بازار نفت دنیا نیازمند اوپک است

مونا مشهدی رجبی

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) پیش‌بینی می‌کند در اثر بحران اقتصادی جهانی تقاضای نفت در دنیا کاهش یابد. این آژانس در گزارش اخیر خود با اشاره به شرایط حاکم بر اقتصاد دنیا می‌نویسد:در سال ۲۰۰۹ میلادی تقاضای نفت در دنیا ۴/۲میلیون بشکه در روز کمتر می‌شود که تقریبا مشابه میزان تولید نفت در کشور عراق است. عراق در ماه مارس سال جاری ۲۷/۲میلیون بشکه نفت در هر روز تولید کرد.

در صورت تحقق‌این پیش‌بینی در سال جاری کمترین میزان نفت طی ۵ سال اخیر مصرف خواهد شد. کارشناسان‌این مرکز که هر ماهه برآوردهای تازه‌ای در مورد سطح تقاضای نفت در جهان ارائه می‌دهند در ماه آوریل سال جاری برای هشتمین ماه پیاپی اعلام کردند که تقاضا نفت در جهان سیر کاهشی خواهد داشت. آنها در برآورد تازه خود تقاضای نفت در دنیا را ۱ میلیون بشکه در روز کمتر از برآورد ماه مارس اعلام کردند. بر طبق نظریه ارائه شده در‌این گزارش در سال جاری روزانه ۴/۸۳میلیون بشکه نفت در روز تقاضا می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی انتظار دارد در سال جاری تولید نفت در کشورهای غیراوپکی کمتر شود.

آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند در سال ۲۰۰۹ میلادی تقاضای نفت در دنیا ۸/۲درصد کاهش ﭘیدا کند .‌این در حالیست که نرخ کاهش ارزش تولید ناخالص داخلی در دنیا برابر با ۴/۱درصد برآورد شده است. آژانس در ابتدای سال ۲۰۰۹ میلادی پیش‌بینی کرده بود از نیمه دوم سال ۲۰۰۹ میلادی تقاضا برای نفت و فرآورده‌های نفتی در جهان افزایش خواهد یافت. اما مطالعه وضعیت بازار در سه ماه اول سال موجب تغییر برآوردها شد. در سه ماه اول سال جاری میلادی مصرف نفت در جهان ۷۰۰هزار بشکه در روز کمتر از برآورد آژانس بود و همین مساله زمینه ساز کاهش برآوردها در دوره‌های زمانی‌ آینده شد.

کاهش تقاضا

سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی نیز در گزارش جداگانه‌ای اعلام کرده است در سال جاری به دلیل رکود اقتصادی و همه گیر شدن بحران در کشورهای صنعتی و توسعه یافته، تقاضای نفت کاهش یابد. بیشترین نرخ کاهش تقاضای نفت در سال جاری در کشورهای توسعه یافته و صنعتی خواهد بود‌. انتظار می‌رود در سال ۲۰۰۹ میلادی تقاضای نفت در دنیا ۹/۴درصد نسبت به سال قبل کمتر شود و‌این روند تا نیمه اول سال ۲۰۱۰ میلادی ادامه یابد. ‌این در حالیست که فعالیت‌های اکتشافی و استخراجی نفت در کشورهای توسعه یافته و صنعتی در بیشترین سطح خود از سال ۱۹۹۳ میلادی تا‌کنون است‌. در ماه فوریه سال جاری نفت ذخیره شده در انبارهای کشورهای صنعتی معادل مصرف ۶/۶۱ روز بود در حالیکه رییس سازمان اوﭘک بارها تاکید کرده است، ذخیره کردن نیاز ۵۷ روز و بیشتر در انبارها ضرورتی ندارد‌.

دیوید فی فی رییس بخش صنعت نفت و بازار نفتی در آژانس بین‌المللی انرژی گفت: در سال جاری عرضه نفت توسط کشورهای غیر اوﭘکی ۳۰۰هزار بشکه در روز کمتر می‌شود و به ۵۰.۳ میلیون بشکه در روز می‌رسد. تولید نفت توسط کشورهای غیر اوپکی در سال آینده میلادی نیز ۳۶۰ هزار بشکه در روز کمتر می‌شود زیرا هزینه‌های اکتشافی و استخراجی در بسیاری از کشورهای غیر اوﭘکی همچون آمریکای شمالی، دریاس شمال و در نهایت روسیه تنزل پیدا کرده است.

شایان ذکر است در سال ۲۰۰۸ میلادی هم کشورهای غیر عضو سازمان اوپک تولید خود را کاهش دادند که دلیل آن بالا نگه داشتن قیمت در جهان بود.

آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی در جهان در سال جاری بیشتر از ۲۰‌درصد ﭘیدا کند‌. به دلیل قیمت ﭘایین نفت و کاهش سرمایه‌گذاری نفتی در سال جاری و سال ‌آینده عرضه نفت به بازارهای جهانی کمتر می‌شود‌. ‌این روند تا ﭘنج سال بعد ادامه پیدا می‌کند و سپس به شرایط عادی باز می‌گردد. البته حضور سازمانی چون اوپک در ﭘهنه صنعت نفت دنیا غنیمتی است که مانع از تشدید فشارها بر بازار عرضه می‌شود‌. یازده کشور عضو ‌این سازمان - به استثنای عراق- که در ماه‌های گذشته تصمیم به کاهش تولید گرفته بود و قرار بود از روز اول ماه ژانویه سال جاری ۸۴۵/۲۴میلیون بشکه در هر روز تولید کند در ماه مارس بیشتر از ۵۷/۲۵میلیون بشکه نفت تولید کرد تا بتواند پاسخگوی نیاز دنیا باشد‌.

نیاز دنیا به اوپک

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش خود با اشاره به نیاز دنیا به نفت اوپک نوشته است‌: برای ‌اینکه بازار عرضه و تقاضای نفت در جهان متعادل شود باید سازمان اوپک روزانه ۲/۲۸میلیون بشکه نفت تولید کند که ۷۰۰‌هزار بشکه در روز کمتر از برآورد قبلی است‌. در ماه فوریه انتظار می‌رفت برای تعادل بازار نفت سازمان اوپک موظف است روزانه ۹/۲۸‌میلیون بشکه نفت به بازار عرضه کند اما کاهش تقاضا در کشورهای صنعتی موجب تغییر‌این برآورد شد‌. در ماه مارس سال جاری دوازده کشور عضو اوپک ۸/۲۷میلیون بشکه نفت در هر روز تولید کردند که ۲۳۵‌هزار بشکه در روز کمتر از ماه قبل بود‌. در‌این ماه عربستان سعودی بزرگترین تولید‌کننده اوپکی ۹۵/۷میلیون بشکه نفت در هر روز تولید کرد که نسبت به ماه فوریه تغییر نداشت‌.

به هر حال بر طبق مطالعات انجام شده در سال ۲۰۰۹ میلادی تقاضا برای انواع منابع انرژی تنزل‌خواهد یافت، ولی کشورهای دارنده ‌این منابع باید در نظر داشته باشند توقف سرمایه‌گذاری ممکن است مشکلات لاینحل و جبران‌ناپذیری را برای آنها ‌ایجاد کند و موجب خروج تدریجی آنها از بازار شود‌. ‌این بهترین فرصت برای سرمایه‌گذاری در کشف و توسعه حوزه‌های نفت و گاز طبیعی و تکمیل زیر ساخت‌های صنعتی در جهان است.