کسادی و رونق

قیمت نفت به حدود بشکه‌ای ۶۲ دلار رسیده است، شاید کاهشی دیگر در راه باشد

شادی آذری

وزیر نفت عربستان، علی النعیمی معتقد است که قیمت‌های روزافزون نفت به‌زودی «در اقتصادی که از قبل از مسیر خود خارج شده است به پرواز در خواهد آمد». اما در برابر رویدادهای کنونی این نگرانی بی‌مورد است. سقوط ۱۱۵ دلاری قیمت نفت از اوج آن در ماه جولای گذشته تا افولش در ماه دسامبر سریع‌ترین تغییری بود که جهان تاکنون شاهد بوده است. همزمان با تضعیف اقتصاد جهان تقاضا برای نفت همچنان رو به کاهش است. شایعات عملکرد دلالان را در اجاره مخزن‌ها و ذخیره مازاد نفت محدود می‌سازد. ذخیره کشورهای ثروتمند مصرف ۶۲ روز را تامین می‌کند که این میزان بیشترین حد از سال ۱۹۹۳ تا‌کنون است. به‌طور میانگین ذخیره ۵ سال گذشته این کشورها برای ۵۲ روز کافی بود.

شرکت‌های نفتی هم تا جایی که می‌توانند نفت استخراج نمی‌کنند. اوپک از ماه سپتامبر تاکنون سه بار کاهش تولید داشته است تا قیمت‌ها را تثبیت کند. در مجموع اوپک توانسته است تولید خود را ۲/۴‌میلیون بشکه در روز کاهش دهد. این مساله باعث می‌شود ۶‌میلیون بشکه در روز مازاد ظرفیت داشته باشند. اما به‌رغم همه این عرضه‌های بیش از تقاضا قیمت نفت طی هفته‌های اخیر همچنان رو به افزایش گذارده است. روز بیستم ماه مه قیمت نفت برای اولین بار ظرف شش ماه گذشته به بیش از ۶۰ دلار در هر بشکه رسید که افزایشی بیش از ۷۲‌درصد را نسبت به ماه فوریه نشان داد. قیمت‌های آینده نفت نیز حاکی از آن است که شاهد افزایش قیمت‌ها ظرف ماه‌ها و حتی سال‌های آینده خواهیم بود. روز جمعه این ارقام به نزدیک بشکه‌ای ۶۲ دلار رسید.

توضیح این وضعیت ساده است. مردان نفتی نگرانند چون بر این باورند که بسیاری از عوامل پشت رکوردشکنی سال گذشته همچنان پا برجا مانده‌اند. بخش اعظم نفت «آسان» جهان تا‌کنون استخراج شده است یا در دست دولت‌های ملی‌گرایی قرار دارد که به خارجی‌ها اجازه استخراج نمی‌دهند. این باعث می‌شود شرکت‌ها برای دستیابی به ذخایر جدید به جاهای دشوار و دور از دسترس بروند. چنین جاهایی مستلزم صرف زمان زیاد و تکنولوژی پرهزینه‌ای هستند و از همه بدتر این‌که اکتشافات جدید ذخایری بسیار کوچکتر را در بر دارند. مدیران نفتی، وزرای کشورهای عضو اوپک و بانکداران نگران همه بر سر این موضوع توافق دارند که برای پایان دادن به این سناریو یک سری اقدامات مورد نیاز است: سرمایه‌گذاری انبوه روی توسعه میدان‌های نفتی جدید و اکتشاف. اما درست عکس این روند در حال جریان است. صنعت نفت از هزینه‌های خود می‌کاهد. میدان‌های نفتی کمتری را به تولید می‌رساند و کمتر استخراج می‌کند. آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده است که مجموع سرمایه‌گذاری در این صنعت امسال ۱۵ تا ۲۰‌درصد کاهش می‌یابد.

از سوی دیگر تقاضا عاملی تعیین‌کننده است. وقتی تقاضا افزایش یابد افزایش شدید قیمت‌ها اجتناب‌ناپذیر خواهد شد. سرعت این روند نیز به اقتصاد جهانی وابسته است. در حال حاضر مصرف جهانی نفت در حال کاهش است هرچند نشانه‌هایی از احیای اقتصاد جهانی مشاهده می‌شود. وزیر نفت عربستان، علی النعیمی در آخرین اجلاس اوپک گفت که افت قیمت نفت همیشه بذر افزایش قیمت را برای آینده می‌کارد چون منجر به سرمایه‌گذاری کمتر می‌شود. تنها پرسشی که این بار باقی می‌ماند این است که این روند با چه سرعتی رخ می‌دهد.