتصاد خاکستری به عرصه غیررسمی اقتصاد گفته می‌شود که در کنترل دولت نیست و آمار و ارقامی شفاف هم ندارد. زمینه‌های رشد اقتصاد خاکستری در هر کشوری متفاوت است.
در برخی از کشورهای قوانین سفت و سخت و دست و پاگیر، مالیات‌های سنگین از عوامل رشد فعالیت‌های غیررسمی در اقتصاد است. در ایران علت رشد و افزایش این فعالیت‌ها، بوروکراسی شدید در عرصه اقتصاد است. از طرف دیگر از آنجا که در ایران بخش سنتی قومی یعنی بازار وجود دارد که هنوز ساختار و مناسبات سنتی خود را حفظ کرده است و روابط آن یا براساس روابط میان افراد و نه لزوما قانون تعریف می‌شود، زمینه مناسبی برای رشد فعالیت‌های غیررسمی است.
برای مثال اگر شخصی تقاضای وام از بانک بکند، باید پس از مدت طولانی انتظار، ضامن و وثیقه‌های سنگین برای بانک ارائه دهد که معمولا کار وام‌گیرنده را مشکل می‌کند. این افراد معمولا به بازار مراجعه می‌کنند و خیلی زود می‌توانند پول موردنیاز خود را قرض بگیرند.
در کشورهای اروپایی و اقتصادهای پیشرفته معمولا این معضل را با وام‌های Sub-prime حل کردند، یعنی کار ویژه بازار در ایران را موسسات مالی و اعتباری به عهده گرفتند که وام‌هایی گران‌تر به افراد با اعتبار و سابقه ضعیف می‌دهند. در این کشورها اقتصاد خاکستری به حوزه کار کشیده شده است. مالیات‌های سنگین و اجباری بودن بیمه و تامین اجتماعی باعث شده است تا کارگر و کارفرما توافق کنند و با قرارداد ضمنی و نه رسمی کار کنند، به این ترتیب، کارگر مالیات نمی‌پردازد و کارفرما از هزینه‌های بیمه معاف است. دولت‌ها به این موضوع حساس هستند نه به این دلیل که کارگران بیمه نیستند بلکه به این دلیل که درآمد آنها از ناحیه مالیات‌ها تامین می‌شود، بنابراین فرار از پرداخت مالیات مستوجب مجازات و عقوبت است.
عرصه‌های اقتصادی و خاکستری وسیع و متنوع است. دستفروشان، کسانی که در خانه کار می‌کنند و محصولات خود به مشتریان مشخص و معلوم می‌فروشد هم در زمره فعالیت‌های غیررسمی اقتصاد است که معمولا برای قانونمند‌ترین کشورها مانند کشورهای اسکاندیناوی هم کنترل آن دشوار است. اقشار کم‌درآمد معمولا توجیهی برای روی آوردن به عرصه غیررسمی اقتصاد دارند و آن محدود بودن و کم بودن سطح درآمد آنها است اما اقتصاد زیرزمینی تنها به این فعالیت‌ها محدود نمی‌شود که مهم‌ترین آن فعالیت‌های قاچاق است که پول زیادی در آن رد و بدل می‌شود و این پول‌ها معمولا به دشواری می‌تواند راه به اقتصاد رسمی بیابند. پول‌شویی که معمولا از طریق اعطای پول به سازمان‌های خیریه و سازمان‌های غیردولتی است، یکی از راه‌ها آن است اما به هر حال فعالیت‌های قاچاق نه ارقام شفاف و مشخص دارد و نه مشمول مالیات می‌شود.
بر اساس گزارش مجله اکونومیست درباره حجم اقتصاد خاکستری در کشورهای مختلف، دانمارک با حداقل ۲۸درصد بالاترین حجم اقتصاد زیرزمینی را دارد.
پس از دانمارک، هلند قرار دارد. حدود ۲۸درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی موسسه یورو در این دو کشور گفته‌اند که در سال گذشته آنها بیشتر کالا و خدمات مورد نیاز خود را از خرید سی‌دی هنرمندان گرفته تا مواد غذایی را از این بخش غیررسمی تهیه کرده‌اند. در بریتانیا و آلمان این رقم به ۱۰درصد کاهش یافته است و در این میان قبرسی‌ها کمترین قانون‌گریزی و قانون‌شکنی را داشتند.
ارسال نظر